Hơn 100.000 người chết, 108.000 tỷ đồng ‘bốc khói’ vì thuốc lá mỗi năm

Theo GS.TS Nguyễn Anh Trí, Đại biểu Quốc hội khóa XV, thuốc lá là “kẻ giết người thầm lặng” đã được cảnh báo từ hàng trăm năm nay, song mức độ tàn phá vẫn ngày càng nghiêm trọng.

“Khói thuốc chứa hàng nghìn chất độc, trong đó có nicotine và nhiều chất gây ung thư. Gần như gia đình nào cũng có người hút thuốc, và không ít người trong số đó đã tử vong vì các bệnh liên quan đến thuốc lá”, ông nói.

Giáo sư cho rằng thuốc lá tạo ra gánh nặng y tế khổng lồ khi mỗi năm khiến hơn 100.000 người Việt tử vong. “Nếu bệnh tan máu bẩm sinh chỉ có 20.000 người mắc đã được ví như quả bom nguyên tử, thì thuốc lá là ‘quả bom’ khủng khiếp hơn rất nhiều”, ông nhấn mạnh. Với người nghèo, khi đã mắc bệnh do thuốc lá, họ không có khả năng chi trả, dễ rơi vào cảnh khánh kiệt.

Theo chuyên gia Hội Kinh tế Y tế Việt Nam, thuốc lá chiếm 6% lượt nhập viện và 8% lượt khám ngoại trú. Mỗi năm, bảo hiểm y tế chi khoảng 8.500 tỷ đồng cho điều trị bệnh liên quan đến thuốc lá; cộng thêm phần người dân tự chi trả, tổng chi phí y tế trực tiếp lên tới 16.400 tỷ đồng.

Ngoài ra, người hút thuốc và người thân mất hơn 21,8 triệu ngày công lao động, tương đương 9.000 tỷ đồng mỗi năm. Đáng chú ý, tổn thất kinh tế do tử vong sớm – những người chết trước tuổi nghỉ hưu – lên tới hơn 60.000 tỷ đồng. Tổng cộng, thiệt hại do thuốc lá gây ra ước khoảng 108.000 tỷ đồng/năm, tương đương 1,14% GDP – gấp 5 lần số thuế thuốc lá mang lại cho ngân sách.

Không chỉ gây bệnh và nghèo đói, thuốc lá còn “biến tướng” qua các sản phẩm mới như thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Theo Bộ Y tế, tỷ lệ học sinh 13–17 tuổi dùng thuốc lá điện tử tăng từ 2,6% (2019) lên 8,1% (2023). Tỷ lệ người trưởng thành sử dụng cũng tăng gấp ba lần trong 6 năm.

Các sản phẩm này thường được quảng bá “ít độc hại”, nhưng TS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, khẳng định: “Thuốc lá điện tử có thể gây bệnh phổi bỏng ngô, viêm phổi lipid, rối loạn nhịp tim, nhồi máu cơ tim, thậm chí nổ thiết bị gây bỏng”. Khói thuốc điện tử chứa nhiều hợp chất độc như formaldehyde, acrolein, nitrosamine, kim loại nặng… – đều có khả năng gây ung thư và tổn thương DNA.

Theo ThS Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá, mỗi năm Việt Nam có 104.300 người tử vong do thuốc lá, trong đó 18.800 ca là do hút thụ động.

“Sử dụng thuốc lá khiến hơn 45 triệu người Việt có nguy cơ mắc bệnh mạn tính, làm suy giảm chất lượng nguồn lao động. Những tác động này sẽ rõ rệt hơn trong 10–20 năm tới”, bà nói.

Trước những hệ lụy đó, các chuyên gia đề nghị tăng thuế tiêu thụ đặc biệt, đẩy mạnh truyền thông tại trường học, bệnh viện, kiểm soát chặt thuốc lá điện tử, Pod Chill – những sản phẩm đang len lỏi trong giới trẻ. Đồng thời, kêu gọi người dân cai thuốc lá để bảo vệ sức khỏe bản thân, giảm chi tiêu y tế và góp phần xây dựng cộng đồng lành mạnh, bền vững.