Giải pháp nào thúc đẩy vận tải hàng hóa đường sắt qua biên giới?

Ngày 29/12, tại Hà Nội, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể chủ trì họp với Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) và các đơn vị liên quan nhằm tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn vận tải hàng đường sắt, nhất là hàng qua biên giới phía Bắc. Điều này góp phần giải tỏa ách tắc vận tải cửa khẩu đường bộ, nhất là các cửa khẩu đường bộ khu vực phía Bắc. 

Tại cuộc họp này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho hay, hiện nay các cửa khẩu đường bộ đang ách tắc, trong khi hàng hóa qua các ga đường sắt biên giới vẫn thông suốt cho thấy thuận lợi của vận tải đường sắt. Theo ghi nhận, không chỉ hàng hoá qua lại biên giới mà hàng đi châu Âu bằng đường sắt cũng có nhiều ưu thế so với đường biển như thời gian ngắn hơn đường biển, chi phí thấp hơn 50%.

Do đó, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho rằng, phải có giải pháp tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy vận tải hàng hóa từ phía Nam, cũng như hàng xuất đi châu Âu bằng đường sắt. Đây là cơ hội mở ra cho vận tải đường sắt. Vì vậy, phải khẩn trương tạo điều kiện thuận lợi để VNR đổi mới, phát triển bền vững.

Người đứng đầu ngành giao thông vận tải giao VNR trong vòng 2 tuần, sau Tết dương lịch có báo cáo đề xuất các giải pháp, cơ chế cụ thể, báo cáo Bộ Giao thông Vận tải để trên cơ sở đó Bộ xem xét tháo gỡ những việc thuộc thẩm quyền giải quyết của Bộ. Những vấn đề cần tháo gỡ từ các bộ, ngành, Bộ Giao thông Vận tải sẽ báo cáo Chính phủ, làm việc với các bộ, ngành để đồng hành giải quyết.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cũng yêu cầu doanh nghiệp chủ động xây dựng các giải pháp một cách cụ thể, chi tiết nhằm thúc đẩy vận tải nội địa, nhất là tuyến Bắc - Nam và vận tải hàng đi châu Âu.

Đối với vận tải nội địa, VNR rà soát, xác định trong số 298 ga hiện hữu nếu ga nào còn quỹ đất hoặc có thể mở rộng, nâng cấp kho bãi thành điểm tập kết hàng hóa bằng đường bộ thì cần làm ngay. Từ đó, vận chuyển bằng tàu và đề xuất cơ chế đầu tư.

“Nghiên cứu mở ga mới trên các tuyến gần các khu công nghiệp, thuận lợi về đường bộ kết nối, mặt bằng rộng, không vướng về giải phóng mặt bằng để làm ga tập kết, trung chuyển hàng hóa. Cùng với đó, đề xuất cơ chế, hình thức đầu tư, có thể Tổng công ty tự đầu tư 100%, hoặc liên doanh, liên kết, kêu gọi vốn. Có thể chọn một, hai điểm làm mẫu, thí điểm”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể gợi ý.

Đối với vận tải đường sắt đi châu Âu, Bộ trưởng yêu cầu VNR đề xuất cụ thể, nêu rõ các ga nào có thể mở mới ga liên vận quốc tế; đơn giản hóa thủ tục hải quan, biên phòng; đầu tư việc chuyển container chuyển hàng từ phía Nam ra bằng tàu khổ 1.000mm sang tàu khổ 1.435mm để đi châu Âu.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể đặc biệt lưu ý, các đơn vị trong ngành cần nghiên cứu thúc đẩy kết nối hạ tầng đường sắt kết nối với Lào, Trung Quốc, nhất là đường sắt kết nối Lào với tuyến đường sắt Bắc - Nam hiện có để đẩy mạnh khai thác hàng quá cảnh từ Lào sang.

