Gen Z - thế hệ tiên phong 'đi ngược' để giữ xanh môi trường

Thế hệ trẻ dẫn đầu xu hướng sống xanh

Hải Long, sinh viên năm 3 trường Đại học Gia Định TP.HCM, cho biết từ năm thứ 2 ở TP.HCM, Long tập thói quen đi xe buýt và mang theo bình đựng nước uống, không dùng chai nhựa, ly nhựa đựng, cà phê nữa.

"Đến quán cà phê, ngồi tại chỗ uống, mình yêu cầu ly thủy tinh ban đầu nhiều người nhìn ngó, vì cho rằng đòi hỏi rườm rà, khác người. Nhưng nếu mình thỏa hiệp, giống mọi người xung quanh thì không ai chịu đi đầu để thay đổi thói quen xả rác nhựa quá nhiều ra môi trường", Long nói.

Nhóm bạn cùng dãy trọ của Long gần 1 năm nay đã thành lập hội "Nói không với rác nhựa" và vận động được nhiều bạn bè cùng trường tham gia. Mỗi người một hành động nhỏ như mang túi vải, giỏ nhựa đi chợ, mang hộp cơm, chai nước đi học, đi làm, mang hộp khi ra ngoài mua đồ ăn...

Mỗi cuối tuần, nhóm dành cả buổi sáng đi bộ, thu gom rác thải nhựa, túi nylon và tích cực vận động các thành viên dọn vệ sinh, trồng thêm cây xanh xung quanh khu nhà trọ, tạo không khí vui vẻ, lan tỏa trách nhiệm giữ vệ sinh môi trường.

Thu Nhi, sinh viên khoa Dược - Trường Đại học Công nghệ TP.HCM, cho biết nhiều bạn bè của bạn đang thay đổi thói quen ăn uống để sống xanh hơn, bằng cách giảm ăn thịt, mỗi tuần ăn chay 2-3 ngày. Cách này không chỉ giúp cung cấp nhiều rau, chất xơ cho cơ thể, mà còn thể hiện trách nhiệm với bản thân trong việc thực hiện chế độ ăn uống bền vững, tập trung vào các thực phẩm có nguồn gốc thực vật và ít tác động đến môi trường.

Một nghiên cứu năm 2024 của Nielsen, cho thấy 65% người tiêu dùng Gen Z tại châu Á đang giảm tiêu thụ thịt. Còn theo GlobalData, thị trường thực phẩm thực vật dự kiến sẽ đạt 162 tỷ USD vào năm 2030, riêng năm 2025 đạt khoảng 95 tỷ USD. Điều này cho thấy xu hướng gia tăng tiêu thụ thực phẩm hữu cơ và thực phẩm có nguồn gốc thực vật tăng trưởng nhanh chóng, trong đó thế hệ dẫn dắt sự thay đổi xu hướng tiêu dùng lành mạnh, sống xanh chính là gen Z.

Không dừng lại ở hành vi tiêu dùng, giới trẻ còn thể hiện vai trò sáng tạo và dẫn dắt xu thế xanh hóa, sáng tạo, khởi nghiệp với các sản phẩm và mô hình bền vững từ thời trang tái chế, đồ dùng thân thiện môi trường, đến ứng dụng chia sẻ đồ cũ, chống lãng phí thực phẩm.

Các startup xanh ngày càng phổ biến trong cộng đồng khởi nghiệp trẻ, góp phần thúc đẩy kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam như các dự án như Greenpoints, ReForm Plastic, Sống xanh khi đi chợ... được ghi nhận và đánh giá cao.

Trào lưu tiêu dùng có trách nhiệm của Gen Z

Gen Z (được xác định là những người sinh từ 1997-2012) và Gen Y (1981-1996) tại Việt Nam ngày càng quan tâm đến các vấn đề xã hội, môi trường. Họ có xu hướng tìm hiểu kỹ về nguồn gốc sản phẩm, quy trình sản xuất, và sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho các sản phẩm có giá trị bền vững. Các chiến dịch như “Zero Waste”, “No Plastic”, “Sống xanh” thời gian qua được lan truyền mạnh mẽ trên mạng xã hội, tạo nên hiệu ứng tích cực trong cộng đồng chủ lực do người trẻ thực hiện.

