Nguy cơ gây ra đột quỵ khi tập thể dục, chơi thể thao

Nhiều cơ sở y tế đã tiếp nhận bệnh nhân đột quỵ trong lúc đang chơi thể thao. Gần đây nhất Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên đã cấp cứu, điều trị tích cực cho một nam bệnh nhân bị ngừng tuần hoàn ngoại viện khoảng 10 phút.

Trước đó, bệnh nhân bị đột quỵ, ngã khuỵu khi đang chơi thể thao. Một nhân viên y tế có mặt tại hiện trường nhanh chóng ép tim tại chỗ và đưa thẳng vào bệnh viện cấp cứu. Được cấp cứu kịp thời, bệnh nhân đã hồi phục sau 1 tuần điều trị.

Các bác sĩ Bệnh viện Đa khoa Lạng Sơn từng tiếp nhận một nam học sinh 15 tuổi đang chơi thể thao tại trường thì bất ngờ ngất xỉu, sau đó ngừng tim. Nam sinh có tiền sử mắc bệnh tim, khi được đưa tới bệnh viện bệnh nhân được chẩn đoán đột quỵ nhưng đã tử vong ngoại viện.

Cách đây không lâu, khi tham gia giải chạy Marathon cự ly 21 km, một vận động viên 45 tuổi đã gặp vấn đề về sức khoẻ, có dấu hiệu đột quỵ. Sau hơn một ngày điều trị, vận động viên bán chuyên nghiệp này đã không qua khỏi.

Theo PGS-TS Nguyễn Mạnh Khánh, Phó Giám đốc Bệnh viện Việt Đức, Trưởng Khoa Phẫu thuật chấn thương y học thể thao và chi trên, đột quỵ khi chơi thể thao, tập thể dục có 2 nhóm chính.

Nhóm thứ nhất, xảy ra trên người có sẵn yếu tố nguy cơ hay gặp ở người có dị dạng mạch máu não (phình mạch máu não) hoặc có bệnh lý tiềm tàng về viêm cơ tim, gây ra nhồi máu cơ tim cấp, hoặc xuất huyết não cấp. Người bệnh rất khó biết mình có bệnh vì thông thường không có triệu chứng, khi tai biến xảy ra mới biết. Tuy nhiên, những trường hợp này rất ít.

Nhóm thứ hai, là do người chơi thể thao gắng sức quá, ham mê quá, đẩy sức chịu đựng vượt lên cao quá khả năng của mình. Những người này chỉ có khả năng chạy được 5 km, sau tập luyện đẩy lên 10 km, 20 km, nhưng họ lại cố gắng chạy 50 km, thậm chí nhiều hơn nữa… nên không phù hợp.

Bác sĩ Phạm Văn Cường, Trung tâm Đột quỵ (Bệnh viện Trung ương Quân đội 108), cho biết vận động gắng sức không đúng phương pháp có thể là điều kiện thuận lợi gây khởi phát đột quỵ ở những người trẻ có yếu tố nguy cơ tiềm tàng. Ví dụ ở những người trẻ có rối loạn yếu tố đông cầm máu, bệnh lý tim mạch, dị dạng mạch máu não. Khi tập luyện quá sức có thể gây ra cơn tăng huyết áp dẫn tới khởi phát đột quỵ.

Theo bác sĩ Cường, đột quỵ trong quá trình tập luyện thể dục, thể thao không chỉ gặp ở người trẻ mà còn ở cả người cao tuổi. Đặc biệt, vào thời điểm chuyển mùa, thời tiết khắc nghiệt (quá nóng, quá lạnh…), người cao tuổi có tăng huyết áp dễ xảy ra đột quỵ khi tập luyện.

Do cơ chế điều hòa tuần hoàn não của người già kém hơn người bình thường, cộng thêm tập gắng sức có thể gây cơn tăng huyết áp kịch phát và xảy ra đột quỵ. Những vận động gắng sức không hợp lý vào thời điểm này có thể gây đột quỵ vào buổi sáng sớm.

"Với người trẻ, nếu có triệu chứng đau đầu, chóng mặt bất thường nên kiểm tra có dị dạng mạch máu não, phình mạch máu não hay bệnh lý tim mạch hay không để lựa chọn phương án luyện tập vừa sức. Đối với người trẻ có các yếu tố nguy cơ cao đột quỵ, khi chơi môn thể thao gắng sức nào cũng nên tham khảo ý kiến bác sĩ", bác sĩ Cường khuyên.

PGS Khánh khuyến cáo việc lựa chọn môn thể thao cần phải phù hợp với độ tuổi. Những môn thể thao đòi hỏi vận động lớn như bóng đá, chạy đường dài ưu tiên lứa tuổi thanh thiếu niên. Ở người tuổi cao hơn có thể đi bộ, đạp xe, bơi. Đặc biệt khi chơi không nên tăng nặng ngay. Ở môn chạy cần khởi động kỹ, bắt nhịp tăng dần để quả tim co bóp cần quá trình thích nghi.

"Cơ thể con người chỉ có ngưỡng nhất định, nếu vượt quá ngưỡng phải đòi hỏi có quá trình tập luyện và thích nghi lâu dài. Nếu thúc đẩy nhanh quá trình đó cơ thể dẫn tới quá tải, quả tim bị suy, không cung cấp đủ máu, phổi cần phải hoạt động liên tục mới trao đổi được ôxy. Tim chỉ khoảng 90 nhịp/phút, nếu đẩy lên 180-200 nhịp/phút là quá nhanh, vượt qua ngưỡng chịu đựng của cơ thể, dẫn tới suy tim cấp và đột quỵ", PGS Khánh nói.