Đắk Lắk: Kết nối buôn làng để phát triển du lịch

Lễ hội phải được xem là một tập hợp sống động và đầy đủ nhất các yếu tố văn hóa chứa đựng trong đó, bao gồm phong tục, tập quán, tín ngưỡng, âm nhạc, vũ điệu, trang phục… để có sức lan tỏa cũng như tác động tích cực đến nhận thức của chủ thể lẫn khách thể trong việc nhận diện và tôn vinh giá trị văn hóa này.

Chú trọng yếu tố cốt lõi

Việc nghiên cứu, tổ chức và phục dựng lại một số lễ hội tiêu biểu, đặc sắc của các tộc người thiểu số trên địa bàn Đắk Lắk theo đường hướng, tiêu chí cốt lõi trên là yêu cầu đặt ra cho mọi đơn vị, tổ chức, chính quyền địa phương, đặc biệt là đối với doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn tỉnh.

Theo quan sát của nghệ nhân Y Thim Byă, người phụ trách tour du lịch khám phá và trải nghiệm văn hóa dân tộc Êđê (buôn Ea Bông, xã Cư Êbur - TP. Buôn Ma Thuột), thời gian gần đây, việc tổ chức lễ hội cho cộng đồng các dân tộc tại chỗ đã có sự thay đổi, chuyển biến tích cực.

Một số đơn vị kinh doanh du lịch chú tâm tìm hiểu nghiêm túc, bài bản những lễ hội truyền thống của đồng bào để xây dựng và hoàn thiện sản phẩm du lịch đúng nghĩa chân thực nhằm đáp ứng nhu cầu của du khách.

Ví như tour du lịch của Y Thim, du khách đã bắt đầu biết đến và bị cuốn hút bởi sản phẩm trải nghiệm lễ hội do anh và các nghệ nhân trong buôn thực hiện.

"Dựa vào cộng đồng để phục dựng và tái hiện chân thật lễ hội truyền thống thì đương nhiên sẽ làm “thực đơn” du lịch văn hóa - cộng đồng trở nên hấp dẫn và bền vững hơn trong cảm nhận của du khách, cũng như các tổ chức, đơn vị và cá nhân thực hiện”, nghệ nhân Y Thim cho hay.

PGS-TS. Tuyết Nhung Buôn Krông (Phó Giám đốc Trung tâm Khoa học Xã hội và Nhân văn - Trường Đại học Tây Nguyên) nhận xét, tại đây, một số lễ hội tiêu biểu như cúng sức khỏe, nghi thức kết nghĩa anh em, đón mừng khách…được nhóm nghệ nhân buôn Ea Bông phục dựng đúng với tinh thần của người Êđê bản xứ.

Từ cột lễ, ghè rượu, vật hiến tế, bài cúng (Kriuyang) đến múa hát, diễn tấu cồng chiêng, trang phục, cung cách thụ hưởng đều khắc họa đậm nét bản sắc và dấu ấn lịch sử - văn hóa của cộng đồng người tại chỗ, từ đó khơi gợi nhận thức sâu sắc, cảm xúc tốt đẹp cho mọi người tham dự.

Tương tự, nhiều điểm đến khác như Khu du lịch văn hóa - sinh thái cộng đồng Kô Tam (TP. Buôn Ma Thuột); Khu du lịch sinh thái Thanh Hà - Bản Đôn; Công ty TNHH Du lịch sinh thái Buôn Đôn hay Khu du lịch Hồ Lắk đã từng bước mang lại cho du khách sự trải nghiệm, hiểu biết thấu đáo hơn về thực hành văn hóa giàu bản sắc và độc đáo này.   

Mặt khác, chính quyền địa phương không can thiệp sâu mà để cho cộng đồng tự thân tổ chức lễ hội truyền thống của dân tộc mình. Điển hình như ở huyện Cư M’gar hàng năm có đến 5 lễ hội của đồng bào dân tộc thiểu số được tổ chức định kỳ. Chủ thể trong văn hóa lễ hội ấy được phát huy tối đa, nên mỗi khi lễ hội diễn ra là dịp để cả cộng đồng hưởng ứng và cộng cảm.

Anh A Mang, Phó Phòng Văn hóa -Thông tin huyện Cư M’gar cho hay, 6 năm nay, khi Lễ hội mừng mùa của người Sê đăng (buôn Kon H’ring, xã Ea H’đing) mở ra đúng ngày Tết Dương lịch, ngành văn hóa và chính quyền địa phương chỉ hỗ trợ bà con khoản kinh phí để tổ chức, còn phương thức huy động cũng như xây dựng nội dung thực hành là do cộng đồng đảm trách.

Vì thế, lễ hội này thực sự là ngày hội của mọi gia đình trong buôn, từ đó khơi gợi nguồn nội lực tiềm tàng, mạnh mẽ giúp cộng đồng người Sê đăng ở đây xây dựng và phát triển đời sống kinh tế, văn hóa của mình thông qua mối liên kết với các đơn vị làm du lịch trên địa bàn.

Tiếp thêm động lực 

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Tây Nguyên Linh Nga Niê Kdăm cho rằng, những lễ hội truyền thống trong năm (theo nghi thức vòng đời hay mùa vụ nông nghiệp) của người dân tộc thiểu số ở đây vô cùng đặc sắc và độc đáo. Nhưng trong đời sống ngày nay, để tìm và thưởng thức một lễ hội đích thực của đồng bào Êđê, M’nông, Ja rai, Sê đăng, Ba Na… quả không dễ.

Nguyên nhân như đã nêu - là nền tảng, thiết chế xã hội đã thay đổi, cộng với nhận thức của người dân về vốn văn hóa giàu bản sắc của họ chưa được chú trọng, vun đắp khiến bà con xa rời.

Trong bối cảnh ấy, Nghị quyết số 05 của HĐND tỉnh về bảo tồn, phát huy Văn hóa cồng chiêng tỉnh Đắk Lắk, giai đoạn 2016 – 2020 được ban hành và thực thi là động lực đáng ghi nhận, nhằm khích lệ cộng đồng các dân tộc thiểu số trên địa bàn quan tâm, trở lại với vốn di sản văn hóa của mình, trong đó nổi bật nhất là lễ hội.

Theo bà Linh Nga Niê Kdăm, đây là không gian văn hóa tiêu biểu, bởi thông qua các hoạt động diễn ra trong lễ hội nhằm hướng đến việc phổ biến, phát huy các giá trị văn hóa đi kèm như phong tục, tập quán, âm nhạc, vũ điệu, trang phục và ẩm thực… của cộng đồng các dân tộc tại chỗ.

Khoảng 115 nghi lễ, lễ hội truyền thống được khảo sát, phục dựng trong thời gian thực hiện đề án trên là động thái hết sức kịp thời và cần thiết trong bối cảnh các giá trị văn hóa truyền thống của hầu hết các dân tộc đang đứng trước nguy cơ mai một và dần biến mất khỏi đời sống sinh hoạt của cộng đồng.

Làm sống lại các lễ hội truyền thống ở đây, đồng nghĩa với việc trao truyền cho thế hệ hiện tại vốn liếng quý báu và dồi dào để phát triển đời sống kinh tế, xã hội của mình thông qua mối liên kết, hợp tác với hoạt động du lịch - nhất là du lịch cộng đồng đang là xu thế hiện nay.