(VTC News) - Theo chị Minh, đín hành trong tiếng cổ có nghĩa là "thức dậy", có tác dụng tăng bơm máu đến bộ phận sinh dục, làm cho các hang giãn ra.
Kỳ 2 (kỳ cuối): Tận mắt những thảo dược cường dương trong rừng thẳm
Quay trở lại câu chuyện về những cây thuốc cường dương, lương y Hoàng Tuyết Minh, lương y người Thái nổi tiếng ở Sơn La, hẹn tôi vào rừng để đi tìm những kỳ hoa dị thảo đó. Theo giờ hẹn, sáng sớm tinh sương, tôi cùng nữ lang y xinh đẹp và chàng trai bản địa tên Phú lên đường, tiến về phía quả núi Nà Ớt, nằm ở đuôi dãy Mường Hung hùng vĩ chìm trong mây mờ. Quả núi này nằm ở cuối huyện Mai Sơn, giáp với huyện Sông Mã xa xôi diệu vợi.
Hoàng Văn Phú là người Thái, năm nay 23 tuổi. Phú nhà nghèo, sống với người mẹ tật nguyền cụt chân từ nhỏ, được chị Minh tạo công ăn việc làm bằng cách thuê đi hái thuốc. Giờ Phú biết khá nhiều cây thuốc quý do chị Minh chỉ cho. Phú thồ nửa tạ thuốc trên lưng, leo phăm phăm như con dê núi trên vách đá.
Theo chị Minh, hầu hết những cây thuốc bổ dương đều nằm trong rừng già, trên các dãy núi đá, là những loài cây bám vào đá để sống. Một số loài thì mọc ở những khe suối ẩm ướt, tối om.
Leo núi đá chừng vài tiếng, thì chị Minh và Phú dừng lại, ngồi nghỉ trên vách đá. Khu rừng này toàn đá tai mèo sắc nhọn như dao lam, nhìn mãi chẳng thấy vạt đất nào, nhưng cây cối vẫn bám vào đá, luồn rễ vào khe mọc lên.
Trên những thân cây gỗ rêu mốc, nấm linh chi màu mận chín xòe ra to bằng bàn tay người. Thấy linh chi, tôi định hái, thì chị Minh ngăn lại. Chị bảo, nếu lấy nấm linh chi, thì sẽ thu được cả tạ, không có sức để vác thứ khác về.
Theo lời chị Minh, sự phân bố của các loài thảo dược rất kỳ lạ. Có những khu rừng, chị vào lấy đủ mười mấy vị thấp khớp, có khu rừng lấy đủ các vị dạ dày, đại tràng, có khu rừng thì có đủ các vị chính trong bài thuốc bổ dương.
Hồi đi lấy thuốc, bố chị bảo rằng, hầu như cây gì trong rừng cũng đều là cây thuốc cả, nhưng mỗi thầy thuốc có hiểu biết riêng về nó, và dùng nó trị các bệnh khác nhau. Tạo hóa rất kỳ lạ, khi phân bố những cây thuốc có cùng tác dụng trong một quần thể, do đó, nếu hiểu rõ nhiều loài cây thuốc trong rừng, thì việc đi lấy thuốc đỡ vất vả hơn.
Khi tôi đang nghỉ ngơi, thì Phú xách dao chặt bồm bộp một loại dây leo bấu vào vách đá. Cây dây leo chỉ bằng bắp tay, mà Phú phải chém một hồi mới đứt. Theo chị Minh, đây là vị thuốc quan trọng trong bài thuốc bổ dương. Chị không biết tên khoa học của nó là gì, nhưng bố chị gọi là lon tu.
Loài thảo dược này rất kỳ lạ, nửa thân gỗ, nửa dây leo, chỉ có mặt ở rừng sâu, núi đá tai mèo trên độ cao khoảng 1000m so với mặt nước biển. Nếu không có cây cổ thụ nào bên cạnh, thì chúng bấu vào đá bò loằng ngoằng vài mét, rồi dựng đứng thân lên. Nếu có cây lớn, thì chúng bám vào trèo lên.
