80% 'miếng bánh' quảng cáo đổ vào túi các nền tảng Facebook, YouTube

Dự báo năm 2021, mức doanh thu thị trường quảng cáo trực tuyến tại Việt Nam đạt khoảng 955 triệu USD. Trong đó, có đến 80% “miếng bánh” doanh thu vào túi Google, Facebook...Vì vậy, việc hạn chế nguồn thu quảng cáo "chảy" vào túi các "ông lớn" này cũng là một bài toán cần lời giải đáp.

Cần sửa luật quảng cáo

Từ ngày 1/6/2021, Nghị định 38 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hoá và quảng cáo chính thức có hiệu lực. Tuy nhiên, trước đó ít ngày, Hiệp hội Quảng cáo Việt Nam trong kiến nghị của mình đã chỉ ra một số điểm bất cập trong Nghị định mới này, đó là quy định xử phạt “Thời gian chờ tắt hoặc mở quảng cáo không ở vùng cố định vượt quá 1,5 giây” và “Thiết kế, bố trí phần quảng cáo lẫn vào nội dung tin bài”.

Theo thông lệ quốc tế, với báo chí miễn phí tương tự ở Việt Nam, quảng cáo được phép xen kẽ với nội dung tin/bài và tùy biến dựa theo đối tượng đọc báo. Người đọc có quyền nhấp chuột xem hay bỏ qua nội dung quảng cáo. Hành vi “Thiết kế, bố trí phần quảng cáo lẫn vào phần nội dung tin bài” là một trong các vi phạm hành chính bị xử lý.

Mặc dù quy định này hướng đến mục tiêu bảo vệ quyền lợi của độc giả, nhưng lại thiếu công bằng trong việc đảm bảo quyền của cá nhân/tổ chức mua dịch vụ quảng cáo cũng như doanh nghiệp cung cấp dịch vụ quảng cáo. Các công cụ tiếp cận khách hàng thông qua sản phẩm truyền thông chính thống bị thu hẹp, gây trở ngại, khó khăn cho ngành quảng cáo. 

Thời gian chờ tắt hoặc mở quảng cáo không ở vùng cố định vượt quá 1,5 giây là thiếu thực tế, quá ngắn để có thể truyền tải thông điệp. So sánh với các nền tảng quảng cáo xuyên biên giới, giao diện hiện tại cho phép người xem chỉ có thể bỏ qua quảng cáo sau ít nhất là 05 giây. 

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, quảng cáo trực tuyến đang ngày càng phổ biến. Dẫn đầu về thị phần, doanh số quảng cáo trực tuyến tại Việt Nam hiện nay là các nền tảng xuyên biên giới Facebook và Google, chiếm hơn 80% tổng doanh thu.

Như vậy, nếu quảng cáo trên báo chí của các doanh nghiệp trong nước đang bị siết chặt bởi quy định nghiêm ngặt của Nghị định mới thì các doanh nghiệp quảng cáo xuyên biên giới lại được tạo lợi thế một cách tự nhiên bởi tiêu chuẩn, nguyên tắc hoạt động của họ và việc các cơ quan quản lý nhà nước chưa xử lý được sai phạm của các nền tảng này khi họ không có trụ sở tại Việt Nam.

Điều này tạo nên sự cạnh tranh bất bình đẳng giữa các doanh nghiệp quảng cáo trong nước với các mạng lưới quảng cáo xuyên biên giới, bảo hộ cho hoạt động quảng cáo của các nền tảng này trong khi hiện họ còn rất nhiều vấn đề sai phạm về nội dung và chất lượng quảng cáo chưa được khắc phục triệt để.

Về quy định "Thiết kế, bố trí phần quảng cáo lẫn vào phần nội dung tin bài", nhiều doanh nghiệp quảng cáo cũng cho rằng, theo thông lệ quốc tế, với báo chí miễn phí tương tự như ở Việt Nam, quảng cáo được phép xen kẽ với nội dung tin/bài và tùy biến dựa theo đối tượng đọc báo. Người đọc có quyền nhấp chuột xem hay bỏ qua nội dung quảng cáo.

Hành vi “Thiết kế, bố trí phần quảng cáo lẫn vào phần nội dung tin bài” là một trong các vi phạm hành chính bị xử lý do đó chưa hợp lý. Mặc dù quy định này hướng đến mục tiêu bảo vệ quyền lợi của độc giả, tuy nhiên lại thiếu công bằng trong việc đảm bảo quyền của cá nhân/tổ chức mua dịch vụ quảng cáo cũng như doanh nghiệp cung cấp dịch vụ quảng cáo.

