Vị công chúa nào chọn hy sinh thân mình để cản giặc ngoại xâm?

Người được nhắc đến chính là công chúa An Tư.

Theo cuốn Việt sử tiêu tán, bà là con gái út vua Trần Thái Tông, em gái vua Trần Thánh Tông và là cô ruột vua Trần Nhân Tông. Đến nay, năm sinh, mất và kể cả cuộc đời của công chúa An Tư vẫn là điều bí ẩn. 

Sử sách ghi, đầu năm 1285, quân đội nhà Nguyên đánh tới Gia Lâm, vây hãm thành Thăng Long. Thánh Tông Thái thượng hoàng và vua Trần Nhân Tông đi thuyền nhỏ ra vùng Tam Trĩ, còn thuyền ngự thì đưa ra vùng Ngọc Sơn để đánh lạc hướng đối phương nhưng quân Nguyên vẫn phát hiện ra. Ngày 9/3 cùng năm, thủy quân Nguyên bao vây Tam Trĩ suýt bắt được hai vua.

Để có thời gian củng cố lực lượng, Thượng hoàng Trần Thánh Tông bất đắc dĩ phải dùng đến kế mỹ nhân, dâng em gái út cho tướng Thoát Hoan để tạm cầu hòa. Trước vận nước nguy nan, An Tư công chúa tự nguyện hy sinh thân mình để cản bước tiến của giặc bằng cách kết hôn với Thoát Hoan, tạo điều kiện cho vua tôi nhà Trần có thời gian chuẩn bị cho cuộc kháng chiến.

Sau đó, quân Trần bắt đầu phản công, quân Nguyên đại bại. Trấn Nam vương Thoát Hoan, con trai của Hốt Tất Liệt phải "chui vào cái ống đồng để lên xe bắt quân kéo chạy" để về Tàu.

Về việc này, Việt sử tiêu tán của Ngô Thì Sĩ có ghi: "Thoát Hoan lên sông Nhĩ Hà, cột liền bè vào làm cầu, cho quân qua sông. Quân ta theo hai bên sông lập đồn để cự lại, không được. Ngày đã về chiều, quân giặc qua được sông vào kinh thành, vua sai đưa An Tư Công chúa cho chúng, để thư nạn cho nước".

Sau khi giành chiến thắng, hoàng tộc Trần làm lễ tế lăng miếu, khen thưởng công thần, nhưng không ai nói đến An Tư công chúa. Không rõ công chúa còn hay mất, được mang về Trung Quốc hay đã chết trong đám loạn quân.

Chỉ có sách An Nam chí lược của Lê Tắc Trắc - một thuộc hạ của Trần Ích Tắc và Trần Kiện theo chủ chạy sang nhà Nguyên, sống lưu vong chép rằng: "Trước Thái tử (Thoát Hoan) lấy người con gái nhà Trần sinh được hai con...". 

Giáo sư Phạm Đức Dương, Chủ tịch Hội Khoa học Đông Nam Á từng đưa ra nhận định, nhà Trần trở thành triều đại vinh quang nhất trong lịch sử Đại Việt khi 3 lần chiến thắng quân Nguyên, đội quân từng làm mưa làm gió khắp châu Á - Âu.

Chiến công đó có cả hy sinh thầm lặng của những người phụ nữ, trong số ấy không thể không nhắc đến công chúa An Tư. Nhưng trớ trêu thay, sau chiến thắng quân Nguyên, vua trở về kinh thành hân hoan khen thưởng những người có công, nhưng không một ai nhắc tới công chúa.