Có hai loại lon tu đỏ và lon tu trắng. Chúng giống hệt nhau, chỉ khác màu nhựa đỏ và trắng rỉ ra từ vỏ. Loại lon tu đỏ có tác dụng mạnh hơn. Để khai thác được một cây lon tu, phải mất cả trăm năm.
Theo chị Minh, ngày bé chị theo bố vào rừng, thấy cây lon tu to bằng bắp tay và bây giờ chị vẫn thấy chúng y nguyên như vậy, chẳng lớn lên tí nào. Chị Minh và Phú chỉ khai thác một đoạn thân, để lại phần gốc cho chúng tiếp tục sinh trưởng. Muốn khai thác tiếp cây này, phải chờ vài chục năm nữa.
Hành trình qua con suối chảy róc rách trong những kẽ đá, chúng tôi tiếp tục cuốc bộ về phía dãy Mường Hung hùng vĩ. Lội qua con suối nơi cửa hang đá, chị Minh như bắt được vàng khi nhìn thấy bụi đín hành mọc ở khe đá, ngay cửa hang.
Theo chị Minh, đây là cây thuốc cường dương cực mạnh và bí truyền trong gia đình nhà chị. Chị đã mang cây thuốc này hỏi nhiều thầy lang, nhưng đều không biết. Đín hành có 2 loại, một loại lá như lá lúa, một loại như lá sả. Chúng đều mọc thành bụi ở khe đá, chỗ cửa hang ẩm ướt, tối om. Chúng bám vào khe hai tảng đá, hoặc chỗ tảng đá nứt để mọc lên, hút dinh dưỡng trong lớp mùn bám trong khe đá.
Đín hành mọc thành bụi, khóm như bụi xả và ra củ rất kỳ quái. Củ chỉ bằng cái đũa. Mỗi năm ra vài đốt. Từ đốt đó, mọc lên một thân cây. Từ củ đó ra nhiều rễ li ti nhỏ như cái tăm, nhưng cứng như thép, có thể làm thủng da tay. Củ đín hành cứ mọc ngang, chạy trong khe đá, rồi mọc ra những thân cây. Thế nên, nhổ cả bụi đín hành, chỉ lấy được một củ bằng ngón tay, nhưng kéo dãn ra thì dài đến cả mét.
Những củ dài cỡ một mét, thì tuổi của nó phải hàng trăm năm rồi. Khi một củ đứt ra, thì lại hình thành củ mới và chúng mọc quyện vào nhau, thành một bụi củ. Nếu nhiều củ hình thành, thì thu được một bó, có khi đến cả kg. Củ đín hành cứng như thép, nhưng chặt ra thì dậy mùi thơm dễ chịu như nước hoa.
Theo chị Minh, đín hành trong tiếng cổ có nghĩa là "thức dậy". Nó có tác dụng tăng bơm máu đến bộ phận sinh dục, làm cho các hang giãn ra. Đây chưa phải là vị có tác dụng mạnh nhất trong bài thuốc bổ dương, nhưng nó lại rất quý hiếm, không thể thiếu nó nếu muốn tăng cường sinh lực một cách nhanh chóng. Vì quý hiếm, nên mỗi thang thuốc chị Minh chỉ cho vào vài đốt mà thôi.
Sau khi thu được nửa bao đín hành, đủ lượng cho cả trăm thang thuốc, thì chúng tôi tiếp tục đến khu rừng toàn những cây nghiến khổng lồ, to mấy người ôm. Tôi có cảm giác như cánh rừng này chưa có dấu chân người. Chị Minh và Phú thì bảo rằng, đây là khu rừng rất quen thuộc với hai người, vì nó có quần thể thảo dược quý nhất trong bài thuốc bổ dương mà bố chị Minh truyền cho.
Chị Minh dùng con dao chém vào một rễ cây mọc ngay chỗ tôi đứng, con dao liền nảy ra và lưỡi dao vỡ nham nhở. Chị Minh hỏi: "Em đi rừng nhiều, có biết đây là cây gì không?". Tôi chột dạ, nghĩ là loài si ra máu đỏ, vì nhìn rất giống. Loài cây ấy hiện đang được Trung Quốc thu mua với giá bạc triệu một kg và bị người dân săn lùng ráo riết, đến mức tuyệt chủng. Tuy nhiên, chị Minh bảo không phải.