Chia sẻ tại hội thảo "Sống lành mạnh, giữ màu xanh cùng giới trẻ", do Báo Điện tử VTC News phối hợp với Trường Đại học Công nghệ TP.HCM vừa tổ chức, PGS - TS Phùng Chí Sỹ, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam, cho biết Việt Nam nằm trong số những quốc gia đang chịu ảnh hưởng nặng nề từ biến đổi khí hậu, do đó việc thay đổi mô hình tiêu dùng bền vững là rất cấp thiết.

Để thay đổi hành vi tiêu dùng, đòi hỏi sự tham gia đồng bộ của cá nhân, cộng đồng, doanh nghiệp và nhà nước, mà thế hệ trẻ phải tiên phong.

Theo khảo sát của các tổ chức môi trường và thị trường như WWF, Nielsen, mặc dù có 80–90% người được hỏi quan tâm đến các vấn đề môi trường, nhưng chỉ khoảng 30–40% người tiêu dùng thực sự áp dụng tiêu dùng xanh vào hành vi hằng ngày. Lý do ngoài thói quen, nhận thức thì chi phí để thực hiện sản xuất, tiêu dùng xanh vẫn còn cao khiến cả doanh nghiệp và người tiêu dùng chưa mặn mà.

Chính vì vậy mà mới có các doanh nghiệp lớn như Vinamilk, Unilever, Tiki, VinFast... bắt đầu áp dụng mô hình sản xuất xanh, bao bì tái chế.... Các nền tảng thương mại điện tử (Shopee, Tiki, Lazada...) bắt đầu có chuyên mục “Gian hàng Xanh và Xanh”, “tiêu dùng có trách nhiệm”, giúp người tiêu dùng tiếp cận dễ hơn với sản phẩm thân thiện môi trường. Nhưng phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn chưa mặn mà, vì quy mô thị trường chưa đủ lớn.

Các chuyên gia cho rằng giới trẻ, đặc biệt là Gen Z, chính là lực lượng tiên phong trong thay đổi nhận thức, tiêu dùng có trách nhiệm. Thuận lợi của lứa tuổi này là tiếp cận sớm với thông tin toàn cầu và có ý thức mạnh mẽ về các vấn đề xã hội và môi trường. Bên cạnh đó, Gen Z hiểu rõ về khái niệm tiêu dùng bền vững, kinh tế tuần hoàn, sẵn sàng lên tiếng và hành động để bảo vệ giá trị sống xanh.

Thế hệ này cũng đang chiếm tỷ trọng lớn trong lực lượng tiêu dùng hiện nay, và có ảnh hưởng tới thị trường bán lẻ, thời trang, thực phẩm và công nghệ.

Khi họ ưu tiên lựa chọn sản phẩm thân thiện môi trường, sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, họ đã và đang tạo áp lực tích cực lên doanh nghiệp để thay đổi cách sản xuất và cung ứng. Đây cũng là nhóm khách hàng có xu hướng mạnh dạn tẩy chay các thương hiệu gây hại cho môi trường, sẵn sàng chi trả thêm cho sản phẩm xanh.

Để lối sống xanh, tiêu dùng có trách nhiệm lan tỏa hơn nữa, các chuyên gia kiến nghị nâng cao nhận thức, đưa các khái niệm như “tiêu dùng bền vững”, “kinh tế tuần hoàn”, “dấu chân sinh thái” vào chương trình giáo dục phổ thông, đại học.

Đồng thời thúc đẩy để giới trẻ đóng vai trò tiên phong trong thay đổi nhận thức, sáng tạo giải pháp xanh, lan tỏa hành vi sống bền vững; cũng như mạnh dạn tham gia các dự án khởi nghiệp xanh, truyền cảm hứng và kết nối cộng đồng hành động vì tương lai bền vững...

"Các bạn trẻ đừng sợ khác người, đừng sợ phán xét, hãy tiên phong, mạnh dạn đi ngược xu hướng để tốt hơn. Và có điều kiện thì hãy giải thích, cùng vận động cộng đồng thực hiện, để tạo lập một môi trường sống an toàn, bền vững hơn cho chính mình và giúp thay đổi nhận thức của cộng đồng. Chỉ khi 'xanh hóa' được hành vi tiêu dùng, chúng ta mới có thể tiến tới một nền kinh tế bền vững, tuần hoàn, thân thiện với môi trường", ông Sỹ khuyến nghị.