Cách nhận biết cây xạ đen thật - cây xạ đen giả

Đặc điểm của cây xạ đen

Bài viết trên website Bệnh viện Đa khoa Medlatec có sự tham vấn y khoa của BSCKI. Dương Ngọc Vân cho biết, cây xạ đen là thực vật thân gỗ và dây leo, dài 3 - 10m, mọc thành bụi, có nhiều ở khu vực rừng núi Ninh Bình, Thanh Hóa, Hòa Bình. Khi còn non, cây không có lông, màu xám nhạt; khi trưởng thành, cây nhiều lông, màu xanh nâu.

Lá cây xạ đen hình bầu dục, nhọn ở đầu, mọc so le, chiều dài 7 - 12cm, chiều rộng 3 - 5cm, có răng cưa ngắn ở mép. Cuống lá chỉ khoảng 5 - 7mm.

Hoa cây xạ đen màu trắng, 5 cánh, thường mọc từng chùm ở ngọn lá hoặc nách. Mỗi chùm hoa dài 5 - 10cm, cuống hoa 2 - 4mm.

Quả xạ đen dài khoảng 1cm, hình như quả trứng, thường có màu xanh. Khi quả chín thường chuyển sang màu vàng và tách thành 3 mảnh. Cây xạ đen ra hoa vào tháng 3 - 5 và đậu quả khoảng tháng 8 - 12.

Một số loại cây dễ bị nhầm lẫn với cây xạ đen

Xạ đen thân đen là loại thường xuyên được sử dụng làm thuốc, trong thực tế sử dụng thường bị nhầm lẫn với một số loại xạ đen khác, hoặc một số cây có hình thái gần giống, cần chú ý phân biệt.

- Cây xạ đen

Có nhựa đen trong thân cây nhưng ít. Khi phơi khô, thân mùi thơm, lá hơi có mùi thuốc và không bị vỡ vụn khi được phơi đủ nắng.

- Cây xạ trắng

Hình thái bên ngoài gần giống với cây xạ đen nhưng lá màu xanh nhạt hơn và không có răng cưa ở mép. Thân cây xạ trắng không có nhựa đen như cây xạ đen. Đặc biệt, khi phơi khô, cả thân và lá xạ trắng đều không thơm.

- Cây xạ đỏ

Đây là loài cây cùng họ với xạ đen. Từ gốc đến ngọn của cây có màu đỏ. Lá cây xạ đỏ cũng không có răng cưa. Nếu vò nát lá xạ đỏ sẽ ngửi thấy mùi thơm. Hoa xạ đỏ hình thù gần giống xạ đen nhưng màu đỏ.

- Cây xạ vàng

Thân cây xạ vàng to hơn so với xạ đen, lá cây không có răng cưa và tương đối mỏng. Nếu phơi khô lá rất dễ giòn, nát. Cả phần lá và thân của cây xạ vàng đều không có mùi thơm.

Như vậy, với vấn đề cây xạ đen có mấy loại có thể trả lời rằng có 4 dòng cây xạ khác nhau nhưng chỉ có một loại xạ đen, và cũng chỉ có xạ đen là giúp hỗ trợ điều trị bệnh gan nhiễm mỡ, huyết áp cao, ung thư.

- Cây bầu đất

Đây cũng là vị thuốc trong Đông y với những tác dụng như thanh nhiệt giải độc, trừ phong thấp, giảm đau nhức xương khớp, chống viêm, kháng khuẩn… rất dễ nhầm với lá xạ đen.

Bài viết của BS. Nguyễn Huy Hoàng trên Báo Sức khoẻ & Đời sống cho biết, cây bầu đất có lá hình trứng hoặc hình mác, mép lá cũng có răng cưa, gân lá nổi rõ.

Cây bầu đất dễ bị nhầm lẫn với xạ đen do khi phơi khô, lá của 2 cây này có hình dạng tương đối giống nhau. Tuy nhiên nếu quan sát kỹ ta có thể thấy lá xạ đen khô vẫn có màu xanh sẫm, nước sắc có màu nâu đậm, vị đắng chát, trong khi đó lá cây bầu đất khô có màu vàng nhạt, nước sắc có màu vàng, vị ngọt nhẹ.

Tác dụng của xạ đen

Bài viết của BS. Nguyễn Huy Hoàng trên Báo Sức khoẻ & Đời sống cho biết, xạ đen là cây thuốc nhiều tác dụng với sức khỏe, được cả các tài liệu Đông y và Y học hiện đại ghi nhận. Theo các nghiên cứu y học hiện đại, xạ đen chứa nhiều flavonoid - một chất chống oxy hóa mạnh, từ đó giúp xạ đen có tác dụng như ức chế sự phát triển của tế bào ung thư, làm chậm quá trình di căn và hỗ trợ tiêu diệt tế bào ác tính.

Ngoài ra, xạ đen chứa quinon giúp chuyển hóa các tế bào bất thường, ngăn chặn chúng phát triển thành các khối u. Chính flavonoid và quinon là các thành phần tạo nên tác dụng hỗ trợ điều trị ung thư của xạ đen.

Bên cạnh đó, các nghiên cứu còn chỉ ra xạ đen tác dụng hạ men gan, bảo vệ tế bào gan khỏi tổn thương do viêm nhiễm hoặc hóa chất độc hại, rất hiệu quả trong việc hỗ trợ điều trị viêm gan B, xơ gan, gan nhiễm mỡ, tăng cường chức năng gan.

Không chỉ vậy, xạ đen còn giúp kích thích sản sinh tế bào miễn dịch, tăng khả năng chống lại vi khuẩn và virus, đặc biệt là trong các bệnh lý mạn tính. Ngoài ra, xạ đen còn được chứng minh là có tác dụng như an thần, cải thiện giấc ngủ, giảm huyết áp, giúp ổn định đường huyết, chống viêm, giảm đau.

Theo các tài liệu Đông y, xạ đen cũng được xem như loại thuốc quý, nhiều công dụng quan trọng trong phòng và điều trị bệnh. Xạ đen theo Đông y được gọi với tên thanh giang đằng. Thanh giang đằng vị đắng, chát, hơi ngọt, tính hàn, đi vào các kinh can, tỳ, có tác dụng thanh nhiệt giải độc, hoạt huyết hóa ứ, trừ thấp tiêu viêm, an thần chỉ thống.

Trong Đông y, xạ đen thường được ứng dụng trong điều trị các chứng nóng trong người, mụn nhọt, lở loét do nhiệt độc, các trường hợp bầm tím, tắc nghẽn mạch máu, điều trị viêm gan, viêm dạ dày, viêm khớp, bệnh phong thấp, cải thiện giấc ngủ, giảm stress, lo âu.