Cây to hai người ôm, ra rễ tua tủa dưới gốc. Nhiều rễ thả từ giữa thân xuống, bấu vào đá hút dinh dưỡng. Chúng là thân gỗ, nhưng lại không phải thân gỗ, mà như kiểu cây bụi rất kỳ quái. Rừng sâu núi thẳm cây cổ thụ thường lên thẳng, vươn cao, thân nhẵn, nhưng cây này lại khá thấp, trông như cây si, chấp nhận nằm dưới tán những cây nghiến khổng lồ. Lá của chúng màu xanh thẫm, bóng nhẫy, trông như lá quất hồng bì như lại mọc cả chùm lá.
Theo chị Minh, để chúng to đến mức hai người ôm, thì cũng phải ngàn năm rồi. Toàn bộ gốc cây bám trên một tảng đá, nhìn mãi không thấy có tí đất nào, mà chúng vẫn mọc lên được thì quả thực là kỳ quái. Rễ của chúng mọc từ thân, lúc nhỏ xòe như bàn tay người, thả xuống đất, thì những "ngón tay" ấy tỏa ra, dài thêm, bò trên đá để tìm khe đá chui vào lấy dinh dưỡng.
Chị Minh bảo, bố chị gọi nó là lan co sai. Theo tiếng Thái, thì nó có nghĩa là "dây của cây lan". Vị thuốc cường dương chính là rễ (tức dây) của cây này. Theo chị Minh, rễ càng già thì dược tính càng cao. Điều kỳ lạ, là rễ cây lan co sai cứng như thép, nếu dao không tốt, chặt không đúng cách thì vỡ lưỡi dao ngay.
Thêm một điều đặc biệt nữa ở rễ cây này, là phần dương (mọc trên mặt đất) dùng trong bài thuốc bổ dương, còn phần âm (mọc trong đất), thì không dùng được. Bản thân chị Minh cũng không hiểu vì sao lại thế, nhưng bố chị dặn thế nào thì chị cứ làm theo như vậy. Theo chị Minh, những hoạt chất trong cây thuốc này có tác dụng làm "thức dậy", kể cả với những nam nhi đã gần như "hỏng hẳn".
Theo chị Minh, nếu chỉ sử dụng những cây thuốc chủ lực bổ dương, thì không tốt cho sức khỏe. Vì thế, trong bài thuốc mà tổ tiên chị truyền lại, có thêm cả chục vị có tác dụng bổ khí huyết, bổ gan, bổ thận, đặc biệt là giúp sản sinh hoóc môn nam… tức là giúp tăng cường thể lực một cách toàn diện.
Vì thế, nhiều đấng nam nhi không những không cương cứng được, mà còn không có tinh trùng trong tinh dịch, sau khi sắc thuốc uống vài tháng, thì đã trở thành đàn ông đích thực, sinh liên tiếp hai đứa. Chỉ tính riêng ở đất Sơn La, nữ lang xinh đẹp Hoàng Tuyết Minh đã giúp cho cả trăm gia đình tìm được niềm vui con cái.
"Hồi trẻ, bố dạy chị bài thuốc bổ dương, chị vừa ngại vừa xấu hổ lắm, không muốn học đâu. Nhưng bây giờ, chị mới hiểu tầm quan trọng của những loại thảo dược này. Nó không chỉ mang lại hạnh phúc cho gia đình, giúp các đấng nam nhi đỡ tủi hổ, mà quan trọng hơn là giúp họ có được niềm vui con cái. Ngày tết, thấy cảnh các cặp vợ chồng dắt con cái đến nhà chơi, chị xúc động lắm. Thế nên, dù bận rộn với vị trí lãnh đạo ở trường học, chị vẫn cố gắng vào rừng tìm cây thuốc, vừa bảo tồn bài thuốc cha ông, vừa để giúp mọi người", chị Minh cho biết.
