Thoát thua trên 'sân nhà' nhờ phòng vệ thương mại

Đó là chia sẻ của ông Vũ Văn Phụ - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội, GĐ Công ty CP Nhôm Việt Pháp.

Trong bối cảnh Việt Nam đang mở cửa và phải cạnh tranh với rất nhiều sản phẩm đến từ các nước, khi gia nhập hàng loạt hiệp định thương mại (FTA, các chuyên gia đều khẳng định, phòng vệ thương mại là một điều tất yếu của quá trình hội nhập.

Nguy cơ phá sản ngay trên "sân nhà"

Ông Vũ Văn Phụ nêu quan điểm: "Chúng ta đang chơi trên một sân chơi phẳng. Tuy nhiên, trên sân chơi phẳng đó sẽ có các hành vi cạnh tranh được coi là không lành mạnh của hàng hóa nhập khẩu như bán phá giá hay trợ cấp từ chính phủ; hoặc tăng mạnh, tăng đột biến lượng hàng hóa nhập khẩu gây ảnh hưởng tới ngành sản xuất nội địa...".

Do đó, theo ông Phụ, phòng vệ thương mại là công cụ cần thiết và phù hợp với luật pháp quốc tế nhằm ổn định kinh tế.

Chia sẻ kỹ hơn về vai trò của phòng vệ thương mại với các doanh nghiệp ngành nhôm, ông Phụ cho biết, giai đoạn trước 2018, nhiều doanh nghiệp rơi vào một cơn khủng hoảng lớn. Với chính sách khuyến khích xuất khẩu khi hỗ trợ hoàn thuế cho doanh nghiệp xuất khẩu lên đến 13%, nhôm Trung Quốc giá rẻ ồ ạt tràn vào chiếm lĩnh thị trường Việt Nam. 

Không những thế, có nhiều dấu hiệu "lách" phòng vệ thương mại của một số nước thông qua Việt Nam, gây ảnh hưởng rất lớn đến các nhà máy sản xuất nhôm trong nước.

Chỉ trong 3 năm, từ năm 2016 đến năm 2018, lượng nhôm định hình nhập khẩu chính ngạch vào nước ta đã tăng gấp 4 lần (năm sau gấp đôi năm trước), đặc biệt, trong đó có hơn 90% là xuất xứ từ Trung Quốc.

Nhớ lại khoảng thời gian “thua ngay trên sân nhà” này, ông Vũ Văn Phụ nói: “Hầu hết các doanh nghiệp đều thua lỗ, công suất giảm từ 30 - 50%, hàng hóa tồn kho lớn, nhiều máy móc phải “đắp chiếu” ngừng hoạt động một thời gian dài; công nhân thì mất việc làm…Trường hợp các nhà máy sản xuất lúc đó rất căng thẳng, nếu tiếp tục duy trì thêm một năm nữa thôi là các nhà máy có thể đứng trên bờ vực phá sản”.

Thoát khủng hoảng nhờ phòng vệ thương mại

Nói về vai trò của phòng vệ thương mại trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, ông Vũ Văn Phụ khẳng định, trong thời gian qua, ngành nhôm đã rất tích cực nghiên cứu, vận dụng công cụ phòng vệ thương mại để bảo vệ thị trường trong nước, cũng như ứng phó với các vụ điều tra của nước ngoài.

Được sự hướng dẫn của Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương), Hiệp hội và các doanh nghiệp thành viên khởi xướng điều tra chống bán phá giá một số mặt hàng nhôm thanh định hình xuất xứ từ Trung Quốc.

Đến tháng 9/2019, dựa vào kết quả điều tra, Bộ Công thương đã ban hành Quyết định số 2942 áp thuế chống bán phá giá với biên độ từ 2,49% đến 35,58%. Và gần đây nhất, mức thuế này đã điều chỉnh biên độ lên 4,39% đến 35,58% kể từ tháng 4 năm nay theo Quyết định số 1282 của Bộ Công Thương.

Các quyết định áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại, định áp thuế chống bán phá giá đã giúp cho các doanh nghiệp sản xuất ngành Nhôm thoát được khủng hoảng, dần phục hồi, chiếm lĩnh lại thị trường trong nước, người lao động lại có việc làm và tăng thu cho ngân sách nhà nước.

