"Cần chấm dứt sử dụng khẩu hiệu "Tiên học lễ, hậu học văn" để khai mở tư duy phản biện, giải phóng sức sáng tạo. Chừng nào còn đề cao chữ Lễ để ràng buộc người học, còn đề cao quá mức vai trò của người thầy, của đáp án thì tư duy phản biện sẽ không thể phát triển, không thể có xã hội phát triển", GS.TSKH Trần Ngọc Thêm, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TP.HCM) nêu ý kiến tại Hội thảo giáo dục 2021 do Ủy ban Văn hóa, giáo dục của Quốc hội tổ chức.
Luôn luôn phù hợp
Cô Nguyễn Thanh Hương (giáo viên cấp 3 tại Đoan Hùng, Phú Thọ) bày tỏ, mỗi khẩu hiệu đều mang ý nghĩa riêng và gắn liền với triết lý giáo dục.
Theo cô, nghĩa cụm từ "Tiên học lễ" là đầu tiên phải học đạo làm người, học các quy tắc ứng xử, lấy đức làm gốc rễ, nền tảng để tạo dựng nhân cách. Còn cụm từ "Hậu học văn" tức là sau khi học đạo làm người mới đến học văn hóa, rèn luyện kiến thức, trình độ chuyên môn cao. Cũng theo lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, muốn trở thành người có ích cho xã hội cần phải rèn cả đức lẫn tài, phải lấy đức làm gốc rễ nền tảng, từ đó phát triển tri thức, nâng cao trí tuệ. Như vậy, với đề xuất bỏ khẩu hiệu trên là bất hợp lý và đi ngược với giá trị đạo đức, đạo làm người mà các bậc cha chú chúng ta bấy lâu nay xây dựng.
GS.TSKH Trần Ngọc Thêm, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TP.HCM) đề xuất chấm dứt sử dụng khẩu hiệu "Tiên học lễ, hậu học văn". (Ảnh minh hoạ)
"Dù xã hội thay đổi từng ngày, công nghiệp hoá giáo dục, hay các cuộc cách mạng khoa học phát triển tới 4.0 rồi 5.0 thì mục tiêu đào tạo ra những con người tinh hoa, đủ đức, đủ tài là những điều luôn song song và không thể thiếu. Con người một mỗi ngày một tiến bộ hơn, thông minh hơn, tài giỏi hơn nhưng không vì thế chúng ta đoạn tuyệt quá khứ và giá trị cốt lõi đạo đức, mà phải kế thừa và phát triển", cô Thanh Hương nhấn mạnh.
Theo nữ giáo viên, thay vì bỏ triết lý "tiên học lễ, hậu học văn" chúng ta nên chú trọng vào giáo dục đạo đức, khơi dậy ý thức đạo đức lành mạnh ở người học để các em tự giác nhận thức được trách nhiệm đạo đức của mình. Từ đó, người học mới có thể phát huy tính sáng tạo, có tư duy phản biện trong quá trình học tập.
GS.TS Nguyễn Minh Thuyết, Tổng chủ biên Chương trình giáo dục phổ thông mới cho hay, khẩu hiệu "Tiên học lễ, hậu học văn" vẫn phù hợp dù ở bất kỳ hoàn cảnh giáo dục hay thời đại nào. Bởi, "lễ" không chỉ là lễ phép, đó còn là đạo đức làm người, "văn" là học văn hóa. Trước khi học kiến thức, con cái chúng ta phải học đạo đức làm người. Dù ở thời đại học thì người Việt ta vẫn lấy đức làm gốc.
"Con người cần những khuôn phép nhất định, không đến mức gạt hết tất cả cá tính, bản sắc của mình để theo lễ giáo khô cứng, nhưng cần chuẩn mực đạo đức", GS Thuyết nêu quan điểm.
Khẩu hiệu đã lạc hậu
Đồng quan điểm GS.TSKH Trần Ngọc Thêm, GS.TS Phạm Tất Dong, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Khuyến học Việt Nam nêu, dưới sự ảnh hưởng của lễ giáo Nho học, "Tiên học lễ, hậu học văn" đã trở thành khẩu hiệu không thể thiếu ở hầu hết các trường phổ thông. Nó mang ý nghĩa tốt đẹp, như một lời nhắc nhở mỗi học sinh và giáo viên khi đã bước chân vào ngành giáo dục thì điều đầu tiên phải học là học về lễ độ, cách ứng xử.
Tuy nhiên, đã đến lúc nên chấm dứt khẩu hiệu này bởi mỗi thời đại cần đưa ra một khẩu hiệu, phương châm giáo dục riêng. Không nên đem khẩu hiệu từ thời Nho học, phong kiến để áp vào thời đại xã hội chủ nghĩa; nhất là giai đoạn kinh tế tri thức, cách mạng công nghiệp như hiện tại.
"Trong giai đoạn kinh tế tri thức, cần phải xem xét để đưa ra khẩu hiệu mà ở đó đòi hỏi con người làm chủ được tương lai, tri thức và công nghệ; chứ không đơn thuần là "lễ và văn" như thời xưa. Giáo dục kiến tạo, giáo dục hướng đến sự tự do… rất cần cho việc giáo dục con người trong thời đại mới", GS Phạm Tất Dong cho biết.