Phong Nguyệt
Kỳ 2 (kỳ cuối): Tận mắt những thảo dược cường dương trong rừng thẳm
Quay trở lại câu chuyện về những cây thuốc cường dương, lương y Hoàng Tuyết Minh, lương y người Thái nổi tiếng ở Sơn La, hẹn tôi vào rừng để đi tìm những kỳ hoa dị thảo đó. Theo giờ hẹn, sáng sớm tinh sương, tôi cùng nữ lang y xinh đẹp và chàng trai bản địa tên Phú lên đường, tiến về phía quả núi Nà Ớt, nằm ở đuôi dãy Mường Hung hùng vĩ chìm trong mây mờ. Quả núi này nằm ở cuối huyện Mai Sơn, giáp với huyện Sông Mã xa xôi diệu vợi.
Hoàng Văn Phú là người Thái, năm nay 23 tuổi. Phú nhà nghèo, sống với người mẹ tật nguyền cụt chân từ nhỏ, được chị Minh tạo công ăn việc làm bằng cách thuê đi hái thuốc. Giờ Phú biết khá nhiều cây thuốc quý do chị Minh chỉ cho. Phú thồ nửa tạ thuốc trên lưng, leo phăm phăm như con dê núi trên vách đá.
Theo chị Minh, hầu hết những cây thuốc bổ dương đều nằm trong rừng già, trên các dãy núi đá, là những loài cây bám vào đá để sống. Một số loài thì mọc ở những khe suối ẩm ướt, tối om.
 |
| Lương y Hoàng Tuyết Minh và một loài thảo dược kỳ quái |
Leo núi đá chừng vài tiếng, thì chị Minh và Phú dừng lại, ngồi nghỉ trên vách đá. Khu rừng này toàn đá tai mèo sắc nhọn như dao lam, nhìn mãi chẳng thấy vạt đất nào, nhưng cây cối vẫn bám vào đá, luồn rễ vào khe mọc lên.
Trên những thân cây gỗ rêu mốc, nấm linh chi màu mận chín xòe ra to bằng bàn tay người. Thấy linh chi, tôi định hái, thì chị Minh ngăn lại. Chị bảo, nếu lấy nấm linh chi, thì sẽ thu được cả tạ, không có sức để vác thứ khác về.
Theo lời chị Minh, sự phân bố của các loài thảo dược rất kỳ lạ. Có những khu rừng, chị vào lấy đủ mười mấy vị thấp khớp, có khu rừng lấy đủ các vị dạ dày, đại tràng, có khu rừng thì có đủ các vị chính trong bài thuốc bổ dương.
Hồi đi lấy thuốc, bố chị bảo rằng, hầu như cây gì trong rừng cũng đều là cây thuốc cả, nhưng mỗi thầy thuốc có hiểu biết riêng về nó, và dùng nó trị các bệnh khác nhau. Tạo hóa rất kỳ lạ, khi phân bố những cây thuốc có cùng tác dụng trong một quần thể, do đó, nếu hiểu rõ nhiều loài cây thuốc trong rừng, thì việc đi lấy thuốc đỡ vất vả hơn.
 |
| Chị Minh lấy thuốc |
Khi tôi đang nghỉ ngơi, thì Phú xách dao chặt bồm bộp một loại dây leo bấu vào vách đá. Cây dây leo chỉ bằng bắp tay, mà Phú phải chém một hồi mới đứt. Theo chị Minh, đây là vị thuốc quan trọng trong bài thuốc bổ dương. Chị không biết tên khoa học của nó là gì, nhưng bố chị gọi là lon tu.
Loài thảo dược này rất kỳ lạ, nửa thân gỗ, nửa dây leo, chỉ có mặt ở rừng sâu, núi đá tai mèo trên độ cao khoảng 1000m so với mặt nước biển. Nếu không có cây cổ thụ nào bên cạnh, thì chúng bấu vào đá bò loằng ngoằng vài mét, rồi dựng đứng thân lên. Nếu có cây lớn, thì chúng bám vào trèo lên.