Từ đó, các doanh nghiệp quảng cáo đề nghị Bộ Thông tin và Truyền thông kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo việc rà soát, đánh giá lại tính khả thi của các quy định tại Nghị định 38/NĐ-CP, đồng thời sớm phê chuẩn kế hoạch sửa đổi Luật Quảng cáo phù hợp với xu thế phát triển của truyền thông trong môi trường hội nhập quốc tế, nhằm đảm bảo môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa các doanh nghiệp quảng cáo trong nước và các nền tảng xuyên biên giới.

Siết các hoạt động quảng cáo có dấu hiệu vi phạm

Nghị định 70/2021/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 181 năm 2013 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Quảng cáo được Chính phủ ban hành chính thức có hiệu lực từ ngày 15/9.

Với những quy định mới của Nghị định 70/2021/NĐ-CP, các hoạt động quảng cáo xuyên biên giới có dấu hiệu vi phạm sẽ bị bóp nghẹt.

Cụ thể, các tổ chức, cá nhân nước ngoài kinh doanh dịch vụ quảng cáo xuyên biên giới không đặt sản phẩm quảng cáo vào các nội dung vi phạm pháp luật. Đồng thời phải thực hiện ngăn chặn, gỡ bỏ thông tin vi phạm pháp luật theo yêu cầu của Bộ Thông tin và Truyền thông, các cơ quan chức năng có thẩm quyền. Bên cạnh đó, phải cung cấp thông tin về tổ chức, cá nhân liên quan tới hoạt động quảng cáo xuyên biên giới có dấu hiệu vi phạm pháp luật cho các cơ quan chức năng.

Đối với người phát hành quảng cáo, người quảng cáo khi tham gia giao kết hợp đồng với người kinh doanh dịch vụ quảng cáo (các tổ chức cá nhân trong và ngoài nước cung cấp dịch vụ quảng cáo xuyên biên giới) có quyền yêu cầu không đặt sản phẩm quảng cáo vào nội dung vi phạm. Yêu cầu người kinh doanh dịch vụ quảng cáo có giải pháp kỹ thuật để người phát hành quảng cáo, người quảng cáo tại Việt Nam có thể kiểm soát và loại bỏ các sản phẩm quảng cáo vi phạm trên hệ thống cung cấp dịch vụ.

Theo quy định này, các bộ, ngành, địa phương có trách nhiệm phát hiện và xác định các quảng cáo xuyên biên giới vi phạm pháp luật theo thẩm quyền được phân công. Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ là cơ quan tiếp nhận các thông báo về quảng cáo xuyên biên giới vi phạm pháp luật từ các bộ, ngành, địa phương và là đầu mối liên hệ, gửi yêu cầu xử lý quảng cáo vi phạm cho các tổ chức, cá nhân nước ngoài kinh doanh dịch vụ quảng cáo xuyên biên giới.

Sau khi tiếp nhận bằng chứng quảng cáo xuyên biên giới vi phạm, trong 5 ngày, Bộ Thông tin và Truyền thông có trách nhiệm rà soát, kiểm tra nội dung vi phạm, gửi yêu cầu xử lý đến các tổ chức, cá nhân nước ngoài kinh doanh dịch vụ quảng cáo xuyên biên giới.

Nghị định mới quy định, sau khi nhận được yêu cầu từ Bộ Thông tin và Truyền thông, trong thời gian 24 giờ, các tổ chức cá nhân nước ngoài kinh doanh dịch vụ quảng cáo xuyên biên giới phải thực hiện xử lý vi phạm. Nếu các tổ chức cá nhân này không xử lý theo yêu cầu mà không có lý do chính đáng, Bộ thông tin và Truyền thông sẽ thực thi các biện pháp ngăn chặn các quảng cáo vi phạm này.

Trong trường hợp phát hiện các quảng cáo xuyên biên giới vi phạm pháp luật ảnh hưởng đến an ninh quốc gia, cơ quan chức năng có thẩm quyền sẽ thực hiện ngay các biện pháp ngăn chặn quảng cáo vi phạm. Biện pháp ngăn chặn chỉ được gỡ bỏ sau khi các quảng cáo vi phạm đã được các tổ chức, cá nhân nước ngoài xử lý theo yêu cầu.

Với những giải pháp quản lý mới trên sẽ góp phần siết chặt hoạt động cung cấp dịch vụ quảng cáo xuyên biên giới tại Việt Nam như Google, Facebook. Các nền tảng này đang chiếm phần lớn thị phần doanh thu quảng cáo trực tuyến tại Việt Nam nhưng lại liên tục để xảy ra tình trạng vi phạm khi nhiều sản phẩm, dịch vụ không phép tràn lan, quảng cáo game lậu, bài bạc, chất kích thích...