Trả thêm thuế cho nước ngọt, dân có giảm thừa cân, béo phì?

Việt Nam: tỷ lệ người béo phì thấp nhất Đông Nam Á

Khi đưa ra đề xuất áp thuế TTĐB lên nước ngọt có đường, Bộ Tài chính giải thích cho đề xuất này rằng, tỷ lệ người trưởng thành bị thừa cân, béo phì và tiểu đường ở Việt Nam đang ở mức cao. Theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), các loại đồ uống có đường ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe.

Tuy nhiên, cũng theo số liệu của tổ chức này, Việt Nam lại đang là nước có tỷ lệ dân thừa cân, béo phì thấp nhất trong khu vực, cũng như so sánh với các quốc gia khác trên thế giới.

Trong số liệu của Đài quan sát y tế toàn cầu (Global Health Observatory) thuộc Tổ chức Y tế thế giới, tỷ lệ béo phì tại Việt Nam năm 2016 ở mức 2,4% đối với nhóm người từ 5 đến 19 tuổi, và 2,1% đối với nhóm người trưởng thành (trên 18 tuổi), trong khi tỷ lệ này tại Thái Lan tương ứng là 11,3% và 10%.

Tại các nước như Lào, Campuchia, Brunei và Thái Lan dù đã áp thuế TTĐB lên nước ngọt nhưng tỉ lệ béo phì ở độ tuổi từ 5 đến 19 tuổi và độ tuổi từ 18 tuổi trở lên vẫn tăng liên tục trong 16 năm qua.

Cũng trong báo cáo này, Việt Nam là nước có tỷ lệ người thừa cân, béo phì thấp nhất trong khu vực Đông Nam Á với tỷ lệ người thừa cân chiếm khoảng 10.2% dân số.

Trong khi đó, Thái Lan đứng thứ 2 trong khu vực với tỷ lệ người thừa cân chiếm khoảng 32.2% dân số. Malaysia là nước có tỷ lệ người thừa cân cao nhất trong khu vực với mức 44.2% dân số. Tỷ lệ thừa cân, béo phì trung bình của thế giới năm 2016 là 39%.

Năm 2014, Hiệp hội mía đường Việt Nam cũng đưa ra số liệu về tiêu thụ đường/đầu người của nước ta thuộc khung thấp, so với tỷ lệ trung bình trên thế giới.

Theo đó, một người dân Việt Nam nạp 15kg/người/năm, trong khi bình quân thế giới là 23,7 kg/người/năm, một số quốc gia tiêu thụ đường cao ở mức khoảng 40-50kg/người/năm. 

Tỉ lệ người dân bị béo phì ở một số nước Đông Nam Á năm 2016 (%) (nguồn WHO).Nhiều nguyên nhân

Theo nhiều nghiên cứu đã được thực hiện, các nguyên nhân chủ yếu của bệnh béo phì bao gồm: Chế độ ăn nhiều chất béo hoặc có hàm lượng calorie cao, thói quen ăn nhanh và ăn nhiều, lối sống ít vận động và ít tập luyện thể chất và cơ địa dễ tăng cân (do cấu trúc gen hoặc di truyền).

Theo một nghiên cứu đối chứng được tiến hành trên 3.135 học sinh tại 10 trường tiểu học tại thành phố Stockholm (Thụy Điển) tiến hành trong 4 năm với sự can thiệp bao gồm chế độ ăn lành mạnh, các hoạt động thể chất 30 phút/ngày tại trường học và hạn chế thời gian tĩnh tại trong các giờ học.

Kết quả cho thấy, tỉ lệ người thừa cân và béo phì tại các trường thực hiện nghiên cứu đã giảm 3.2% so với tỉ lệ người thừa cân, béo phì tăng 2.8% ở các trường không thực hiện can thiệp này.

Đối với Việt Nam, dù được biết đến là quốc gia có tỷ lệ người vóc dáng “thon gọn” nhất thế giới, nhưng theo nghiên cứu của Đại học Stanford (Mỹ) dựa trên thống kê từ dữ liệu điện thoại thông minh của 700.000 người tham gia, công bố vào 16/7/2017, Việt Nam lại là một trong những quốc gia “lười đi bộ” nhất thế giới (3.600 bước/ ngày so với trung bình thế giới 5.000 bước/ ngày). 

Bên cạnh đó, một nghiên cứu khác tại 10 thành phố của châu Âu cũng cho thấy, thanh thiếu niên có thời gian ngủ trung bình dưới 8 giờ có chỉ số khối cơ thể (Body Mass Index -BMI), chu vi vòng eo, chu vi vòng hông, chỉ số mỡ khối cao hơn, đặc biệt đối với nữ giới.

