TS Trần Du Lịch: TP.HCM mặc chiếc áo quá chật so với cơ thể đang lớn nhanh

Sáng 5/5, phát biểu tại Hội thảo khoa học Định hướng phát triển TP.HCM thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045, TS Trần Du Lịch khẳng định, vai trò của TP.HCM đối với phía Nam và cả nước đã được xác định từ đầu thập niên 1980. Nhưng đến nay dường như TP.HCM đang “đuối tầm” ngay cả là vai trò của một đầu tàu tăng trưởng kinh tế của Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và cả nước.

Vị chuyên gia kinh tế cũng cho rằng, hiện TP.HCM vẫn đóng góp hơn 1/5 GDP và gần 30% ngân sách của cả nước, nhưng tỷ trọng trong một số ngành và lĩnh vực đều giảm dần. Năng suất các nhân tố tổng hợp tuy có cải thiện nhưng chủ yếu tăng trưởng vẫn dựa vào đầu tư vốn, sau đó mới đến yếu tố năng suất và lao động.

Chưa khai thác được nhiều thế mạnh

Theo TS Trần Du Lịch, trong giai đoạn 20 năm từ 1991-2010, tốc độ tăng GDP trên địa bàn TP bình quân 10,5%/năm và cao hơn mức bình quân tăng trưởng GDP của cả nước khoảng 1,5 lần. Nhưng trong 10 năm 2011-2020 giảm lần lượt là 7,2%/năm và 1,2 lần.

Năm 2020, lần đầu tiên tính từ ngày Thống nhất đất nước, tốc độ tăng trưởng kinh tế trên địa bàn TP chỉ bằng khoảng 45% so với tốc độ tăng trưởng chung của cả nước (1,4% so với 2,91%).

"Khả năng chống chịu trước những biến động bất thường của kinh tế trên địa bàn TP.HCM rất yếu, và qua đó cũng bộc lộ những bất cập và khả năng thích ứng của cơ cấu kinh tế trên địa bàn", ông Lịch nhận định.

TS Trần Du Lịch cho hay, 20 năm gần đây, vấn đề phát triển bền vững của TP.HCM là bài toán không giải quyết được, thậm chí ngày càng gay gắt hơn.

Đó là cơ cấu kinh tế không khai thác được thế mạnh về địa - kinh tế; thế mạnh về nguồn nhân lực; tiềm năng khoa học - công nghệ…và nhất là truyền thống năng động, sáng tạo của người dân TP.

Đến nay việc xây dựng đô thị TP.HCM vẫn theo kiểu hướng tâm và phát triển theo “vết dầu loang” và thậm chí chưa hình thành trọn vẹn được 1 đường vành đai nào.

TS Trần Du Lịch - Chuyên gia Kinh tế

Ông nói, từ giữa thập niên 1990, với định hướng về quy hoạch không gian đô thị theo hướng đa trung tâm với hệ thống giao thông kết nối theo đường Vành đai 1, 2, 3 gắn TP.HCM với cả Vùng Kinh tế trọng điểm phía Nam. Tuy nhiên, đến nay việc xây dựng đô thị vẫn theo kiểu hướng tâm.

Hậu quả không chỉ là mục tiêu tăng tỷ trọng vận tải hành khách công cộng theo các mốc thời gian 2010, 2020… bị nhiều lần lỡ hẹn mà các chương trình chống ngập, chống kẹt xe thực hiện càng khó khăn hơn. Đây đang là trở lực trong việc khai các thế mạnh về cảng biển, logistics trên địa bàn.

TP.HCM đang mặc chiếc áo quá chật so với cơ thể đang lớn nhanh

Theo TS Lịch, thách thức đối với sự phát triển TP trong 10 năm tới phải vượt qua những rào cản để hình thành được tư duy đột phá về cơ cấu và thể chế kinh tế.

Đồng thời phải làm thế nào TP trở thành một điểm đến thu hút các doanh nghiệp toàn cầu; là điểm ưu tiên lựa chọn của các nhà đầu tư lớn trên thế giới. Đây vừa là cơ hội cũng chính là thách thức đối với TP.

Sự bất cập trong mô hình quản lý đô thị “loại đặc biệt” như TP. HCM đã được nêu ra từ nửa đầu thập niên 2000, với sự hình tượng rất dễ hiểu là “Thành phố đang mặc chiếc áo quá chật so với cơ thể đang lớn nhanh”.

Từ đó việc xây dựng mô hình chính quyền đô thị đặt ra và việc xây dựng Đề án Tổ chức chính quyền đô thị được tiến hành. Có điều, đến nay chỉ triển khai một phần nhỏ trong Đề án. Bóng dáng của một “Chính quyền đô thị” đang trông chờ ở TP Thủ Đức đang được triển khai.

Vị chuyên gia kinh tế đặt kỳ vọng TP.HCM sẽ vươn lên trở thành một trung tâm đa chức năng, trong đó nổi bật là một trung tâm tài chính của khu vực và vươn tầm quốc tế. Cơ cấu kinh tế của TP sau năm 2035 sẽ giống cơ cấu kinh tế của các nền kinh tế phát triển với các ngành dịch vụ cao cấp dựa trên công nghệ số giữ vai trò chi phối.

"Trong 10-15 năm nữa, TP.HCM sẽ là một trong những TP hiện đại, phát triển nhanh và năng động nhất khu vực Đông Nam Á và Châu Á - Thái Bình Dương", ông nói.

3 công việc phải làm ngay trong năm 2021 với TP Thủ Đức

Để chủ động trong quá trình xây dựng TP Thủ Đức theo mục tiêu thành lập, theo TS Lịch, TP.HCM cần nhìn nhận một thực tế là xây dựng TP Thủ Đức không phải là “tờ giấy trắng để chúng ta vẽ nên một bức tranh theo ý muốn”, mà phải ghép và cải biến “những mảnh giấy đã vẽ dang dở” thành “một danh họa”.

Quy hoạch phát triển TP Thủ Đức không phải là cộng 3 bản quy hoạch của 3 quận cũ lại, mà cần có một tầm nhìn mới, đúng vị trí vai trò của đô thị mới này.

Thứ hai phải tổ chức sắp xếp lại đội ngũ cán bộ, công chức từ cấp TP đến cấp phường theo hệ thống dọc thông suốt và tinh thông nghiệp vụ, đưa tiêu chuẩn chất lượng lên hàng đầu. Đây là vấn đề khó nhất vì liên quan đến con người cụ thể, nhưng nếu không vượt qua được thách thức này sẽ không thay đổi được chất lượng công vụ và thực hiện được nhiệm vụ đặt ra đối với thành phố này.

Cuối cùng, theo ông, phải xây dựng cơ chế phân cấp, phân quyền mạnh cho chính quyền đô thị Thủ Đức nhằm phát huy tính năng động sáng tạo của địa phương. Các sở, ngành của TP.HCM chỉ kiểm tra, thanh tra công vụ, không làm thay.