Năm nay, đoàn Việt Nam đăng ký tham gia tranh tài Hội thi Khoa học kỹ thuật quốc tế ISEF diễn ra ở Mỹ (từ ngày 4 -13/5) với 7 dự án của 13 học sinh. 7 dự án tham dự hội thi thuộc 7 lĩnh vực khác nhau, là những dự án đạt giải Nhất tại Cuộc thi nghiên cứu khoa học, kỹ thuật cấp quốc gia học sinh trung học năm học 2021 - 2022.
Sau khi xem nội dung các dự án của học sinh Việt Nam được giới thiệu trên trang web của ISEF 2022, nhiều người bất ngờ trước quy mô, hàm lượng khoa học của dự án tương đương với các đề tài nghiên cứu thạc sĩ, tiến sĩ phức tạp, đòi hỏi đầu tư chất xám cao.
Một trong các dự án đáng chú ý của học sinh Việt Nam là ‘Tăng cường hoạt tính quang xúc tác xử lý ô nhiễm môi trường nước của g-C3N4 bằng hiệu ứng cộng hưởng plasmon bề mặt’ do PGS.TS Nguyễn Ngọc Hà, Trưởng khoa Hóa học, Đại học Sư Phạm Hà Nội hướng dẫn.
Đề tài ‘Tăng cường hoạt tính quang xúc tác xử lí ô nhiễm môi trường nước của g-C3N4 bằng hiệu ứng cộng hưởng plasmon bề mặt’
Tóm tắt nội dung đề tài ghi do hai học sinh thực hiện, là một phần trong khối dự án PGS.TS Nguyễn Ngọc Hà đang chủ nhiệm thực hiện. Đề tài được tính toán, lập trình, tổng hợp vật liệu xúc tác và thí nghiệm đánh giá hoạt tính xúc tác của vật liệu... tại phòng lab của Đại học Sư phạm Hà Nội. Học sinh sử dụng phương pháp machine learning, computational chemistry và rất nhiều kỹ thuật phân tích hiện đại như XPS, EDX, AFM, TEM, SEM, XRD, FTIR, BET, PL, UV-Vis DRS, LC-MS, HPLC. Thời gian hoàn thành đề tài nghiên cứu này là 1 năm để gửi đi tham gia ISEF.
Tuy nhiên, nhiều thành viên trên diễn đàn mạng xã hội "Liêm chính khoa học" băn khoăn dự án của hai học sinh có hàm lượng khoa học không thua kém luận án tiến sĩ hóa học ở các trường đại học tốt trên thế giới. "Những kỹ năng phân tích và hiểu phổ FTIR, XRD, XPS đòi hỏi người làm việc trong phòng lab nhiều năm, chuyên sâu nghiên cứu mới có thể thực hiện được, trong khi 2 học sinh cấp 3 thực hiện được là điều phi lý và không thể", thành viên Hoàng Lan bình luận.
Tiếp đến là đề tài "Phân lập, đánh giá khả năng nhắm đích tế bào gốc ung thư dạ dày của phân đoạn chứa hợp chất saponin và bào chế sản phẩm từ cây Lá khôi (Ardisia gigantifolia)" do TS Nguyễn Phú Hùng, Trưởng khoa Công nghệ Sinh học, Đại học Khoa học, Đại học Thái Nguyên, hướng dẫn.
Đề tài "Phân lập, đánh giá khả năng nhắm đích tế bào gốc ung thư dạ dày của phân đoạn chứa hợp chất saponin và bào chế sản phẩm từ cây Lá khôi (Ardisia gigantifolia)".
Trong tờ khai mẫu 1C, TS Hùng chứng nhận tác giả là những người đưa ra ý tưởng dự án, tự thiết kế phương pháp nghiên cứu, tự chiết xuất saponin, tự nuôi cấy tế bào, tự vận hành các thiết bị phân tích, tự xử lý số liệu. Để thực hiện, các học sinh phải thông thạo nhiều kỹ thuật như làm tiêu bản, soi kính hiển vi, sắc ký lỏng, miễn dịch huỳnh quang, PCR, MTT.
Tuy nhiên, một số người phát hiện tiến sĩ Hùng cũng là chủ nhiệm một đề tài rất giống ý tưởng dự án nói trên do Quỹ NAFOSTED tài trợ (mã số 108.05-2017.331). Ngoài ra, các nhà khoa học còn nhận thấy dự án của Sở GD&ĐT Thái Nguyên giống nội dung luận văn thạc sĩ sinh học ứng dụng “Nghiên cứu tác động của dịch chiết lá khôi lên sự biểu hiện của các gene kiểm soát chu kỳ tế bào của tế bào gốc ung thư dạ dày” của Nguyễn Thị Hải Hồng do tiến sĩ Lê Thị Thanh Hương ở Đại học Thái Nguyên hướng dẫn năm 2019 (tiến sĩ Lê Thị Thanh Hương là vợ của tiến sĩ Nguyễn Phú Hùng).
“Dự án này của 2 học sinh thực hiện tối đa một năm nhưng hàm lượng khoa học không thua kém nhiều luận văn thạc sĩ công nghệ sinh học của Đại học Thái Nguyên và cao hơn chính công trình của tiến sĩ Nguyễn Phú Hùng xuất bản phục vụ đề tài 108.05-2017.331”, thành viên A.J nhận xét.
Dự án ‘Nhựa sinh học tạo từ tinh bột huyền có khả năng tự phân huỷ’ của Sở GD&ĐT An Giang.
Thành viên A.J cũng chỉ ra 1 đề tài "Nhựa sinh học tạo từ tinh bột huyền có khả năng tự phân huỷ", của học sinh thuộc Sở GD&ĐT An Giang. Học sinh tham gia nghiên cứu phải chế tạo màng, đánh giá độ bền cơ học, đo hàm ẩm, nuôi cấy vi sinh vật, phân tích màng bằng kỹ thuật hiển vi điện tử quét, phổ hồng ngoại, phổ tử ngoại – khả kiến.
Theo thông tin trên website ISEF, dự án này không có người hướng dẫn, không sử dụng máy móc, trang thiết bị ở trường đại học, viện nghiên cứu hay doanh nghiệp nào. Toàn bộ dự án do một học sinh tự làm tại nhà từ đầu đến cuối.
"Dự án này phải nuôi cấy vi sinh vật, sử dụng kính hiển vi điện tử quét, máy đo phổ hồng ngoại, phổ tử ngoại - khả kiến và nhiều thiết bị chế tạo, đánh giá khác. Những kỹ thuật này không thể thực hiện ở nhà hay tại trường THPT. Như vậy, chắc chắn tác giả dự án phải được nhà khoa học hướng dẫn, nhưng các em đã không gửi thông tin về người hướng dẫn này cho ISEF”, thành viên A.J đặt câu hỏi.
Giáo sư Phạm Tất Dong, nguyên Phó chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam bất ngờ trước 7 dự án Việt Nam gửi tham gia ISEF năm nay vì những đề tài, dự án nghiên cứu này đều được thực hiện bởi các em học sinh THPT.
"Với độ tuổi từ 15 đến 18, học sinh ít có cơ hội tiếp xúc với phòng thí nghiệm, môi trường nghiên cứu, các cơ sở dữ liệu, thử hỏi làm sao nghĩ ra được những đề tài, dự án nghiên cứu có tính chuyên sâu, hàn lâm tới như vậy? Những dự án này có khi những thạc sĩ, tiến sĩ, phó giáo sư cũng ngại ngùng khi bắt tay làm, chưa nói đến những em học sinh cấp 3", giáo sư đặt câu hỏi.
Bình luận