Chợ nông thôn: “Đòn bẩy” sinh kế bền vững ở Gia Lai

Trong tiến trình triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia, Gia Lai xác định phát triển hạ tầng thương mại cơ sở là một trong những giải pháp then chốt để thúc đẩy kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Những ngôi chợ nông thôn được đầu tư, nâng cấp không chỉ đáp ứng nhu cầu mua bán thường ngày, mà còn trở thành “điểm tựa” sinh kế, kết nối sản xuất với thị trường và giữ gìn không gian sinh hoạt cộng đồng ở cơ sở.

Hoàn thiện hạ tầng, mở rộng không gian giao thương

Gia Lai là địa phương có đông đồng bào Jrai, Bahnar sinh sống, tập trung tại nhiều xã vùng sâu, vùng xa. Trước đây, do thiếu điểm giao thương cố định, hoạt động mua bán của người dân chủ yếu mang tính tự phát, nhỏ lẻ, phụ thuộc thời tiết và khó tiếp cận thị trường rộng hơn.

Từ thực tế đó, tỉnh đã ưu tiên nguồn lực đầu tư xây dựng hệ thống chợ nông thôn tại các xã vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Một số công trình đã hoàn thành và đi vào hoạt động, trở thành điểm giao thương quan trọng của người dân địa phương như chợ xã Kông Lơng Khơng, chợ xã Sró.

Các chợ được thiết kế phù hợp điều kiện thực tế, quy mô vừa phải nhưng bảo đảm các hạng mục thiết yếu: khu bán hàng kiên cố, mái che, nền sạch, hệ thống cấp nước, nhà vệ sinh, bãi để xe. Không gian buôn bán vì thế khang trang, an toàn và thuận lợi hơn cho cả người bán lẫn người mua.

Theo người dân địa phương, việc có chợ cố định giúp hoạt động trao đổi hàng hóa diễn ra thường xuyên, ổn định. Bà con không còn phải họp chợ tạm ven đường hay buôn bán trong điều kiện lầy lội, thiếu an toàn như trước.

Cùng với đó, chính quyền các xã cũng chủ động ban hành nhiều cơ chế hỗ trợ, khuyến khích tiểu thương tham gia kinh doanh, như miễn, giảm phí thuê điểm bán trong giai đoạn đầu, tăng cường quản lý an ninh trật tự, vệ sinh môi trường và an toàn thực phẩm, tạo niềm tin cho người dân khi đưa hàng hóa ra chợ.

Chị Ksor H’Miên, người dân tộc Jrai ở xã Kông Lơng Khơng, chia sẻ: “Trước kia chợ họp thưa thớt, mưa xuống là lầy lội, bán hàng phải ngồi sát đất. Nay có chợ mới, sạch sẽ, có mái che, an ninh tốt nên bà con đi chợ đông hơn. Tôi bán rau, măng rừng đều đặn, thu nhập khá hơn trước, có tiền lo cho con đi học".Không chỉ người bán hưởng lợi, người mua cũng cảm nhận rõ sự thay đổi. Anh Đinh Văn Lợi, một người dân thường xuyên đi chợ, cho biết:“Có chợ cố định thì hàng hóa phong phú hơn, giá cả rõ ràng. Trước đây muốn mua đồ thiết yếu phải đi xa, giờ ngay tại xã cũng mua được, tiết kiệm thời gian và chi phí". Hiện nay, nhiều dự án chợ nông thôn khác tại các xã Ia Lang, Ia Mláh, Ia Bă, Ia Yeng… đang được đẩy nhanh tiến độ thi công; một số xã đã được đưa vào kế hoạch đầu tư giai đoạn tiếp theo, nhằm từng bước hoàn thiện mạng lưới hạ tầng thương mại cơ sở trên toàn tỉnh.

Không gian sinh kế và gìn giữ bản sắc cộng đồng

Không giống các chợ đô thị, chợ nông thôn vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở Gia Lai còn là không gian văn hóa đặc trưng, gắn chặt với đời sống sinh hoạt cộng đồng. Tại đây, người dân mang đến bày bán những sản vật quen thuộc của núi rừng và nương rẫy như rau rừng, cá suối, măng tươi, mật ong, thổ cẩm, rượu cần…

Những sản phẩm do chính bà con làm ra, không qua trung gian, nhờ có chợ cố định mà có “chỗ đứng” ổn định hơn, được nhiều người biết đến, từng bước nâng cao giá trị. Đây cũng là nền tảng để các sản phẩm bản địa gắn với du lịch cộng đồng, đáp ứng xu hướng tiêu dùng ưa chuộng hàng hóa truyền thống, có nguồn gốc rõ ràng.

Việc hình thành chợ nông thôn đã giúp người dân chủ động hơn trong tiêu thụ nông sản, giảm phụ thuộc vào thương lái, từng bước tiếp cận thị trường theo hướng minh bạch, công bằng. Đồng thời, chợ cũng trở thành nơi giao thoa hàng hóa giữa các vùng, giúp người dân vùng sâu, vùng xa tiếp cận các mặt hàng thiết yếu với chi phí hợp lý hơn.

Bên cạnh những kết quả tích cực, quá trình đầu tư chợ tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số vẫn đối mặt không ít khó khăn, nhất là về quỹ đất, giải phóng mặt bằng và nguồn vốn. Ở một số nơi, tập quán canh tác lâu đời, giấy tờ đất chưa đầy đủ khiến việc quy hoạch gặp trở ngại; nguồn lực đầu tư còn phụ thuộc nhiều vào ngân sách Trung ương nên tiến độ có lúc chưa như kỳ vọng.

Trước thực tế đó, tỉnh Gia Lai đã chỉ đạo các sở, ngành và chính quyền cấp xã tăng cường phối hợp, tháo gỡ vướng mắc về thủ tục, đẩy nhanh giải ngân, đồng thời huy động thêm nguồn lực xã hội hóa để phát triển hạ tầng thương mại ở vùng khó khăn.

Về lâu dài, những ngôi chợ nông thôn không chỉ đóng vai trò kết nối giao thương, mà còn góp phần ổn định dân cư, gìn giữ bản sắc văn hóa và tạo nền tảng cho phát triển kinh tế bền vững. Đây chính là “điểm tựa” quan trọng để Gia Lai thực hiện hiệu quả các chương trình mục tiêu quốc gia, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa vùng đồng bào dân tộc thiểu số với các khu vực khác trên địa bàn tỉnh.