Có hai loại lon tu đỏ và lon tu trắng. Chúng giống hệt nhau, chỉ khác màu nhựa đỏ và trắng rỉ ra từ vỏ. Loại lon tu đỏ có tác dụng mạnh hơn. Để khai thác được một cây lon tu, phải mất cả trăm năm.
 |
| Khi khai thác một cây cổ thụ, chị Minh thường khấn vái xin thần linh, thổ địa |
Theo chị Minh, ngày bé chị theo bố vào rừng, thấy cây lon tu to bằng bắp tay và bây giờ chị vẫn thấy chúng y nguyên như vậy, chẳng lớn lên tí nào. Chị Minh và Phú chỉ khai thác một đoạn thân, để lại phần gốc cho chúng tiếp tục sinh trưởng. Muốn khai thác tiếp cây này, phải chờ vài chục năm nữa.
Hành trình qua con suối chảy róc rách trong những kẽ đá, chúng tôi tiếp tục cuốc bộ về phía dãy Mường Hung hùng vĩ. Lội qua con suối nơi cửa hang đá, chị Minh như bắt được vàng khi nhìn thấy bụi đín hành mọc ở khe đá, ngay cửa hang.
Theo chị Minh, đây là cây thuốc cường dương cực mạnh và bí truyền trong gia đình nhà chị. Chị đã mang cây thuốc này hỏi nhiều thầy lang, nhưng đều không biết. Đín hành có 2 loại, một loại lá như lá lúa, một loại như lá sả. Chúng đều mọc thành bụi ở khe đá, chỗ cửa hang ẩm ướt, tối om. Chúng bám vào khe hai tảng đá, hoặc chỗ tảng đá nứt để mọc lên, hút dinh dưỡng trong lớp mùn bám trong khe đá.
 |
| Chị Minh trực tiếp đào thuốc |
Đín hành mọc thành bụi, khóm như bụi xả và ra củ rất kỳ quái. Củ chỉ bằng cái đũa. Mỗi năm ra vài đốt. Từ đốt đó, mọc lên một thân cây. Từ củ đó ra nhiều rễ li ti nhỏ như cái tăm, nhưng cứng như thép, có thể làm thủng da tay. Củ đín hành cứ mọc ngang, chạy trong khe đá, rồi mọc ra những thân cây. Thế nên, nhổ cả bụi đín hành, chỉ lấy được một củ bằng ngón tay, nhưng kéo dãn ra thì dài đến cả mét.
Những củ dài cỡ một mét, thì tuổi của nó phải hàng trăm năm rồi. Khi một củ đứt ra, thì lại hình thành củ mới và chúng mọc quyện vào nhau, thành một bụi củ. Nếu nhiều củ hình thành, thì thu được một bó, có khi đến cả kg. Củ đín hành cứng như thép, nhưng chặt ra thì dậy mùi thơm dễ chịu như nước hoa.
Theo chị Minh, đín hành trong tiếng cổ có nghĩa là "thức dậy". Nó có tác dụng tăng bơm máu đến bộ phận sinh dục, làm cho các hang giãn ra. Đây chưa phải là vị có tác dụng mạnh nhất trong bài thuốc bổ dương, nhưng nó lại rất quý hiếm, không thể thiếu nó nếu muốn tăng cường sinh lực một cách nhanh chóng. Vì quý hiếm, nên mỗi thang thuốc chị Minh chỉ cho vào vài đốt mà thôi.
Sau khi thu được nửa bao đín hành, đủ lượng cho cả trăm thang thuốc, thì chúng tôi tiếp tục đến khu rừng toàn những cây nghiến khổng lồ, to mấy người ôm. Tôi có cảm giác như cánh rừng này chưa có dấu chân người. Chị Minh và Phú thì bảo rằng, đây là khu rừng rất quen thuộc với hai người, vì nó có quần thể thảo dược quý nhất trong bài thuốc bổ dương mà bố chị Minh truyền cho.
