Có phương pháp giáo dục không bảng đen, không phấn trắng, không giáo án, không quát mắng, mà thay vào đó là sự nhẫn nại, tình yêu thương với con trẻ và những nỗi niềm cũng rất ‘đặc biệt’. Đó là miêu tả về những giáo viên dạy trẻ khuyết tật đang ngày đêm miệt mài cùng hàng triệu em nhỏ tìm ánh sáng của cuộc đời.
Nỗi vất vả thầm lặng
Cô giáo Lưu Quỳnh Trang (Trường nuôi dạy trẻ khiếm thị, khuyết tật - Hải Phòng) đến với nghề dạy trẻ khuyết tật như "cái duyên”. Các chị cũng là giáo viên dạy trẻ khuyết tật nên cô Trang thường xuyên có cơ hội được tiếp xúc với những đứa trẻ thiệt thòi.
Nhớ lại kỷ niệm lần đầu đứng lớp, cô Trang kể, có em nhỏ mắc chứng tăng động, giảm tập trung, em liên tục có hành vi la hét, trèo lên bàn, lên cửa sổ và tranh đồ chơi của các bạn cùng lớp.
Một buổi học hòa nhập cộng đồng của học sinh khiếm thị trường PTCS Nguyễn Đình Chiểu (Hà Nội).
Nhìn thấy vậy, cô giáo trẻ hoảng quá, liền chạy tới ôm lấy để em không đánh các bạn trong lớp. Nhưng bất ngờ, cô bị em đó cắn vào tay, vừa cắn vừa nghiến răng thật mạnh, giãy giụa một cách điên cuồng. Lúc đó, cô Trang vô cùng sốc và sợ. Dù vậy, cô vẫn ghì thật chặt tay mà ôm em vào lòng. Sau đó có lẽ thấy cô giáo nước mắt chảy giàn giụa mà cơn tăng động của em cũng phần nào dịu xuống.
Thế mà cũng gần 15 năm cô Trang theo nghề "điên cùng trẻ". Lớp học đó không bảng đen, không phấn trắng, không giáo án. Tất cả được thay thế bằng tình yêu, sự nhiệt huyết. Lớp học từ 4 đến 6 tuổi, thường được phân công một cô giáo kèm tối đa 10 em nhỏ. Học sinh đông, các cô giáo cứ luôn chân luôn tay cả ngày. Vào thời điểm thiếu giáo viên, gần như cô Trang không có thời gian nghỉ trưa, một mình chăm sóc cho gần 30 em”.
Các cô giáo phải tỉ mỉ, nhẹ nhàng dỗ dành các em ăn uống, vệ sinh cá nhân, dạy các em kiềm chế cảm xúc, giải tỏa căng thẳng, thể hiện ý muốn với người đối diện… Tất cả các kỹ năng để giúp học sinh của có thể làm chủ được hành vi. Nhiều em dạy mãi mà vẫn không tiến bộ, mọi hành động vẫn theo bản năng quá lớn. Mệt mỏi là vậy, nhưng đến tiếng thở dài các cô cũng không dám, chỉ biết dành tất cả tình yêu thương tới những đứa trẻ không may mắn.
Nhiều khi nhà cô Trang có việc phải nghỉ dạy vài buổi, nhưng xa các em cô cứ thấy bồn chồn, lo lắng, sợ thiếu mình thì các em chơi với ai. Bởi cô Trang biết, học trò của mình rất nhạy cảm với việc quát mắng, to tiếng, cho nên nhiều cô giáo trẻ chưa quen mà lỡ nói to là mọi công sức dỗ dành đều “đổ sông đổ bể” hết.
Việc cần người, nhưng người ‘sợ’ việc
Có thâm niên hơn 17 năm công tác trong lĩnh vực nghiên cứu và thỉnh giảng kỹ năng cho giáo viên dạy trẻ khuyết tật trên cả nước, TS Hoàng Thị Nho, Phó trưởng khoa Khoa Giáo dục đặc biệt, Đại học Sư Phạm Hà Nội chia sẻ, trẻ khuyết tật có rất nhiều kiểu biểu hiện: trẻ khuyết tật trí tuệ và trẻ tự kỷ; trẻ khiếm thị và trẻ khuyết tật học tập; trẻ khiếm thính và trẻ khuyết tật ngôn ngữ.
Gần gũi với nhiều em nhỏ khuyết tật, TS Nho cho rằng, các em rất cô đơn, không biết bấu víu và hy vọng vào điều gì nếu không có những thầy, cô giáo ân cần, tỉ mỉ dạy các em cách sống, tự chăm sóc bản thân để hòa nhập với xã hội. Do đó, ngành giáo dục đặc biệt nói riêng, các em nhỏ khuyết tật cùng gia đình nói chung luôn cần đến sự giúp đỡ của các cô giáo có kĩ năng chuyên biệt dạy trẻ như vậy.