Trước đó, báo cáo tại cuộc họp, Tổng giám đốc VNR, Đặng Sỹ Mạnh thông tin, năm 2021 vận tải hàng hóa liên vận quốc tế tăng 34% chỉ tiêu tấn xếp so với cùng kỳ. Trong đó, hàng hóa qua ga Đồng Đăng tăng 82%. Đặc biệt, trong quý IV/2021, hàng hóa xuất nhập khẩu qua đường sắt tăng mạnh so với cùng kỳ, ga Đồng Đăng tăng 117% lượt toa xe qua lại.

“VNR đã tổ chức được các đoàn tàu đi thẳng từ Việt Nam sang châu Âu; sản lượng vận chuyển container liên vận quốc tế tăng hơn 100% so với cùng kỳ. Đồng thời, mở thêm được các đoàn tàu chuyên tuyến container đến các điểm tỉnh, thành phố của Trung Quốc”, ông Đặng Sỹ Mạnh cho hay.

Cũng theo ông Đặng Sỹ Mạnh, hàng hóa đi bằng đường sắt qua các cửa khẩu chủ yếu là quặng, lưu huỳnh, DAP, hóa chất, hàng điện tử, dệt may, linh phụ kiện, hàng tiêu dùng… Tất cả các loại hóa này đều là hàng xuất nhập khẩu chính ngạch, hàng xuất khẩu bằng hình thức tiểu ngạch không vận chuyển được bằng đường sắt.

Tuy nhiên, theo Tổng giám đốc VNR Đặng Sỹ Mạnh, do lượng hàng hóa tăng trưởng mạnh liên tục qua các năm nên đến thời điểm này đã có hiện tượng ùn tắc tại cửa khẩu các ga và các ga sâu trong nội địa của cả hai nước. Thời điểm này, có hơn 600 toa xe Trung Quốc đang chờ để sang Việt Nam. Các ga khu vực xung quanh Hà Nội đều đã quá tải do năng lực bãi hàng hiện không đáp ứng được nhu cầu.

Các ga trên tuyến Bắc - Nam hạ tầng kho, bãi, đường bộ vào ga cũng xuống cấp, năng lực rất hạn chế; không đáp ứng được yêu cầu đầu tư thiết bị bốc xếp, xe container tải trọng lớn ra. Vì vậy, gây nhiều khó khăn trong việc thu hút hàng container vận chuyển từ phía Nam ra, cũng như xuất qua Trung Quốc bằng đường sắt.

Để tháo gỡ các khó khăn này, VNR đề xuất các giải pháp ngắn hạn. Theo đó, chuẩn bị hạ tầng, tăng năng lực xếp dỡ các bãi hàng tại các ga như: Kép, Đông Anh, Yên Viên để nâng năng lực sức chứa hàng hóa, container nhằm giải tỏa ách tắc cho các ga Đồng Đăng, Lào Cai.

VNR kiến nghị Bộ Giao thông Vận tải báo cáo Chính phủ để làm việc với phía Trung Quốc cho phép hoạt động kiểm dịch tại ga Bằng Tường để tiếp nhận hàng nông sản, hoa quả từ Việt Nam sang bằng đường sắt. Cùng đó, kiến nghị Tổng cục Hải quan bố trí nhân viên, thời gian làm thêm để giải quyết thủ tục cho hàng hóa xuất nhập khẩu bằng đường sắt.

Về giải pháp dài hạn, VNR kiến nghị Bộ Giao thông Vận tải sớm bố trí nguồn vốn để cải tạo, nâng cấp và mở rộng bãi hàng, đường ga, kho ga tại các nhà ga, đặc biệt ưu tiên ga Đồng Đăng hiện đang là điểm nóng ách tắc hàng hóa liên vận quốc tế;

Bổ sung thêm các ga liên vận quốc tế tại khu vực miền Trung và phía Nam để hàng hóa xuất nhập khẩu đi bằng đường sắt được làm thủ tục hải quan sâu trong nội địa, góp phần giảm ách tắc tại các ga biên giới. Các bộ, ngành có hướng dẫn các doanh nghiệp chuyển sang xuất nhập khẩu theo hình thức chính ngạch để rút ngắn thủ tục, thời gian thông quan cũng như có thể vận chuyển được bằng đường sắt...