Chị Minh dùng con dao chém vào một rễ cây mọc ngay chỗ tôi đứng, con dao liền nảy ra và lưỡi dao vỡ nham nhở. Chị Minh hỏi: "Em đi rừng nhiều, có biết đây là cây gì không?". Tôi chột dạ, nghĩ là loài si ra máu đỏ, vì nhìn rất giống. Loài cây ấy hiện đang được Trung Quốc thu mua với giá bạc triệu một kg và bị người dân săn lùng ráo riết, đến mức tuyệt chủng. Tuy nhiên, chị Minh bảo không phải.
 |
| Rễ lan co sai cứng đến nỗi mẻ cả lưỡi dao |
Cây to hai người ôm, ra rễ tua tủa dưới gốc. Nhiều rễ thả từ giữa thân xuống, bấu vào đá hút dinh dưỡng. Chúng là thân gỗ, nhưng lại không phải thân gỗ, mà như kiểu cây bụi rất kỳ quái. Rừng sâu núi thẳm cây cổ thụ thường lên thẳng, vươn cao, thân nhẵn, nhưng cây này lại khá thấp, trông như cây si, chấp nhận nằm dưới tán những cây nghiến khổng lồ. Lá của chúng màu xanh thẫm, bóng nhẫy, trông như lá quất hồng bì như lại mọc cả chùm lá.
Theo chị Minh, để chúng to đến mức hai người ôm, thì cũng phải ngàn năm rồi. Toàn bộ gốc cây bám trên một tảng đá, nhìn mãi không thấy có tí đất nào, mà chúng vẫn mọc lên được thì quả thực là kỳ quái. Rễ của chúng mọc từ thân, lúc nhỏ xòe như bàn tay người, thả xuống đất, thì những "ngón tay" ấy tỏa ra, dài thêm, bò trên đá để tìm khe đá chui vào lấy dinh dưỡng.
Chị Minh bảo, bố chị gọi nó là lan co sai. Theo tiếng Thái, thì nó có nghĩa là "dây của cây lan". Vị thuốc cường dương chính là rễ (tức dây) của cây này. Theo chị Minh, rễ càng già thì dược tính càng cao. Điều kỳ lạ, là rễ cây lan co sai cứng như thép, nếu dao không tốt, chặt không đúng cách thì vỡ lưỡi dao ngay.
 |
| Rễ lan co sai là thảo dược quý trong bài thuốc cường dương |
Thêm một điều đặc biệt nữa ở rễ cây này, là phần dương (mọc trên mặt đất) dùng trong bài thuốc bổ dương, còn phần âm (mọc trong đất), thì không dùng được. Bản thân chị Minh cũng không hiểu vì sao lại thế, nhưng bố chị dặn thế nào thì chị cứ làm theo như vậy. Theo chị Minh, những hoạt chất trong cây thuốc này có tác dụng làm "thức dậy", kể cả với những nam nhi đã gần như "hỏng hẳn".
Theo chị Minh, nếu chỉ sử dụng những cây thuốc chủ lực bổ dương, thì không tốt cho sức khỏe. Vì thế, trong bài thuốc mà tổ tiên chị truyền lại, có thêm cả chục vị có tác dụng bổ khí huyết, bổ gan, bổ thận, đặc biệt là giúp sản sinh hoóc môn nam… tức là giúp tăng cường thể lực một cách toàn diện.
Vì thế, nhiều đấng nam nhi không những không cương cứng được, mà còn không có tinh trùng trong tinh dịch, sau khi sắc thuốc uống vài tháng, thì đã trở thành đàn ông đích thực, sinh liên tiếp hai đứa. Chỉ tính riêng ở đất Sơn La, nữ lang xinh đẹp Hoàng Tuyết Minh đã giúp cho cả trăm gia đình tìm được niềm vui con cái.
"Hồi trẻ, bố dạy chị bài thuốc bổ dương, chị vừa ngại vừa xấu hổ lắm, không muốn học đâu. Nhưng bây giờ, chị mới hiểu tầm quan trọng của những loại thảo dược này. Nó không chỉ mang lại hạnh phúc cho gia đình, giúp các đấng nam nhi đỡ tủi hổ, mà quan trọng hơn là giúp họ có được niềm vui con cái. Ngày tết, thấy cảnh các cặp vợ chồng dắt con cái đến nhà chơi, chị xúc động lắm. Thế nên, dù bận rộn với vị trí lãnh đạo ở trường học, chị vẫn cố gắng vào rừng tìm cây thuốc, vừa bảo tồn bài thuốc cha ông, vừa để giúp mọi người", chị Minh cho biết.
Phong Nguyệt
Bình luận