Vì cái khay nhựa, một doanh nghiệp thuỷ sản Việt mất thị trường xuất khẩu vào EU

Mẫu mã bao bì "chuyện nhỏ mà không nhỏ"

3 năm qua, nhờ hành lang pháp lý của các hiệp định EVFTA, CPTPP... doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam có cơ hội tiếp cận tốt hơn với thị trường EU và Hoa Kỳ nhờ lợi thế ưu đãi thuế quan.

Tuy nhiên, theo bà Tô Thị Tường Lan - Phó Tổng thư ký Hiệp hội chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam, doanh nghiệp Việt vẫn chưa tận dụng hết cơ hội khi xuất khẩu sang thị trường EU và Hoa Kỳ vì sản phẩm chủ yếu là sơ chế. Bản thân doanh nghiệp chậm thay đổi để thích ứng. Đơn cử vừa qua có doanh nghiệp xuất khẩu mặt hàng tôm Việt Nam bị mất thị trường EU chỉ vì từ chối thay đổi khay nhựa đóng gói.

"Ngay lập tức đã có một số nhà cung cấp họ mua sản phẩm của Thái Lan rồi đóng khay và nhanh chóng xuất khẩu. Tôi nói như vậy để thấy rằng công nghiệp hỗ trợ cho bao bì sản phẩm, đặc biệt là bao bì sản phẩm bây giờ liên tục thay đổi theo hướng thân thiện môi trường, thì công nghiệp hỗ trợ chúng ta đang rất yếu kém để mà hỗ trợ cho các ngành thực phẩm", bà Tô Thị Tường Lan nhấn mạnh. 

Cũng vướng hàng rào kỹ thuật tương tự như sản phẩm thủy sản khi vào thị trường EU, vừa qua trong lĩnh vực lương thực thực phẩm, thị trường EU cũng từ chối nhập hàng mỳ ăn liền của một doanh nghiệp chúng ta, bởi không đáp ứng được mẫu mã bao bì theo yêu cầu, cho dù trước đó với vai trò cầu nối doanh nghiệp đã được Hội Lương thực - Thực phẩm TP.HCM tư vấn và cảnh báo sớm.

Theo bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hội Lương thực - Thực phẩm TP.HCM (FFA), xu hướng sản phẩm xanh, bền vững ngay từ mẫu mã bao bì tưởng chừng nhỏ, dễ thay đổi nhưng đang trở thành vấn đề “nóng” ảnh hưởng đến tăng trưởng chung của cộng đồng doanh nghiệp xuất khẩu.

"Câu chuyện khay đựng tôm, hay nắp nhôm hộp mỳ ăn liền được cho là hết sức đơn giản, việc thay đổi này cũng dễ và không lớn nhưng nhà sản xuất của chúng ta lại không muốn thay đổi... Chúng ta không đáp ứng được nguyên tắc xuất xứ, không làm được bao bì để thay đổi mẫu mã thì chúng ta rất khó mà hòa nhập được thị trường", bà Kim Chi cho biết. 

 Nội lực - Chuyện sống còn của doanh nghiệp

Việt Nam là nước xuất khẩu thủy sản lớn thứ 3 toàn cầu, sau Na Uy, Trung Quốc. Thị phần xuất khẩu lớn nhất của thủy sản Việt Nam là vào Hoa Kỳ, sau đó là Trung Quốc và cuối cùng Hàn Quốc. Xuất khẩu thủy sản của Việt Nam vào thị trường CPTPP chiếm gần 27%. Đến cuối tháng 10/2022, xuất khẩu vào thị trường này đạt gần 2,3 tỷ USD, tăng 14% so với 2018, thời điểm trước khi ký Hiệp định CPTPP và tăng khoảng 40% so với cùng kỳ.

Ở lĩnh vực lương thực, thực phẩm, trong 8 tháng đầu năm, các sản phẩm xuất khẩu đều tăng trưởng từ 25 - 40%, đây là điều rất thuận lợi. Tuy nhiên, để hòa nhập với thị trường EU, các doanh nghiệp Việt cần nỗ lực nhiều hơn nữa.

Bà Đỗ Thị Thu Hương, Phó Cục Trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công thương, nói: "Khá nhiều thành công sau khi FTA được ký kết, tuy nhiên rào cản lớn nhất vẫn là liên quan đến kỹ thuật, những quy định của thị trường nhập khẩu. Do đó, các doanh nghiệp làm bao bì cùng cần đồng hành với doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm chính xuất khẩu của Việt Nam để cùng nhau tiến sâu hơn vào chuỗi cung ứng của toàn cầu".

Sau đại dịch, nhu cầu các nước dần ổn định trở lại. Xu thế tiêu dùng đều hướng đến việc bảo vệ sức khỏe, vệ sinh an toàn thực phẩm. Ngay cả thị trường lớn vốn dễ tính như Trung Quốc cũng đang siết chặt quy định nhập khẩu. Do đó, ngoài sự hỗ trợ trong đẩy mạnh xúc tiến thương mại của cơ quan chức năng, doanh nghiệp cần phát huy nội lực để tận dụng từng cơ hội tiếp cận thị trường.

Theo ông Nguyễn Đình Tùng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam, Chủ tịch HĐQT Công ty TNHH Thương mại dịch vụ Xuất nhập khẩu Vina T&T, để doanh nghiệp phát huy nội lực thời điểm này là điều không dễ, vì đa số doanh nghiệp Việt Nam đang thiếu hụt dòng vốn. Hiện chưa thể dự báo tính khả quan cho những ngày tới ở lĩnh vực xuất khẩu nhưng chắc chắc đã có nhiều doanh nghiệp nội địa lẫn xuất khẩu đã giảm giờ làm, cắt giảm nhân công và giải thể ngay trước thềm cao điểm tiêu thụ hàng hóa cuối năm do thiếu vốn lẫn không có đơn hàng.

Ông Nguyễn Đình Tùng cho rằng: "Bức bách nhất hiện nay không chỉ riêng gì ngành rau củ quả mà tất cả các ngành hàng là có dòng tiền, mà các ngành không có tiền thì không trữ hàng được. Ở ngành chúng tôi không tiền thì không thể bao tiêu sản phẩm cho người nông dân được. Chúng tôi cũng hi vọng rằng dòng tiền sớm được khai thông thì tình hình sẽ ổn định hơn".

Việc hòa nhập vào các thị trường FTA, vấn đề thuế quan chỉ là một phần, vướng lớn nhất chính là các hàng rào kỹ thuật. Mà điều này cần sự thay đổi mạnh mẽ về tư duy từ những vấn đề nhỏ nhất như bao bì mẫu mã để có thể tham gia sâu hơn vào những “sân chơi” này. Và với bài toán dòng vốn nếu được khơi thông sẽ giúp doanh nghiệp xuất khẩu chúng ta nâng cao sức cạnh tranh trên sân chơi lớn.