Vì sao kết quả xét nghiệm COVID-19 lúc dương tính, lúc âm tính?

Thời gian gần đây, liên tiếp có một số trường hợp bệnh nhân COVID-19 khi test nhanh cho kết quả âm tính nhưng xét nghiệm lại bằng RT-PCR lại khẳng định dương tính với virus SARS-CoV-2. Hoặc có tính huống sau 3 lần âm tính, bệnh nhân có kết quả tái dương tính với virus SARS-CoV-2.

Thụ thể của virus SARS-CoV-2 nằm sâu trong phổi

TS.BS Phạm Quang Thái, Phó Trưởng khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương cho biết, thụ thể của virus SARS-CoV-2 không nằm nhiều ở vùng họng và vùng hầu mà nằm sâu trong phổi. Đó là lý do vì sao khi người mới nhiễm thường khó phát hiện virus mà phải sau khi virus tấn công xuống phổi, tiếp tục bị bài xuất ra thì việc lấy mẫu ở vùng hầu họng, thậm chí là nước bọt cũng sẽ phát hiện được virus.

Với mỗi cơ thể khác nhau, lượng virus đào thải cũng khác nhau. Nếu lượng virus đào thải ít thì các test sẽ không phát hiện được. Bởi theo BS Thái, bất cứ loại test nào cũng đều có ngưỡng phát hiện nhất định, dưới ngưỡng này thì kết quả được coi là âm tính.

“Có test có thể phát hiện được khi có 3 con virus ở trong 1 đơn vị thể tích, test khác là 10 con, có loại test chỉ phát hiện được khi có từ 30 con virus trở lên. Mỗi loại test, độ nhậy sẽ khác nhau. Thông thường những người đào thải nhiều virus thì hầu hết các test sẽ phát hiện được. Nhưng người lượng virus rất ít, như người vừa mới nhiễm hoặc người sắp khỏi, khỏi rồi, hết triệu chứng rồi, đặc biệt là đã có kháng thể thì việc xác định có virus rất khó khăn” - BS Thái nêu ví dụ.

Điểm khác biệt của virus SARS-CoV-2 đó là ở một số người, khi họ khỏi bệnh, cơ thể họ vẫn tiếp tục đào thải một lượng nhất định vật liệu di truyền hoặc cả con virus bất hoạt SARS-CoV-2 ra ngoài. Vì vậy, có những người rất lâu sau khi khỏi bệnh lại được phát hiện dương tính trở lại như trường hợp gần đây TP.HCM phát hiện ra bệnh nhân 368 và 397 chẳng hạn.

“Một người hoàn toàn có thể xét nghiệm lần thứ nhất là âm tính, vì họ vừa mới nhiễm, lượng đào thải virus ít nên chưa thể có kết quả dương tính. Lúc có thể đào thải nhiều thì lại không được xét nghiệm. Đến lúc hết đào thải thì được xét nghiệm lần thứ 2 cũng không bắt được, xong đến lần thứ 3 thì không may do có hiện tượng tái dương tính (đã khỏi rồi nhưng virus bất hoạt hoặc phần sót lại của virus vẫn tiếp tục được đẩy lên) thì những trường hợp đó lại dương tính.

Rõ ràng sau 2 lần xét nghiệm âm, lần thứ 3 dương. Điều này thể hiện tính chất giá trị điểm của loại xét nghiệm này. Kết quả xét nghiệm phụ thuộc khá nhiều vào thời điểm lấy mẫu” - BS Thái nêu rõ.

Xét nghiệm có tính thời điểm rất rõ ràng

BS Thái cũng lý giải, có những trường hợp mắc COVID-19 nhưng trong giai đoạn đầu virus nhân lên rất chậm nên kết quả là âm tính. Tuy nhiên, sau đó virus âm thầm tấn công vào phổi, bắt đầu có triệu chứng, phổi bắt đầu tổn thương thì lượng virus đào thải rất nhiều và khi đó xét nghiệm sẽ tìm được virus dễ dàng hợp.

Vì vậy, việc âm tính hay dương tính liên quan đến tải lượng virus của người đó, tùy vào lượng virus đào thải ra nhiều hay ít. “Phản ứng PCR tìm virus có tính chất thời điểm, không phải lúc nào nó cũng dương với bệnh nhân đã nhiễm”- BS Thái cho hay.

Tuy nhiên, chúng ta không nên quá lo lắng bởi khi xét nghiệm không tìm ra được virus thì khả năng lây nhiễm rất thấp, có thể là bằng không.

Trong các thí nghiệm gần đây của Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, những trường hợp nào tải lượng virus cao mới có thể nuôi cấy được, còn tải lượng virus rất thấp thì không nuôi cấy được, nó cũng tương đương với việc khó có nguy cơ lây nhiễm virus cho người khác.

“Nếu có trường hợp nào bắt hụt do xét nghiệm âm tính thì cũng không quá lo lắng vì họ khó có thể lây ra cộng đồng. Tuy nhiên, nếu trường hợp bệnh nhân thuộc diện nguy cơ thì khi đó không chỉ thực hiện lấy mẫu 1 lần mà sẽ phải lấy mẫu bệnh phẩm nhiều lần mới có thể khẳng định”- BS Thái cho biết.

BS Thái cũng cho biết, việc xét nghiệm 2-3 lần đầu âm tính, lần sau mới dương tính có thể không loại trừ do sai sót trong kỹ thuật lấy và xét nghiệm mẫu. Bởi có thể khi lấy mẫu, nhân viên y tế không đưa được que lấy mẫu vào đúng vị trí, có thể đưa nông quá chưa đến được nơi cần lấy mẫu hoặc trong quá trình lấy mẫu, người bị lấy mẫu cử động cổ làm trật vị trí lấy mẫu. 

“Thời điểm lấy mẫu cũng rất quan trọng. Có thời điểm lấy ở vùng tị hầu sẽ ra kết quả cao, có thời điểm lấy mẫu vùng họng. Đó là lý do vì sao các chuyên gia khuyên tốt nhất lấy mẫu là ở cả hai vị trí cùng lúc. Tuy nhiên, không phải lúc nào mình cũng có đủ que để lấy mẫu.

Trong chống dịch COVID-19, lượng người lấy mẫu xét nghiệm rất đông, không phải lúc nào mình cũng làm được cả 2 cách lấy mẫu. Vì vậy, việc tập huấn cho những người làm công tác xét nghiệm cũng rất quan trọng. Họ sẽ lấy mẫu như thế nào và tại vị trí nào cho hợp lý nhất với đối tượng của mình”- BS Thái nêu rõ.