Doanh nghiệp kêu cứu vì chi phí nghìn tỷ, Tổ công tác của Thủ tướng vào cuộc

Tại buổi làm việc trong không khí rất “nóng” sáng 29/1 tại Hải Phòng trước sự có mặt của lãnh đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường, Tổng cục Môi trường, Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan, Bộ trưởng, Chủ nhiệm VPCP Mai Tiến Dũng, Tổ trưởng Tổ công tác cho biết cuộc kiểm tra được tiến hành theo ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng sau khi nhận được đơn kêu cứu từ các doanh nghiệp.

Hành xử vô cảm sẽ ‘bóp chết’ doanh nghiệp

Theo Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng, hiện có rất nhiều lô hàng phế liệu làm nguyên liệu tuy đảm bảo tiêu chuẩn, quy chuẩn về môi trường nhưng đang tồn đọng tại các cảng, ảnh hưởng nghiêm trọng tới hoạt động sản xuất của các doanh nghiệp.

“Nhà máy không có nguyên liệu, công nhân nghỉ việc, giảm công suất, hủy các hợp đồng, trong khi nguyên liệu tồn đọng tại cảng, phí lưu kho lưu bãi, tiền phạt chậm trả... rất nhiều, gánh nặng rất lớn với doanh nghiệp”, Bộ trưởng nêu thực tế và đặt vấn đề, nguyên nhân do đâu và giải pháp tháo gỡ là gì?

Vấn đề thứ nhất, theo các doanh nghiệp, trước thời điểm 29/10/2018, nhiều lô hàng phế liệu nhập khẩu không được thông quan vì Hải quan cho biết không thể kiểm tra và thông quan khi chưa có quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường.

Thế nhưng sau khi Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có Thông tư 08, 09 ban hành các quy chuẩn kỹ thuật với phế liệu, có hiệu lực từ 29/10/2018, thì nhiều cơ quan Hải quan vẫn không thông quan với các lô hàng đã đáp ứng được các quy chuẩn kỹ thuật, với lý do chưa có hướng dẫn thống nhất của Tổng cục Hải quan.

Kiểm tra hiện trường tại cảng Hải Phòng ngay trước buổi làm việc, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng liên tục đặt các câu hỏi với các cơ quan liên quan về nguyên nhân dẫn đến việc chậm thông quan các lô hàng trên. Khi được nghe phía Hải quan giải thích là hiện chính sách đã thông nhưng nhiều doanh nghiệp lại “mắc” phí lưu kho bãi quá lớn sau một thời gian dài ùn tại cảng, Tổ trưởng Tổ công tác bày tỏ bức xúc.

“Có những doanh nghiệp nhập hàng từ tháng 6 năm ngoái, hàng đáp ứng tiêu chuẩn nhưng không được thông quan là do cái gì? Đến nay chi phí lưu kho bãi 40-50 USD/ngày, thiệt hại cả tỷ đồng. Bán cả lô hàng đi cũng không đủ trả phí lưu kho bãi, nếu là tôi, tôi cũng bỏ hàng”, Tổ trưởng Tổ công tác nói thẳng với đại diện các cơ quan làm thủ tục. Theo ông, cách làm việc không hết trách nhiệm, vô cảm sẽ khiến “bóp chết” doanh nghiệp vì gánh nặng chi phí.

Vấn đề thứ hai cần giải quyết là trình tự, thủ tục kiểm tra chuyên ngành với các lô hàng phế liệu. Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng cho biết các doanh nghiệp rất phàn nàn về quy định của Bộ Tài nguyên và Môi trường.

“Đã có đơn vị giám định độc lập rồi nhưng vẫn phải có sự tham gia của cán bộ Sở Tài nguyên và Môi trường. Việc này có cần thiết không, cần xem xét kỹ? Mở container ra, kiểm tra bằng mắt thường, mà doanh nghiệp phải bố trí ăn ngủ, đưa đón, đi từ Nam ra Bắc, kinh phí ở đâu ra?”, Bộ trưởng nêu thực tế.

Đại diện Hiệp hội Giấy cho biết các doanh nghiệp thuộc ngành này chịu tới hàng nghìn tỷ đồng cho chi phí lưu kho lưu bãi thời gian qua. “Doanh nghiệp đã khóc quá nhiều trong những tháng qua”, ông nói.

Tại cuộc làm việc, nhiều vấn đề bất cập được  thừa nhận song cuộc làm việc ở nhiều thời điểm cũng trở nên khá gay gắt và căng thẳng khi phía cơ quan quản lý môi trường và cơ quan Hải quan tranh cãi về trách nhiệm các bên.

Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Võ Tuấn Nhân thừa nhận tình trạng tồn đọng tại các cảng có phần có lỗi của ngành Tài nguyên và Môi trường, khi các đoàn kiểm tra phế liệu “quá cồng kềnh”, phương pháp kiểm tra trên thực tế cũng có vấn đề. Tuy nhiên, ông Nhân cũng cho rằng, phía Hải quan cũng phải chịu trách nhiệm.

Ở chiều ngược lại, Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Nguyễn Văn Cẩn cho rằng cơ quan này đã tạo điều kiện cho doanh nghiệp và “không bao biện”. Ông cũng cho rằng việc nhập khẩu phế liệu đang qua nhiều lần cấp phép và các Sở Tài nguyên và Môi trường khó có thể đủ người để kiểm tra các container phế liệu nhập khẩu, nên dẫn đến tình trạng một lô hàng chờ đến 10 ngày, thậm chí 30 ngày.

Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường Hoàng Văn Thức thì cho biết, các Sở hiện đã nỗ lực bố trí đủ nhân lực cho việc kiểm tra và công việc hiện đã thông thoáng. Tuy nhiên, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng không đồng tình với ý kiến này và dẫn thực tế, các địa phương làm thủ tục thông thoáng là do không thực hiện quy định trên. “Đã có tổ chức giám định chịu trách nhiệm trước pháp luật, vậy tại sao lại còn phải chờ giấy của Sở, giấy đó có ý nghĩa gì?”, ông tiếp tục đặt câu hỏi.

Tháo gỡ ngay để doanh nghiệp yên tâm ăn Tết

Sau khi lắng nghe các ý kiến các cơ quan, chuyên gia, cộng đồng doanh nghiệp, kết luận buổi kiểm tra, Tổ trưởng Tổ công tác đánh giá các cơ quan đã thể hiện thái độ nghiêm túc trong giải trình các vấn đề.

Thời gian qua, ngành Hải quan và Bộ Tài nguyên và Môi trường đã nghiêm túc thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng về tăng cường quản lý nhập khẩu phế liệu theo tinh thần bảo đảm các yêu cầu về môi trường. Việc Bộ Tài nguyên và Môi trường ban hành các Thông tư 08, 09 về quy chuẩn kỹ thuật phế liệu nhập khẩu cũng theo tinh thần này.

Tuy nhiên, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng cũng nhấn mạnh tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng là tháo gỡ triệt để, cải cách triệt để, không vì lý do bảo đảm môi trường mà tạo ra các rào cản, thủ tục không cần thiết, gây khó khăn cho doanh nghiệp. Phía Tổng cục Hải quan cũng đã có nhiều nỗ lực tháo gỡ, thông quan cho doanh nghiệp sau khi có ý kiến chỉ đạo mới đây của Thủ tướng.

Để tháo gỡ các điểm còn vướng mắc, Tổ trưởng Tổ công tác cho biết sẽ thống nhất với các cơ quan, báo cáo Thủ tướng hướng xử lý. Tinh thần là ngay sau Tết, doanh nghiệp sẽ có nguyên liệu sản xuất.

Theo đó, Bộ Tài chính chỉ đạo Tổng cục Hải quan làm thủ tục với các lô hàng phế liệu theo hướng, doanh nghiệp mở tờ khai ở thời điểm nào thì áp dụng theo chính sách ở thời điểm đó. Các lô hàng về cảng bất kỳ thời điiểm nào, kể cả trước khi các Thông tư 08, 09 có hiệu lực, nếu đáp ứng quy chuẩn sẽ được thông quan. Ai làm sai sẽ bị xử lý.

Cùng với đó, thống nhất không cần giấy xác nhận của Sở Tài nguyên và Môi trường như hiện nay. Như vậy, chỉ cần giám định chất lượng của đơn vị độc lập do Bộ chỉ định, đơn vị này sẽ cùng hải quan kiểm tra, không cần sự tham gia của cán bộ Sở Tài nguyên và Môi trường nữa. “Giấy xác nhận của Sở Tài nguyên và Môi trường thêm một thủ tục nhưng không có ý nghĩa quản lý”, Tổ trưởng Tổ công tác nhấn mạnh. 

Trong thời gian tới, Văn phòng Chính phủ và Tổ công tác sẽ báo cáo Chính phủ, Thủ tướng sửa đổi 4 nghị định có liên quan để Bộ Tài nguyên và Môi trường sửa quy định thuộc thẩm quyền. Trong thời gian chưa kịp sửa các văn bản, Văn phòng Chính phủ, Tổ công tác sẽ kiến nghị đưa nội dung này vào Nghị quyết phiên họp Chính phủ gần nhất để tháo gỡ vướng mắc ngay cho doanh nghiệp. Tinh thần là không để doanh nghiệp đón Tết trong lo âu và ra Tết có ngay nguyên liệu sản xuất.

Về chi phí của các lô hàng, Tổ trưởng Tổ công tác đề nghị Tổng cục Hải quan làm việc với các doanh nghiệp kinh doanh cảng, Bộ Giao thông vận tải làm việc với các hãng tàu để đề nghị xem xét miễn, giảm chi phí lưu kho bãi, phí container cho các chủ hàng.

Kết luận của Tổ trưởng Tổ công tác nhận được những tràng pháo tay liên tục của doanh nghiệp. Phát biểu khi kết thúc cuộc họp, đại diện các doanh nghiệp đều đánh giá rất cao buổi làm việc và cho rằng việc giải quyết các vướng mắc này là “món quà vô giá” với họ.

Cũng theo Tổ trưởng Tổ công tác, việc kiểm tra ở cảng Hải Phòng nhằm tháo gỡ cho tình trạng chung trên cả nước hiện nay, nhiều nơi như ở cảng Cát Lái tình trạng tồn đọng còn nghiêm trọng hơn ở Hải Phòng. “Nhìn thẳng vào sự thật, nếu sai thì phải xin lỗi doanh nghiệp”, Bộ trưởng nói.

Tổ trưởng Tổ công tác nhắc lại tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng là năm 2019 phải bứt phá, hiệu quả hơn, cải cách hơn, thực chất hơn năm 2018, cắt bỏ tất cả những gì là rào cản, giấy phép con, tạo chi phí không cần thiết cho doanh nghiệp.

Cũng tại buổi làm việc, Chủ tịch UBND TP. Hải Phòng Nguyễn Văn Tùng cho biết, địa phương sẵn sàng bố trí nguồn lực để xử lý các lô hàng phế liệu vô chủ, không bảo đảm yêu cầu môi trường.

Lãnh đạo cảng Hải Phòng cũng cho biết nếu các lô hàng phế liệu nếu đáp ứng yêu cầu thông quan, cảng sẵn sàng miễn phí lưu kho bãi để giảm bớt khó khăn cho các doanh nghiệp