Thầy Trần Văn Minh (giáo viên cấp 3 tại Hoàn Kiếm, Hà Nội) cho rằng, lâu nay, nhiều ngôi trường duy trì khẩu hiệu "Tiên học lễ, hậu học văn" nhưng lại không chú trọng chuyển hóa nó thành hiện thực. Thậm chí, một số cơ sở giáo dục còn đầu tư làm khẩu hiệu và treo rất hoành tráng, nhưng giáo viên lại không có cơ hội và cũng không biết làm thế nào để có thể dạy "lễ" cho học sinh. Đây là nguyên nhân dẫn đến việc học sinh "xử" nhau bằng vũ lực; trò hỗn láo, đòi "solo" với giáo viên...
"Nếu chỉ đơn giản là treo khẩu hiệu rồi quên đi việc thực hiện phương châm ấy, thì theo tôi là nên chấm dứt để giảm thiểu căn bệnh hình thức. Trên thực tế, bất cứ khẩu hiệu nào, dù hay và ý nghĩa đến đâu, nhưng cũng sẽ trở nên vô giá trị khi nó mãi chỉ là khẩu hiệu suông, nói mà không làm hoặc làm không đến nơi đến chốn.
Không cần reo hò "Tiên học lễ, hậu học văn", mỗi thầy cô hãy tạo ra môi trường kỷ cương, nề nếp bằng cách trở thành tấm gương đạo đức cho học sinh, song song với việc truyền đạt kiến thức. Dù không "đao to búa lớn" như những câu khẩu hiệu, nhưng đây chính là việc làm chuẩn mực và thiết thực với nền giáo dục nước nhà", thầy Minh nêu ý kiến.
Bổ ích
Xúc động
Sáng tạo
Độc đáo
Phẫn nộ
Bình luận (55)
Chẳng hiểu sao mà thời nay cứ nghĩ ra những điều khác thường
Có thể nghĨ một cách đơn giản nhất: Khi những đứa trẻ được sinh ra, các cháu tập ăn, tập nói. Câu đầu tiên chúng ta dạy các cháu là biết gọi cha-mẹ ... , rồi đến dạy các cháu biết yêu thương, kính trọng người thân, đó chính là HỌC LỄ.
Khi đến tuổi tới trường, các cháu được thầy cô dạy thêm chữ, đó chính là HỌC VĂN.
Học lễ chỉ đơn giản là lễ phép với ông bà, cha mẹ, những người lớn hơn mình, sau đó mới học văn hóa...
Vậy nên theo tôi ko nên bỏ khẩu hiệu, cũng như ko nên thay đổi chữ viết, ko nên thay đổi quốc ca, ko nên bỏ tết...
Tôi thấy trường nào cũng treo khẩu hiệu đầy ra mà có làm đâu? "Vậy treo làm gì khi chỉ là hình thức? Nếu treo cho có thì nên bỏ đi để giảm tính hình thức, còn đã treo, đã nói thì phải làm cho tới..." ← Có nhiều người hiểu ý ở đây là bỏ khẩu hiệu, nhưng bản thân tôi xem đó là lời nhắc nhở rằng thà là không làm, chứ đã làm thì phải cho ra làm, chỉ hình thức không giải quyết vấn đề.
Còn ông nào đó nói lễ nghĩa ràng buộc con người là không sai, nhưng thử hỏi cứ buông lỏng ra thì sao nhỉ: tội phạm đạo đức tràn lan ra kia, học sinh văng tục đầy ra kia, bao nhiêu cái xấu đầy ra. Thời bây giờ không phải phong kiến không còn nhiều sự ràng buộc đến hà khắc, nhưng các giá trị cốt lõi của đạo đức thì vẫn phải giữ.
Tôi đồng tình với GS Phạm Tất Dong và thầy giáo Trần văn Minh , khẩu hiệu đó xưa rồi đừng hình thức nữa . Treo khẩu hiệu cho to cho hoành tráng chỉ tốn tiền ngân sách và phụ huynh …
Ko được, câu nói ngàn đời của ông cha ta luôn luôn phải giữ
Học lễ chỉ đơn giản là lễ phép với ông bà, cha mẹ, những người lớn hơn mình, sau đó mới học văn hóa... Ko thực hiện được hay đúng hơn có vài trường hợp cá biệt thì kêu bỏ. Thay đổi để tốt hơn chứ thay đổi vớ vẩn vậy mà cũng nghĩ ra, y như đề xuất thay đổi chữ viết, thay đổi quốc ca, bỏ tết...
Tôi tán thành ý kiến này,
Từ lễ là lễ phép, lễ nghĩa, đạo làm người chứ đâu phải lễ là phải bị chèn ép, thầy nói trò phải nghe mà ko có tính phản biện.
Khi 1 người phản biện đúng mà thái độ vô văn hoá thì nó còn giá trị ko.
Còn từ lễ có đc đưa vào đầu người học hay ko thì còn chịu ảnh hưởng từ rất nhiều khía cạnh, mà bắt nguồn từ cơ cấu vận hành nền giáo dục.
Câu "tiên học lễ, hậu học văn" thường chỉ dùng cho học sinh, lứa tuổi mà phải dạy chúng lễ phép.
Với tư tưởng bỏ cái lễ đi, văn hoá chắc còn xuống cấp hơn nữa.
Nếu sống ở Việt Nam thì xin ai đó đừng dỡ bỏ truyền thống lễ giáo xưa nay của người Việt.
Các GS TSKH cần giúp Bộ GDDT và Nhà nước xây dựng Triết lý Giáo dục Việt Nam, sau đó khi có Triết lý Giáo dục rồi thì sẽ tính đến các việc khác. Bỏ Tiên học lễ hậu học văn không thuyết phục được ai.