 Như vậy, để có thể giảm phòng tránh thừa cân và bệnh béo phì, ngoài chế độ ăn lành mạnh, tránh các loại thực phẩm có thể gây thừa cân béo phì như mỡ, đường, muối, thì người dân cũng cần có lối sống lành mạnh hơn, vận động nhiều hơn và đảm bảo thời gian ngủ trung bình mỗi ngày.

Những giải pháp chống béo phì đảm bảo sức khỏe

Các chuyên gia của khá nhiều quốc gia có quan điểm cho rằng, việc áp thuế với nước ngọt không phải là giải pháp tốt nhằm giảm hay ngăn chặn tình trạng thừa cân béo phì.

Vì vậy, thay vì áp dụng chính sách thuế này, họ áp dụng các chính sách nhằm giảm lượng đường và chất béo trong thực phẩm và đồ uống chế biến sẵn; ban hành các quy định về dán nhãn ghi rõ thành phần dinh dưỡng như calo, protein, chất béo, đường, cholesterol, và natri; khuyến cáo đối với các sản phẩm có hàm lượng đường và chất béo cao; tuyên truyền về dinh dưỡng, chế độ ăn uống lành mạnh, về thói quen vận động và rèn luyện thể lực. 

Năm 2016, Singapore tiến hành nghiên cứu công khai kéo dài 6 tháng, trong đó người dân được mời tham gia đưa ra quan điểm của họ về cách chính phủ có thể giúp giải quyết vấn đề thừa cân béo phì. Kết quả cho thấy, phần lớn người Singapore muốn chính phủ thực hiện các lựa chọn ăn uống lành mạnh hơn, tăng cường các dịch vụ sàng lọc bệnh tiểu đường tại nơi làm việc và mở rộng các chương trình thể dục.

Tại Mỹ, dự án “Let’s Move” (Hãy Vận động) là một sáng kiến phát triển toàn diện do cựu đệ nhất phu nhân tổng thống Michelle Obama đưa ra nhằm giải quyết vấn đề béo phì ở nước này và để trẻ em được sinh ra và lớn lên khỏe manh.

Dự án cung cấp cho các bậc phụ huynh những thông tin hữu ích về dinh dưỡng, thúc đẩy việc tạo ra các môi trường sự lựa chọn lành mạnh, cung cấp các loại thực phẩm an toàn hơn cho các trường học, đảm bảo mọi gia đình đều được tiếp cận thực phẩm với mức giá phải chăng, tạo điều kiện cho trẻ em tham gia các hoạt động thể chất nhiều hơn.

Ở Trung Quốc, số trẻ béo phì đang gia tăng một phần do sự bùng nổ kinh tế của đất nước và sự cải thiện đáng kể trong điều kiện sống của người dân. Công ty giảm cân hàng đầu của Trung Quốc, Jian Fei Da Ren đã tổ chức trại huấn luyện kiểu quân đội cho trẻ béo phì ở nước này. Các trại huấn luyện kiểu quân đội có thể là một giải pháp khắc phục tình trạng béo phì của 25% số trẻ em trên 7 tuổi ở Trung Quốc, điều đang khiến quốc gia này đau đầu.

Video: Tuyển thủ U23 Việt Nam đối mặt với thuế thu nhập cá nhân

Có thể thấy, rất nhiều biện pháp khác nhau đã được đưa ra nhằm hạn chế tình trạng người thừa cân béo phì ở các quốc gia, mà người dân không phải chịu thêm các loại thuế suất. Các biện pháp này không chỉ giúp người dân có lựa chọn ăn uống lành mạnh, nâng cao sức khỏe cho người dân.

Nếu chỉ áp thuế TTĐB đối với nước ngọt có đường để hạn chế tiêu thụ đối với mặt hàng này, trong khi bỏ qua các loại thực phẩm có chứa hàm lượng đường và chất béo cao khác như bánh, kẹo, kem, đồ ăn nhanh..., thì không những làm cho chính sách thuế mang tính phân biệt mà còn không đạt được mục tiêu giảm tỷ lện thừa cân, béo phì và tiểu đường trong dân.

Theo nhiều chuyên gia về thuế, còn không ít băn khoăn về đánh giá tác động toàn diện, được thực hiện một cách độc lập, khách quan. Chi phí và lợi ích từ việc điều chỉnh sắc thuế, có cách nào tốt hơn để giải quyết vấn đề ngân sách so với tăng thuế không? Nếu vẫn cần điều chỉnh, thì điều chỉnh thế nào tốt nhất cho tất cả các bên… là những câu hỏi không dễ trả lời nhưng vẫn cần được bàn bạc trước khi quyết.