Diễn biến lạm phát đang là yếu tố đáng lo ngại trong nỗ lực phục hồi kinh tế thế giới nói chung. Ở Việt Nam, theo các chuyên gia kinh tế, sau hai năm chìm trong đại dịch COVID-19, nền kinh tế sẽ đối mặt với nguy cơ lạm phát và giá cả leo thang nếu không có sự phối hợp tốt giữa điều hành vĩ mô với công tác quản lý, điều hành giá.
Rủi ro lạm phát vẫn cao
Chuyên gia kinh tế, PGS.TS.Ngô Trí Long cho rằng việc thực hiện mục mục tiêu chỉ số giá tiêu dùng CPI của 2022 tăng 4% mà Quốc hội đề ra sẽ không dễ dàng. CPI thậm chí còn tăng khá cao và tăng ngay từ đầu năm do nền kinh tế thế giới đã và dần phục hồi, giá cả hàng hóa đang có xu hướng gia tăng, một số mặt hàng như xăng dầu đã tăng rất cao, nhiều nước phát triển đã ghi nhận mức lạm phát cao nhất lịch sử.
“Với nền kinh tế có độ mở lớn như Việt Nam, áp lực rủi ro lạm phát nhập khẩu rất lớn. Nhập khẩu lạm phát được dự đoán sẽ tăng cao, khi các đối tác thương mại lớn có mức lạm phát cao kỷ lục trong mấy chục năm tiếp tục tăng các gói kích cầu lớn cùng với sự phức tạp của đại dịch”, ông Long nói.
Kinh tế Việt Nam được dự báo sẽ khởi sắc trong năm 2022 song đi cùng với đó là nỗi lo lạm phát. (Ảnh: TTXVN)
PGS.TS.Ngô Trí Long nói thêm, khi kinh tế phục hồi, dưới tác động của các gói hỗ trợ và phát triển kinh tế, nhu cầu tiêu dùng, đầu tư gia tăng sẽ gây sức ép không nhỏ lên giá cả. Các gói “kích thích”, “kích cầu” càng lớn thì càng phải cẩn trọng, bởi khi cấp bù lãi suất sẽ kéo theo một lượng tín dụng “khủng” ra thị trường, trong khi tỷ lệ này trên GDP đã rất cao.
“Khi lạm phát cao lên, vòng quay tiền tệ sẽ tăng lên, làm cho lượng tiền tệ tăng kép. Với sự chuyển động của dòng tiền trên thị trường, sẽ có một lượng tiền lớn đang bị “chôn” vào các kênh bất động sản, chứng khoán sẽ chuyển sang và gây sức ép đến thị trường hàng hóa, dịch vụ tiêu dùng”, chuyên gia nói thêm.
Vẫn theo ông Long, đà hồi phục kinh tế xã hội và sự sôi động của các hoạt động sản xuất kinh doanh, tiêu dùng. Áp lực lạm phát cầu kéo tăng lên khi đà phục hồi kinh tế, kéo theo nhu cầu đầu tư, tiêu dùng tăng, thậm chí còn có hiện tượng “chi tiêu bù” - bù đắp những lúc giãn cách xã hội không được giải trí, chi tiêu trước đó.
Lạm phát chi phí đẩy cũng chịu áp lực tăng lên trong năm 2022 ngay cả khi phục hồi còn chậm. Nhà cung cấp, bên bán hàng có thể sẽ bắt đầu tăng giá hàng hóa, dịch vụ nhằm bù đắp phần tăng chi phí đầu vào đã và đang diễn ra.
Khả năng điều chỉnh các mặt hàng do nhà nước quản lý như giá điện, nước, y tế, giáo dục… có thể xảy ra, tạo áp lực tăng lạm phát đáng kể đối với Việt Nam. Việc triển khai mạnh chương trình hỗ trợ phục hồi kinh tế giai đoạn 2022 - 2023 cũng sẽ là một tác nhân tăng cung tiền và gia tăng lạm phát 2 năm đó và có thể cả năm tiếp theo.
Ngoài ra, tăng trưởng mạnh của thị trường tài sản như chứng khoán, bất động sản, tiền kỹ thuật số... có thể lan tỏa đà tăng giá sang thị trường hàng hóa bởi kỳ vọng chi tiêu, tiêu dùng nhiều hơn khi thu nhập tăng. Thậm chí, rủi ro lạm phát nếu tình hình dịch bệnh tiếp tục diễn biến phức tạp, một số khu vực, tỉnh thành phố phải áp dụng các biện pháp giãn cách xã hội ở cấp độ cao khiến sản xuất, lưu thông hàng hóa gián đoạn, tình trạng thiếu hụt cục bộ.
“Tình trạng này ít khả năng xảy ra và sẽ sớm được khắc phục theo tinh thần chung của chiến lược phòng, chống dịch giai đoạn tới. Mặc dù vậy, tình trạng khan hiếm, mất cân đối cung cầu lao động khiến một số doanh nghiệp phải tăng lương, tăng phúc lợi cho nhân viên, cũng sẽ là một tác nhân khác của lạm phát”, ông Long nhận định.
Chuyên gia kinh tế TS Vũ Đình Ánh cùng quan điểm khi cho rằng lạm phát năm 2021 ở Việt Nam có yếu tố liên quan đến nhập khẩu lạm phát, thậm chí có thể được chuyển sang năm 2022.
“Lạm phát tâm lý đã xuất hiện từ cuối năm 2021 rất có thể sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới mục tiêu kiểm soát lạm phát năm 2022 dưới 4% nhất là khi tổng cầu tiêu dùng phục hồi kéo CPI đi lên”, TS Vũ Đình Ánh nói.
