Phân bổ nguồn lực hài hòa cho các vùng khó khăn

Nội dung trên được đại biểu Lê Thị Thanh Lam (Đoàn Cần Thơ) phát biểu khi thảo luận tổ về Chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035.

Về nguồn lực và cơ chế đối ứng, bà Lê Thị Thanh Lam nêu rõ giai đoạn 2026-2030 dự kiến tổng mức vốn của chương trình là 1,23 triệu tỷ đồng, trong đó ngân sách địa phương chiếm 33%.

"Cơ cấu này thể hiện tinh thần phân cấp và tăng tính chủ động của địa phương. Tuy nhiên với các địa phương khó khăn - đặc biệt vùng dân tộc thiểu số, miền núi - khả năng cân đối ngân sách còn hạn chế. Nếu áp dụng mức đối ứng cao một cách cứng nhắc sẽ gây áp lực lớn, làm giảm tính khả thi, dễ dẫn tới triển khai hình thức, không đạt mục tiêu đề ra", đại biểu nói.

Vì vậy, bà Lam kiến nghị Bộ tiêu chí nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2030 cần được thiết kế theo hướng đánh giá thực chất, linh hoạt theo vùng miền: giảm tỷ trọng các tiêu chí hình thức, tăng tỷ trọng các tiêu chí về sinh kế, dịch vụ cơ bản, giảm nghèo đa chiều; bổ sung tiêu chí về công khai, minh bạch, sự tham gia của người dân và chuyển đổi số ở cấp xã.

Từ đó điều chỉnh cơ cấu nguồn vốn theo hướng phân tầng: địa phương có khả năng tự cân đối thực hiện đối ứng theo chuẩn chung; địa phương khó khăn giảm tỷ lệ đối ứng, tăng hỗ trợ từ ngân sách trung ương; địa phương đặc biệt khó khăn áp dụng mức hỗ trợ cao hơn.

"Cách tiếp cận này sẽ giúp cho tiêu chí gắn với nguồn lực, mục tiêu gắn với khả năng thực thi, qua đó nâng cao hiệu quả và tính bền vững của chương trình trong thực hiện trong thời gian tới sẽ tốt hơn", đại biểu Lam nhấn mạnh.

Bà Lam cũng chỉ rõ, thực tiễn triển khai vừa qua, trong các lĩnh vực đặc thù như y tế, giáo dục ở vùng khó khăn cho thấy, nếu đẩy mạnh xã hội hóa hoặc giao nhiệm vụ đối ứng quá cao cho địa phương sẽ không khả thi do thiếu doanh nghiệp và nguồn lực.

Theo báo cáo, giai đoạn đầu Chính phủ dự kiến hỗ trợ 100 nghìn tỷ đồng (70 nghìn tỷ vốn đầu tư, 30 nghìn tỷ vốn sự nghiệp); ngân sách địa phương dự kiến 400 nghìn tỷ đồng (33%); vốn lồng ghép từ các chương trình khác 36.000 tỷ đồng (29%); vốn tín dụng chính sách 22,686 nghìn tỷ đồng; đóng góp của doanh nghiệp và cộng đồng 28%. Trong giai đoạn 2031-2035, Chính phủ sẽ trình Quốc hội quyết định.

"Tuy nhiên, nếu tiếp tục áp dụng cơ chế đối ứng cứng nhắc hoặc xã hội hóa quá mức, đặc biệt đối với các tỉnh miền núi, vùng sâu vùng xa, nguy cơ chương trình triển khai không đồng bộ, không đạt mục tiêu là rất rõ", đại biểu Lê Thị Thanh Lam lo ngại.

Do đó, theo đại biểu cần cân nhắc phân bổ nguồn lực hài hòa, tăng linh hoạt cho các vùng khó khăn, bảo đảm kế thừa kết quả giai đoạn 2021-2025 và nâng cao hiệu quả cho giai đoạn 2026-2035.

"Mọi chương trình, chính sách của Chính phủ cuối cùng đều hướng tới nâng cao đời sống người dân. Vì vậy, phân cấp, phân quyền rõ ràng, đi liền cơ chế hỗ trợ phù hợp, sẽ quyết định khả năng triển khai thực chất và hiệu quả", đại biểu Đoàn Cần Thơ nói thêm.

Cùng bàn luận, đại biểu Nguyễn Tuấn Anh (Trưởng Đoàn ĐBQH TP Cần Thơ) chia sẻ, thời gian qua, thời tiết diễn biến cực đoan với mưa lớn, lũ lụt và sạt lở nghiêm trọng tại nhiều khu vực miền núi.

Trước thực tế đó, cần nghiên cứu bổ sung vào chương trình mục tiêu quốc gia phương án di dời dân cư khỏi vùng có nguy cơ sạt lở từ sớm, đồng thời xây dựng mô hình ổn định đời sống bền vững cho các hộ dân sau khi được bố trí tái định cư.

Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng các chính sách xóa nhà tạm, nhà dột nát và xây dựng trường học ở miền núi thời gian qua đã được triển khai mạnh mẽ trên phạm vi cả nước.

"Vì vậy, cần sớm tổng kết, cập nhật số liệu cụ thể về kết quả thực hiện những chính sách này, đặc biệt tại các vùng núi, để làm cơ sở xây dựng dự toán phù hợp, sát thực tế và nâng cao hiệu quả triển khai trong thời gian tới", ông Tuấn Anh nói.

Đại biểu Nguyễn Tuấn Anh cũng đề nghị nghiên cứu, bổ sung nội dung chi tiết về hợp tác quốc tế, cơ chế, chính sách thu hút các nguồn tài trợ, dự án đầu tư nước ngoài cho xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi để cụ thể hóa chủ trương Nghị quyết số 59 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới.

Trong đó, đại biểu đặc biệt quan tâm đến vấn đề hợp tác quốc tế trong việc đầu tư, xây dựng hạ tầng và dịch vụ cho đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, phát triển các mô hình phát triển kinh tế cộng đồng, sản phẩm OCOP, bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc...

Với các nội dung liên quan đến ứng dụng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, ông Tuấn Anh đề nghị đánh giá thực trạng ứng dụng công nghệ thông tin và mức độ tin học hóa trong quá trình triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia thời gian qua.

"Kết quả đánh giá sẽ là cơ sở để điều chỉnh chỉ tiêu, nhiệm vụ và các hoạt động ưu tiên giai đoạn 2026-2035, bảo đảm phù hợp với năng lực nhân lực và điều kiện thực tế của các cơ quan, đơn vị, địa phương trong bối cảnh mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hiện nay", đại biểu Nguyễn Tuấn Anh nói.