Trong 2 năm qua, mặc dù dịch bệnh nhưng các doanh nghiệp sản xuất ngành Nhôm đều có sự ổn định vững chắc ở thị trường trong nước. 

“Nhờ các Quyết định áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại mà hiệp hội chúng tôi có thêm những bài học về ngoại thương, góp phần cùng các cơ quan quản lý nhà nước ngăn chặn các hành vi gian lận xuất xứ hàng hóa ở Việt Nam. Từ đó, tạo đà cho các doanh nghiệp sản xuất vươn ra những thị trường khó tính trên thế giới; tránh được một số vụ việc điều tra chống bán phá giá của nước ngoài với hàng hóa có xuất xứ từ Việt Nam”, ông Phụ chia sẻ.

Đồng tình với chia sẻ của ông Phụ, bà Phạm Châu Giang - Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương cho hay, nhôm là một trong những ngành đã trải qua tương đối đa dạng các biện pháp phòng vệ thương mại. 

“Ở chiều nhập khẩu, chúng ta đã điều tra áp dụng chống bán phá giá với mặt hàng nhôm nhập khẩu từ Trung Quốc. Với xuất khẩu, chúng ta đã phải chịu điều tra chống bán phá giá của Australia, điều tra chống lẩn tránh thuế bán phá giá của Mỹ và cuộc điều tra áp dụng biện pháp tự vệ của Ai Cập”, bà Châu Giang cho biết.

Bài học kinh nghiệm phòng vệ thương mại

Ông Phụ chia sẻ, sau vụ việc điều tra áp thuế chống bán phá giá của ngành Nhôm, các doanh nghiệp cũng đã có kinh nghiệm trong việc xử lý các tình huống. Phòng vệ thương mại không chỉ giúp ngành Nhôm giữ lấy thị trường trong nước mà còn bao gồm cả việc đối mặt với các vụ điều tra phòng vệ thương mại của các thị trường nước ngoài.

Hiệp hội và doanh nghiệp sẽ nghiên cứu các thông tin cảnh báo, đưa ra phương án tham gia hay không tham gia vào các vụ việc phòng vệ thương mại liên quan đến thị trường đó. Về phía Hiệp hội thì sẽ đại diện cho doanh nghiệp thành viên liên quan, vừa là đầu mối kết nối với Cục Phòng vệ thương mại để hỗ trợ doanh nghiệp, vừa là một bên có liên quan tham gia bình luận vụ việc với tư cách là đại diện ngành hàng trong nước. 

“Sự kết nối giữa các cơ quan chức năng và Hiệp hội Nhôm đóng vai trò vô cùng quan trọng. Các thông tin cảnh báo sẽ được chuyển tới DN thông qua kênh Hiệp hội, giúp cho doanh nghiệp và Hiệp hội chủ động trước các nguy cơ bị điều tra phòng vệ thương mại từ nước ngoài”, ông Vũ Văn Phụ nói.

Tuy nhiên, ông Phụ khẳng định, vấn đề quan trọng nhất đó là các doanh nghiệp phải luôn tuân thủ quy định, pháp luật của thị trường trong nước và cả thị trường xuất khẩu để giảm tối đa rủi ro, những thiệt hại không đáng có.

Trong khi đó, theo chuyên gia Ngô Trí Long, doanh nghiệp cần chủ động trong nhận thức về các biện pháp phòng vệ thương mại và nâng cao qua việc tìm hiểu kỹ quy định, luật pháp về phòng vệ thương mại của các nước nhập khẩu, nhất là các thị trường lớn như Mỹ, Canada, Liên minh châu Âu, các nước ASEAN để tự bảo vệ mình trước các kháng kiện phòng vệ thương mại.    

Ngoài ra, khi có nguy cơ bị điều tra áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại, doanh nghiệp phải phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, đầu tiên là Bộ Công Thương, tiếp theo là với cơ quan điều tra của nước ngoài. 

Kinh nghiệm cũng như thực tiễn cho thấy sự phối hợp, cung cấp thông tin của các doanh nghiệp, của cả ngành sản xuất trong quá trình ứng phó với việc điều tra của nước ngoài là yếu tố quyết định trong việc có giảm thiểu được các tác động bất lợi của các biện pháp phòng vệ thương mại hay không.