'Vua xiếc Việt' nổi danh thế giới, 4 lần suýt mất mạng khi diễn với trăn

NSND Tống Toàn Thắng sinh năm 1967 tại Hà Nội, hiện là Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam. Anh là nghệ sĩ Việt đầu tiên diễn xiếc với trăn, qua hình tượng "Thạch Sanh đánh chằn tinh".

Nghệ sĩ Tống Toàn Thắng từng là cậu bé nhút nhát và không có sức khỏe như bây giờ. Năm 12 tuổi, anh trúng tuyển cả Trường Trung cấp Nghệ thuật Xiếc và Trung cấp Mỹ thuật. Đứng giữa hai lựa chọn, nghệ sĩ Tống Toàn Thắng chọn xiếc để rèn luyện bản thân và quyết tâm theo đuổi đam mê đến cùng.

Anh dành nhiều thời gian khổ luyện ở trường Trung cấp Nghệ thuật Xiếc và nhiều năm đằng đẵng sau này, đổ mồ hôi, công sức, nước mắt và cả máu chỉ để khẳng định mình trong niềm đam mê xiếc. Từ năm 1983, sau khi tốt nghiệp Trường Trung học Xiếc Việt Nam, anh đầu quân cho Liên đoàn Xiếc Việt Nam và gắn bó đến ngày hôm nay.

Năm 1986, những nghệ sĩ như anh phải đối diện với biến động lớn, gặp nhiều khó khăn. Lúc đó, anh tình cờ bắt gặp bức ảnh một cô gái biểu diễn với trăn quấn quanh người trên tạp chí Nga. Hình ảnh ấy gây chấn động mạnh, thắp lên trong anh mong muốn tạo ra một tiết mục tương tự tại Việt Nam.

Anh bắt đầu tìm hiểu về trăn và lao vào tập luyện, chuẩn bị cho ngày thành lập rạp xiếc Trung ương năm 1991. Tháng 12/1991, tiết mục "Thạch Sanh đánh chằn tinh, giải cứu công chúa" lần đầu ra mắt đã tạo ra cú nổ lớn. Khán giả ngỡ ngàng trước hình ảnh người đàn ông vạm vỡ quấn quanh người hai con trăn nặng hơn 90kg, có lúc dạo chơi, có khi kịch tính nghẹt thở. Đây cũng là lần đầu anh biểu diễn với trăn trên sân khấu xiếc Việt Nam.

Hình ảnh “hoàng tử trăn” Tống Toàn Thắng từ đó phủ sóng khắp nơi, xuất hiện dày đặc trên các poster quảng bá ở Hà Nội và nhiều tỉnh thành, trở thành biểu tượng quen thuộc của nghệ thuật xiếc Việt một thời.

Năm 1992, nghệ sĩ Tống Toàn Thắng giành giải thưởng "Khán giả yêu thích nhất" và "Tiết mục đặc biệt nhất" tại Liên hoan Xiếc quốc tế ở Vũ Hán (Trung Quốc). Tên tuổi của anh từ đây được thế giới biết đến nhiều hơn.

Sau đó, nghệ sĩ Tống Toàn Thắng tiếp tục nhiều chuyến lưu diễn tại Thụy Điển, Na Uy, Phần Lan, Mỹ và các nước ASEAN. Tại các nơi anh diễn qua, khán giả lại đặt cho anh những biệt danh thể hiện sự khâm phục như: Hoàng tử trăn (Mỹ), Người đàn ông rắn (Thụy Điển), Vua rắn (Trung Quốc), Tazan (Thái Lan). Anh còn được mọi người ưu ái gọi là "ông vua xiếc Việt".

Phía sau ánh hào quang là những hiểm nguy cận kề sinh tử. Trong 45 năm làm nghề, NSND Tống Toàn Thắng từng bốn lần suýt chết vì bị trăn siết, trăn cắn. Năm 1996 tại Thái Lan, anh bị trăn tấn công ngay trên sân khấu, máu chảy đỏ người. Vừa thoát khỏi cửa tử trong tích tắc, anh vẫn trở lại sân khấu tiếp tục biểu diễn sau khi ký giấy tự chịu trách nhiệm. Anh kể đó là kỷ niệm “đau đớn nhưng đầy tự hào”.