Sự thật nghề nghiệp là vậy, cộng với số lượng trẻ khuyết tật đang gia tăng, đặc biệt là số trẻ có biểu hiện rối loạn phổ tự kỷ ngày càng cao, khiến TS Nho luôn canh cánh nỗi lo nguồn đào tạo giáo viên dạy trẻ khuyết tật đang giảm sút và vô cùng ít ỏi.
“Theo một khảo sát của Khoa, sinh viên chọn làm giáo viên giáo dục đặc biệt đều có lý do riêng vì hoàn cảnh, vì gia đình có người khuyến tật...Số lượng sinh viên tự nhiên đăng ký theo học như những ngành khác là rất ít. Nhìn chung số lượng các em chọn theo học ngày càng ít đi”.
Giải thích lý do trên, TS Nho cho rằng, với số lượng đào tạo mỗi khóa ra trường trung bình dưới 40 sinh viên, con số không nhiều, nhưng để duy trì là cả một quá trình gian nan. Bởi khi nghe thấy cụm từ dạy trẻ khuyết tật, nhiều người lắc đầu ngao ngán, lương thấp, vất vả, đôi khi cả nguy hiểm… "Nghề như vậy thì ai muốn chọn chứ”.
Cùng tâm trạng, cô Phạm Thị Kim Nga, Hiệu trưởng trường PTCS Nguyễn Đình Chiểu (Hà Nội) chia sẻ, lương của mỗi giáo viên được hưởng trung bình từ 3,5 đến 5 triệu đồng/tháng cùng phụ cấp tùy vào vị trí công việc. Lượng tuy thấp, nhưng “những 'giáo viên đặc biệt như cô Nga luôn phải làm việc gấp 3 - 4 lần các thầy, cô dạy học thông thường.
"Nhiều khi chúng tôi chỉ ước số lượng giáo viên đứng lớp dạy trẻ khiếm thị khoảng 2 cô giáo/30 học sinh, lớp dạy trẻ tăng động 3 cô giáo/30 học sinh thay vì một cô giáo/30 học sinh như hiện nay. Cũng có những thời điểm chúng tôi đáp ứng được mong muốn này, nhưng sau đó chỉ vài tháng, các cô giáo xin nghỉ dần dần với lý do giáo viên hợp đồng lương thấp, việc quá vất vả…, cô Nga nói.
Làm gì để thu hút giáo viên dạy trẻ khuyết tật?
Trao đổi với PGS.TS Phạm Minh Mục, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu giáo dục đặc biệt, Viện Khoa học giáo dục, Bộ GD&ĐT cho biết, hiện cả nước chỉ có 2 trường đại học là Sư phạm Hà Nội và Sư phạm TP.HCM; 3 trường Cao đẳng Mẫu giáo Trung ương ở Hà Nội, Nha Trang, TP.HCM đào tạo giáo viên dạy trẻ khuyết tật bài bản và đủ các kỹ năng.
Nhưng chỉ tiêu tuyển sinh khoa giáo dục đặc biệt của các trường năm nào cũng thuộc diện thấp nhất trong ngành sư phạm, giao động từ 30 đến 50 sinh viên.
Lượng cung không đủ đáp ứng nhu cầu nên các cử nhân giáo dục đặc biệt luôn có việc làm ngay sau khi rời ghế nhà trường. Theo PGS.TS Mục, cả nước hiện có 105 cơ sở giáo dục chuyên biệt dành cho tất cả các trẻ khuyết tật, 14 trung tâm hỗ trợ giáo dục hòa nhập trong khi số giáo viên có chuyên môn đủ để xử lí các vấn đề trong lớp học của trẻ khuyết tật lại rất ít. Các cơ sở giáo dục này luôn rộng cửa cho các cô giáo dạy trẻ khuyết tật.
Bên cạnh đó, PGS.TS Mục cũng cho biết về thực trạng đang tồn tại, đó là dạy trẻ bình thường khó, dạy trẻ khuyết tật lại càng khó hơn, nhưng giáo viên lại không có biên chế. Vì thế dù thị trường việc làm hấp dẫn đến đâu thì sinh viên muốn theo học cũng e ngại.
“Để giải quyết bài toán thiếu giáo viên dạy trẻ khuyết tật, đến lúc ngành giáo dục phải thay đổi chính sách ưu tiên trong tuyển dụng; bồi dưỡng chuyên sâu giáo dục đặc biệt cho đội ngũ giáo viên bởi hiện nay trong các trường mầm non, phổ thông đều có trẻ khuyết tật, rối loạn phát triển…”, PGS Mục đề xuất.
Bình luận