Ứng dụng kỹ thuật Gene Xpert - Đột phá trong chẩn đoán bệnh lao

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), năm 2022, Việt Nam là nước có gánh nặng bệnh lao cao, xếp thứ 11 trong 30 nước có gánh nặng bệnh lao và lao kháng đa thuốc cao nhất trên thế giới.

Chia sẻ với VTC News, TS.BSCC Đinh Văn Lượng - Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, Trưởng ban Điều hành Chương trình Chống lao Quốc gia cho biết, trong 2 năm diễn ra dịch COVID-19, công tác phòng, chống lao tại Việt Nam chịu ảnh hưởng nghiêm trọng.

Số bệnh nhân lao phát hiện năm 2021 giảm 22% so với năm 2020 và giảm 24,5% so với năm 2019, đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia có mức độ giảm phát hiện bệnh lao cao nhất toàn cầu do ảnh hưởng của đại dịch.

“Để có thể tiếp cận và ghi nhận được 40% số bệnh nhân chưa được phát hiện, cũng như bảo đảm tất cả các nhóm dễ bị tổn thương, nguy cơ cao và cộng đồng nói chung đều có thể tiếp cận được các dịch vụ chẩn đoán và điều trị bệnh lao có chất lượng, cần có sự chung tay của cả cộng đồng”, TS. Lượng cho hay.

Trong những năm qua, rất nhiều nghiên cứu, nhiều ứng dụng kỹ thuật sinh học phân tử được phát triển như Xpert, LPA, TBLAMP, Truenat... Một trong những “đột phá” trong công tác chẩn đoán và điều trị bệnh lao, lao kháng thuốc là triển khai xét nghiệm sinh học phân tử nhanh GeneXpert, thay thế cho xét nghiệm truyền thống như nuôi cấy, kháng sinh đồ.

Ths.Bs Đoàn Thu Hà - Trưởng khoa Vi sinh và Labo lao chuẩn Quốc gia (Bệnh viện Phổi Trung ương) cho hay, Gene Xpert là kỹ thuật mang tính đột phá tích hợp của 3 công nghệ (tách gene, nhân gene và nhận biết gene) được Bộ Y tế ban hành Quyết định số 4921/QĐ-BYT ngày 26/12/2011 Hướng dẫn quy trình triển khai kỹ thuật Gene Xpert.

Với công nghệ này, máy Gene Xpert cho phép xác định vi khuẩn lao với độ nhậy rất cao (99% người bệnh xét nghiệm đờm trực tiếp dương tính, 80% người bệnh xét nghiệm đờm trực tiếp âm tính, 91% với các trường hợp nuôi cấy dương tính và 72,5% với người bệnh nuôi cấy âm). Thời gian chẩn đoán lao và lao đa kháng đã giảm từ 1-2 tháng xuống còn hơn 1h đến 2h chỉ trong 1 xét nghiệm.

Đặc biệt, kỹ thuật Gene Xpert có thể cho kết quả kép, tức là cùng một lần trả lời cho biết bệnh phẩm có vi khuẩn lao hay không, có nhiều hay ít và vi khuẩn có kháng với thuốc Rifampicin hay không.

“Kỹ thuật này là bước tiến đột phá trong cuộc chiến phòng chống lao hiện nay, đã được WHO chứng thực tháng 12/2010 và khuyến cáo áp dụng trong công tác phòng chống lao”, Ths.Bs Đoàn Thu Hà thông tin.

Theo Ths.Bs Đoàn Thu Hà, xét nghiệm sinh học phân tử được đánh giá là một bước “nhảy vọt” và thành công lớn của nền y học nói chung. Thông qua các xét nghiệm sinh học phân tử có thể phát hiện sớm và chính xác nguyên nhân gây bệnh, điều này có ý nghĩa lớn trong việc nâng cao hiệu quả điều trị cho bệnh nhân.

Ưu điểm nổi bật của các kỹ thuật sinh học phân tử Gene Xpert là cho kết quả nhanh với độ nhạy, độ chính xác cao… Đặc điểm này cho phép chuyển giao các kỹ thuật công nghệ cao xuống tuyến dưới (tuyến tỉnh, thậm chí là tuyến huyện) trở nên dễ dàng, giúp tăng tiếp cận người bệnh với các kỹ thuật chẩn đoán lao/lao kháng thuốc tiên tiến.

“Những năm đầu tiên triển khai kỹ thuật Gene Xpert, một đồng nghiệp của chúng tôi có dấu hiệu rất sớm của lao màng não. Nhờ có Xpert, chị đã được chẩn đoán sớm và điều trị ngay, kết quả phục hồi hoàn toàn. Chúng tôi đã được tiếp thêm động lực rất nhiều từ trường hợp của chị, quyết tâm để ngày càng nhiều người bệnh, không chỉ tại tuyến Trung ương, được chẩn đoán sớm bệnh lao”, Ths.Bs Hà chia sẻ.

Hiện nay, khoảng 70% số ca lao báo cáo hàng năm được làm xét nghiệm Xpert, cho thông tin, tính kháng thuốc sớm. Việc áp dụng và mở rộng dần Gene Xpert giúp gia tăng số ca lao kháng thuốc được phát hiện hàng năm. Đây là 1 bước quan trọng trong việc đạt được mục tiêu thanh toán bệnh lao vào năm 2035.