Bên cạnh đó, ông Ánh cho rằng, sau hai năm bị bao phủ bởi dịch bệnh, nhiều doanh nghiệp “cắn răng chịu đựng” không tăng giá bán hàng hóa, khi kinh tế phục hồi, doanh nghiệp sẽ chuyển toàn bộ yếu tố đầu vào của sản xuất thành giá bán; nhiều dịch vụ do nhà nước kiểm soát giá như học phí, viện phí 2 năm qua đã không tăng theo lộ trình, thậm chí nhiều địa phương còn giảm học phí, nhưng năm tới có thể ngành giáo dục và y tế sẽ xem xét tăng học phí, viện phí.
“Cầu tiêu dùng đã bị kìm nén quá lâu, sức kìm nén đã tới giới hạn, không sớm thì muộn, người tiêu dùng không thể “thắt lưng buộc bụng” được nữa, vì các loại hàng hóa, dịch vụ cắt giảm đều là những loại hàng hóa, dịch vụ thiết yếu, không thể không sử dụng”, TS Ánh nhìn nhận.
Giữ chân lạm phát
Thừa nhận nguy cơ lạm phát là rất lớn song PGS.TS Ngô Trí Long cho rằng với vị thế chủ động và những yếu tố chính để kiểm soát, ổn định giá cả và tâm lý chúng ta còn dư địa để kiểm soát, ổn định giá cả và tâm lý người dân để hỗ trợ kiểm soát lạm phát.
Theo đó, đà tăng giá cả hàng hóa thế giới dự báo sẽ chậm lại từ giữa 2022 và dự báo sẽ giảm nhẹ trong giai đoạn 2023 - 2025 sau cú sốc giá 2021 và đi ngang 2022 khi đà hồi phục được định hình và vững chắc hơn.
Vấn đề khủng hoảng năng lượng đã và đang được chú trọng khắc phục một cách tích cực. Trong khi, nền tảng vĩ mô khá vững chắc, lạm phát đang ở mức thấp và tỷ giá cơ bản ổn định là những yếu tố hỗ trợ tích cực.
Đặc biệt cơ cấu rổ hàng hóa tính CPI ngày càng tiệm cận quốc tế là xu hướng giảm tỷ trọng nhóm hàng thiết yếu lương thực, thực phẩm – nhóm hàng tác động lớn tới rổ hàng hóa tính CPI sẽ giúp mặt bằng lạm phát dài hạn ổn định hơn. Xu hướng ổn định của giá lương thực, thực phẩm trong nước nhờ chủ động nguồn cung dồi dào cũng là nền tảng để chống đỡ áp lực tăng giá lương thực, thực phẩm.
Tuy vậy, để giữ chân lạm phát, ổn định kinh tế, ông Long đề xuất loạt giải pháp, trong đó nhấn mạnh việc nâng cao hiệu quả trong phối hợp chính sách tài khóa và tiền tệ trong điều hành cung tiền, lãi suất, trung hòa lượng tiền vào ra, điều tiết giá cả.
Về quản lý, điều hành giá các mặt hàng thiết yếu, PGS.TS Ngô Trí Long cho rằng cần điều hành giá một số mặt hàng như xăng dầu linh hoạt, bảo đảm giá xăng dầu trong nước phản ánh, bám sát diễn biến giá thành phẩm xăng dầu thế giới.
Đối với các hàng hóa, dịch vụ do nhà nước định giá tiếp tục giữ ổn định giá để đảm bảo công tác kiểm soát lạm phát chung cũng như góp phần hỗ trợ cho doanh nghiệp, người dân. Tuy nhiên, cần chủ động các phương án để có thể điều chỉnh được một số hàng hóa, dịch vụ khi điều kiện cho phép.
Nâng cao hiệu quả thực hiện chương trình phục hồi kinh tế xã hội, trong đó có các gói hỗ trợ người dân và doanh nghiệp, các gói kích cầu và cung, từ đó nắn dòng tiền vào những lĩnh vực có triển vọng phục hồi mạnh và tính lan tỏa cao, góp phần tăng vòng quay tiền trong nền kinh tế thực, phục hồi kinh tế tốt hơn.
Đồng thời cải thiện mạnh mẽ, thực chất môi trường đầu tư kinh doanh, chú trọng phát triển kinh tế xã hội số và nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả của nền kinh tế, từ đó giảm áp lực lạm phát.
Theo PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, năm 2022 đại dịch COVID-19 vẫn diễn biến phức tạp với biến chủng mới, song nền kinh tế thế giới sẽ từng bước phục hồi. Trong bối cảnh này, nền kinh tế Việt Nam được dự báo phục hồi và phát triển mạnh mẽ, nhưng kèm theo áp lực lớn đến mặt bằng giá cả, lãi suất, tỷ giá và lạm phát. Để có thể giữ tốc độ tăng CPI ở mức dưới 4% và tìm cách ổn định thị trường tài chính tiền tệ, yếu tố hấp thụ vốn của nền kinh tế có vai trò quan trọng.
Do đó, ông Thịnh cho rằng, nhà điều hành chính sách cần xem xét kỹ lưỡng nhu cầu và khả năng hấp thụ vốn của nền kinh tế, tính toán cẩn trọng mức độ, thời hạn, hình thức, phương thức huy động vay nợ công để vừa đảm bảo kích thích nền kinh tế hồi phục và phát triển nhanh chóng, vừa đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn vay, đảm bảo khả năng trả nợ vay và sự ổn định và phát triển trong dài hạn của nền kinh tế.
Bình luận