Xét nghiệm dấu ấn ung thư có phát hiện được bệnh?

Chỉ vài trăm nghìn đến hơn một triệu đồng, nhiều cơ sở y tế quảng cáo “xét nghiệm dấu ấn ung thư giúp phát hiện ung thư toàn thân”, “lấy máu một lần phát hiện hàng chục loại ung thư”. Đánh trúng tâm lý lo sợ bệnh tật, không ít người dân sẵn sàng chi tiền với hy vọng phát hiện sớm căn bệnh hiểm nghèo.

Chị Hồng (43 tuổi, Hà Nội) cho biết, thấy quảng cáo chỉ cần xét nghiệm máu là có thể phát hiện nguy cơ ung thư gan, phổi, dạ dày, nên chị quyết định làm ngay “cho yên tâm”. “Nghe nói không đau, không cần nội soi mà biết được nhiều bệnh nên tôi tin”, chị Hồng chia sẻ.

Bà Đ.T.Chung (Cầu Giấy, Hà Nội) bị tiểu đường và tăng huyết áp, nên định kỳ 6 tháng xét nghiệm máu để theo dõi sức khỏe. Trong một lần được tư vấn thêm gói xét nghiệm dấu ấn ung thư “giá rẻ mà phát hiện được nhiều loại ung thư”, bà đồng ý làm thử.

“Khi nhận kết quả, chỉ số ung thư gan tăng cao, tôi mất ăn mất ngủ, lo sợ mình mắc bệnh hiểm nghèo”, bà C. kể. Gia đình phải đưa bà đi khám tại nhiều bệnh viện lớn. Chỉ khi các cơ sở y tế đều kết luận không mắc ung thư gan mà chỉ tăng men gan do rối loạn chuyển hóa, bà mới thở phào nhẹ nhõm.

Ngược lại, chị T.T.Liên (Kim Giang, Hà Nội) cho biết năm nào cũng đi khám sức khỏe định kỳ, xét nghiệm máu đều đặn, thậm chí làm cả xét nghiệm dấu ấn ung thư, nhưng vẫn không phát hiện ra ung thư gan cho đến khi bệnh biểu hiện rõ triệu chứng.

PGS.TS Phạm Cẩm Phương, Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu (Bệnh viện Bạch Mai), cho biết dấu ấn ung thư hay chất chỉ điểm khối u là các chất có trong máu, nước tiểu hoặc mô, được tạo ra từ tế bào ung thư, hoặc do cơ thể phản ứng lại với tế bào ung thư.

“Với mỗi loại ung thư sẽ có một hoặc một số chỉ số dấu ấn ung thư tương ứng. Tuy nhiên, chỉ số tăng không đồng nghĩa chắc chắn có ung thư”, TS Phương nói.

Theo chuyên gia này, nhiều trường hợp có kết quả dương tính giả, tức là chỉ số tăng cao nhưng người bệnh hoàn toàn không mắc ung thư. Ngược lại, ở giai đoạn sớm, đa số dấu ấn ung thư gần như không thay đổi, nên kết quả bình thường không có nghĩa là đã loại trừ bệnh.

“Vai trò chính của dấu ấn ung thư trong y khoa là theo dõi diễn biến bệnh, đánh giá hiệu quả điều trị, chứ không phải để sàng lọc hay chẩn đoán ung thư”, TS Phương nói.

PGS.TS Phạm Cẩm Phương cho biết thêm, việc quảng cáo xét nghiệm máu có thể phát hiện sớm hàng loạt ung thư là không chính xác. Nhiều chất chỉ điểm ung thư cũng có thể tăng trong các bệnh viêm nhiễm thông thường, bệnh gan, rối loạn chuyển hóa…

Trên thực tế, sàng lọc ung thư bằng xét nghiệm máu chỉ được áp dụng cho một số nhóm nguy cơ cao và phải kết hợp với các phương pháp khác. Ví dụ, ung thư tuyến tiền liệt được sàng lọc ở nam giới trên 50 tuổi bằng siêu âm và xét nghiệm PSA. Ung thư gan được theo dõi ở người xơ gan, viêm gan B, C bằng siêu âm và AFP.

Với ung thư đại trực tràng, xét nghiệm máu không thể thay thế nội soi. Bác sĩ cần dựa vào tuổi, tiền sử gia đình, triệu chứng lâm sàng để chỉ định phương pháp phù hợp.

“Để chẩn đoán ung thư, người bệnh cần được khám lâm sàng, siêu âm, nội soi, chụp chiếu và làm các xét nghiệm cần thiết. Việc dựa vào vài chỉ số trong xét nghiệm máu để kết luận có ung thư hay không là thiếu chính xác, dễ gây hoang mang hoặc bỏ sót bệnh”, TS Phương khuyến cáo.

Chuyên gia cũng nhấn mạnh, người dân nên khám sức khỏe định kỳ tại các cơ sở y tế uy tín, tuân thủ tư vấn của bác sĩ, thay vì tin vào những quảng cáo xét nghiệm “một lần phát hiện nhiều loại ung thư” trên mạng xã hội.