"Lúc đó, tôi chỉ nhớ mình gần chết. Tôi nghĩ chỉ chịu đựng được 10 giây, khi tôi đếm đến 7, con trăn nhả tôi ra. Tôi gục xuống sau khi bức rèm sân khấu được buông xuống và thấy mình ở bệnh viện khi tỉnh dậy.

Khi tiếp nước xong, tôi tỉnh rồi nói bác sĩ băng lại và tiếp tục về sân khấu biểu diễn. Tôi phải ký giấy tự chịu trách nhiệm. Khi thấy tôi trên sân khấu, khán giả hò hét, phấn khích, gọi tôi là người hùng. Đó là một kỷ niệm khiến tôi hãnh diện", NSND Tống Toàn Thắng chia sẻ trong một phỏng vấn.

Suốt sự nghiệp, anh gắn bó trên dưới 20 bạn diễn trăn. Có con ở với anh hơn mười năm, có con khiến anh suýt mất mạng, có con để lại trên cơ thể anh những vết sẹo dài. Những vết sẹo do trăn gây ra trong quá trình luyện tập đều được anh hóa trang, che kín trước khi lên sân khấu. Nhưng khi những bạn diễn ra đi, anh cảm thấy mất mát “như mất đi người thân”.

Đến năm 2018, Liên minh Châu Á vì động vật (AFA) đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cấm dùng động vật hoang dã trong hoạt động biểu diễn xiếc, anh cảm thấy mình may mắn vì đã sống trọn thời kỳ hoàng kim bên những “người bạn” đặc biệt ấy.

Nhờ những màn biểu diễn độc lạ, những đóng góp lớn cho nghệ thuật xiếc, Tống Toàn Thắng được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú vào năm 2012. Năm 2019, anh là một trong hai nghệ sĩ xiếc đầu tiên tại Việt Nam được trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân.

Không chỉ thành danh trên sân khấu, Tống Toàn Thắng còn có dấu ấn lớn trên cương vị quản lý và đạo diễn. Từ năm 2009, ông giữ các vị trí lãnh đạo Đoàn xiếc 3, rồi Trưởng đoàn. Năm 2017, ông được bổ nhiệm Phó Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam và từ đầu năm 2023, trở thành Giám đốc Liên đoàn.

Các sáng tạo của anh còn mở ra hướng đi mới khi đưa hình tượng người chiến sĩ quân đội lên sân khấu xiếc. Những vở như Sống mãi Điện Biên, Ký ức Trường Sơn, 10 cô gái Ngã ba Đồng Lộc, Vòng tròn bất tử, Huyền thoại mẹ, Vết chân tròn trên cát… gây tiếng vang nhờ kết hợp nhuần nhuyễn nghệ thuật xiếc với chất liệu lịch sử và âm nhạc dân tộc.

Anh cho biết, việc được làm nghề và đi lưu diễn ở nhiều quốc gia đã giúp anh tích lũy những trải nghiệm quý giá, thôi thúc anh suy nghĩ về con đường sáng tạo riêng cho xiếc Việt.

Những năm qua, các tiết mục do anh dàn dựng cho Liên đoàn Xiếc Việt Nam tham dự các cuộc thi quốc tế đều giành giải thưởng. Chính niềm tự hào dân tộc đã tiếp thêm cho anh động lực để nghiên cứu sâu hơn việc ứng dụng âm nhạc dân tộc vào xiếc, với mong muốn khi biểu diễn trước bạn bè năm châu, họ có thể nhận ra ngay đó là màu sắc Việt Nam.

Điều khiến anh tâm đắc nhất là vị thế xiếc Việt trên bản đồ thế giới ngày càng được nâng cao. Chỉ trong vài năm, nghệ sĩ Việt đã liên tiếp đạt thành tích tại nhiều liên hoan quốc tế, đặc biệt ở Nga và các quốc gia châu Âu. Theo anh, xiếc Việt chinh phục khán giả không chỉ nhờ kỹ thuật mà còn bởi bản sắc văn hóa truyền thống – yếu tố tạo nên sự khác biệt không thể hòa lẫn.

Năm 2025, NSND Tống Toàn Thắng được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tặng bằng khen vì thành tích xuất sắc trong phong trào thi đua yêu nước giai đoạn 2021–2025.