Những lễ cúng quan trọng trong tháng Chạp

Tháng 12 Âm lịch là khoảng thời gian người Việt Nam chuẩn bị cho Tết cổ truyền, hướng về ông bà tổ tiên và những người đã khuất trong gia tộc.

Lễ cúng quan trọng trong tháng Chạp

Tháng đầu tiên và tháng cuối cùng của năm Âm lịch đều có rất nhiều lễ cúng. Trong đó, những lễ cúng quan trọng mà mọi gia đình đều thực hiện trong tháng Chạp bao gồm:

Mùng 1 tháng Chạp

Mùng 1 Âm lịch còn được gọi là ngày sóc, dành để tưởng nhớ thần linh và các vị tổ tiên. Lễ vật thường là lễ chay gồm hoa tươi, hương, cau, trầu, bánh kẹo, trà, nước…

Mùng 1 tháng Chạp thường được mọi người lưu tâm hơn vì đây là tháng đặc biệt của năm. Vì thế ngoài hương hoa, trà quả, nhiều gia đình biện mâm cỗ chay hoặc mặn để cúng trọng thể hơn những ngày mùng 1 khác.

Rằm tháng Chạp

Cũng như mùng 1 tháng Chạp, lễ cúng rằm tháng Chạp được nhiều gia đình chú trọng hơn ngày rằm thông thường, với mâm cỗ thịnh soạn.

Lễ dâng cúng có thể bao gồm cả mâm cỗ chay và mâm cỗ mặn, hoặc chỉ một trong 2 loại cỗ này, tùy theo tập tục của mỗi địa phương hay truyền thống của mỗi gia đình.

Mâm cỗ chay gồm: Nến hoặc đèn, hương, nước sạch, trầu cau, trái cây, hoa tươi.

Mâm cỗ mặn gồm: Gà luộc (chọn gà trống), xôi đỗ hoặc xôi gấc, canh miến, giò hoặc chả, món xào (như thịt bò xào, lòng gà xào giá), rượu gạo. Có thể có thêm một số món khác.

Lễ cúng ông Công, ông Táo

Đây là một trong những lễ cúng quan trọng trong tháng Chạp và cần được tiến hành trước khi Táo quân bay về trời, tức là trước 12h ngày 23 tháng Chạp.

Đồ cúng gồm 3 con cá chép và bộ mũ áo; mũ Táo quân gồm có 2 mũ ông và 1 mũ bà. Mũ dành cho bà không cần cánh chuồn nhưng mũ dành cho ông cần 2 cánh chuồn. Đồ vàng mã sẽ được đốt sau lễ cúng ngày 23 tháng Chạp.

Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo thường gồm: 1 đĩa gạo, 1 đĩa muối, 5 lạng thịt vai luộc, 1 bát canh mọc, 1 đĩa xào thập cẩm, 1 đĩa giò, 1 đĩa xôi gấc, 1 đĩa chè kho, 1 đĩa trái cây, 1 ấm trà sen, 3 chén rượu, cau trầu, hoa.

Lễ cúng Tất niên

Cúng Tất niên là lễ cúng quan trọng trong tháng Chạp nhằm mời ông bà, tổ tiên và những người đã khuất trong gia tộc cùng về ăn Tết. Đây cũng  là dịp để các thành viên trong gia đình đoàn tụ. Do đó, mâm cúng Tất niên thường được các gia đình làm rất thịnh soạn, có nhiều món đặc trưng của vùng miền, địa phương.

Chẳng hạn, ở miền Bắc hay có bánh chưng, giò, canh móng giò hầm măng, miến lòng gà, giò xào... Miền Trung hay có bánh tét, giò lụa, gà bóp rau răm... Miền Nam hay có canh măng, gỏi tôm thịt, thịt kho tàu... Ngoài ra, lễ cúng còn có mâm ngũ quả, hương hoa, giấy tiền vàng mã, trầu cau, rượu, trà, đèn nến…

Vì sao gọi tháng Chạp được gọi là tháng củ mật?

Nhiều người thắc mắc tháng củ mật là gì, củ mật là củ gì? Trên thực tế, “củ mật” không phải là loại củ nào cả. Đây là từ Hán Việt, trong đó “củ” có nghĩa xem xét, kiểm soát, như người xưa hay gọi là “củ soát”. Còn “mật” nghĩa là kín, khít, nghĩa là cẩn mật, không để lộ, để thất thoát.

“Củ mật”, hiểu đơn giản nghĩa là kiểm soát cẩn thận.

Vì sao tháng Chạp lại được gọi là tháng củ mật? Cách gọi này là lời nhắc nhở lẫn nhau của người xưa rằng trong tháng cuối cùng của năm, cần hết sức thận trọng, cẩn tắc, tránh tối đa các sai sót.

Ngày xưa, đây là tháng rất dễ mất trộm, bởi mọi người bận rộn, mệt mỏi nên dễ lơ là. Tháng cuối năm cũng là tháng thu hoạch, ai buôn bán cũng thu tiền về, ai có tiền cho vay cũng đòi về, rồi mua bán sắm sửa mọi thứ đón Tết. Trong khi đó, bọn đạo tặc cũng tăng cường hoạt động để kiếm tiền tiêu ai không giữ gìn cẩn mật sẽ dễ trở thành nạn nhân của chúng.

Ngoài ra, mọi người còn “củ mật” về củi lửa. Tháng cuối năm tiệc tùng cỗ bàn nhiều, rồi say sưa lơ là, rất dễ sơ sểnh gây ra hỏa hoạn. Thời tiết hanh khô cũng góp phần khiến các đám cháy dễ bùng lên, nhà cửa của cải ra tro thế là mất tết.

Với người hiện đại, tháng Chạp càng có nhiều điều cần “củ mật”. Đây là tháng mà mọi người bận rộn điên cuồng, cực kỳ mệt mỏi nhưng vẫn tham gia vào rất nhiều bữa tiệc tất niên. Hệ quả của sự quá sức, kém tỉnh táo là tai nạn giao thông, ngộ độc rượu, ngộ độc thực phẩm, là đột quỵ, chảy máu dạ dày… và nhiều tai họa khác.