Thánh Nicholas trở thành ông già Noel thế nào?

Mỗi năm, vào tháng 12, không khí Giáng sinh lại lan tỏa khắp nơi, mang theo ánh đèn rực rỡ, những giai điệu quen thuộc và sự háo hức hiện rõ trên gương mặt trẻ thơ. Trung tâm của mùa lễ hội ấy là hình ảnh ông già Noel, người đàn ông phúc hậu trong bộ đồ đỏ, râu tóc bạc trắng, mang theo bao quà lớn và xuất hiện bí mật trong đêm Giáng sinh.

Tuy nhiên, ít ai biết rằng nhân vật quen thuộc này không chỉ sinh ra từ trí tưởng tượng, mà là kết quả của một hành trình lịch sử dài hàng nghìn năm, trải qua nhiều lớp văn hóa, tôn giáo và truyền thông đại chúng.

Từ Thánh Nocholas đến ông già Noel hiện đại

Nguồn gốc xa xưa nhất của ông già Noel là Thánh Nicholas thành Myra, một giám mục Công giáo sống vào thế kỷ III và IV tại vùng đất nay thuộc Thổ Nhĩ Kỳ. Ông là người Hy Lạp, được biết đến rộng rãi với lòng nhân hậu, sự hào hiệp và tinh thần giúp đỡ người nghèo, đặc biệt là trẻ em.

Trong các truyền thuyết thời Trung cổ châu Âu, Thánh Nicholas được tôn kính như vị thánh bảo trợ của trẻ em và những người có hoàn cảnh khó khăn. Những câu chuyện về việc ông bí mật trao quà, giúp đỡ người khác mà không cần ghi công đã được lưu truyền qua nhiều thế hệ.

Truyền thuyết kể lại rằng, một lần, gặp ba cô gái trẻ không có người cầu hôn vì cha họ quá nghèo, giám mục Nicholas lấy ba túi vàng lén bỏ vào phòng họ. Nhờ đó mà họ lấy được chồng và sống rất hạnh phúc. Chính các truyền thuyết này đã đặt nền móng cho phong tục tặng quà vào mùa đông, một nét văn hóa dần gắn liền với lễ Giáng sinh tại nhiều quốc gia châu Âu.

Đến thế kỷ XVII, hình tượng Thánh Nicholas tiếp tục theo chân những người nhập cư Hà Lan vượt đại dương sang Bắc Mỹ. Tại các khu định cư của người Hà Lan ở Nieuw Amsterdam, tên gọi cũ của thành phố New York ngày nay, nhân vật “Sinterklaas” trở thành một phần quen thuộc trong đời sống tinh thần cộng đồng.

Theo thời gian, trong môi trường đa ngôn ngữ và đa văn hóa của Tân Thế giới, cái tên Sinterklaas dần được người nói tiếng Anh đọc chệch thành “Santa Claus”. Sự biến đổi về tên gọi này cũng đánh dấu bước chuyển quan trọng, khi hình tượng vị thánh dần thoát khỏi khuôn khổ tôn giáo thuần túy để bước vào không gian văn hóa dân gian rộng lớn hơn.

Sang thế kỷ XIX, ông già Noel bắt đầu có diện mạo rõ nét hơn nhờ văn học và hội họa. Năm 1809, nhà văn Washington Irving đã mô tả Santa Claus như một người đàn ông Hà Lan vui vẻ, mập mạp và hiền lành, hình ảnh gần gũi, đời thường hơn so với một vị thánh nghiêm trang.

Bước ngoặt thực sự đến vào năm 1823, khi bài thơ nổi tiếng "A Visit from St. Nicholas" ra đời. Tác phẩm này lần đầu tiên kết hợp nhiều chi tiết đã trở thành “chuẩn mực” của ông già Noel ngày nay với cỗ xe trượt tuyết, đàn tuần lộc, chuyến viếng thăm bí mật qua ống khói vào ban đêm và việc phát quà cho trẻ em ngoan. Tuy vậy, trong bài thơ, Santa Claus vẫn được mô tả với vóc dáng nhỏ bé, nhanh nhẹn, gần với hình ảnh một “yêu tinh” hơn là một ông già to lớn, phúc hậu như hiện nay.

Cuối thế kỷ XIX, họa sĩ biếm họa Thomas Nast, cộng tác viên của tạp chí Harper’s Weekly, tiếp tục hoàn thiện hình tượng Santa Claus. Trong các tranh vẽ của mình, Thomas Nast khắc họa ông già Noel là một người đàn ông râu rậm, khỏe khoắn, mặc trang phục đỏ hoặc trắng, sống tại Bắc Cực, có các yêu tinh làm trợ lý và sở hữu danh sách ghi lại mong ước cũng như hành vi của trẻ em. Nhiều chi tiết do Nast xây dựng vẫn được giữ nguyên cho đến ngày nay, trở thành nền tảng cho hình ảnh ông già Noel hiện đại.

Hình tượng ông già Noel mà thế giới quen thuộc nhất ngày nay thực sự được “đóng khung” vào đầu thế kỷ XX, trong bối cảnh kinh tế đầy khó khăn. Những năm 1930, hãng nước giải khát Coca-Cola đối mặt với vấn đề doanh số mang tính mùa vụ: Sản phẩm bán chạy vào mùa hè nhưng ế ẩm vào mùa đông, khiến lượng tồn kho gia tăng.

Theo thông tin từ trang chủ Coca-Cola, năm 1931, hãng quyết định thuê họa sĩ Haddon Sundblom thực hiện các minh họa quảng cáo cho mùa lễ hội. Sundblom đã xây dựng hình ảnh ông già Noel dựa trên người mẫu thật là Lou Prentiss, một nhân viên bán hàng đã nghỉ hưu. Sau khi Lou Prentiss qua đời, họa sĩ tiếp tục dùng chính hình ảnh phản chiếu của mình trong gương, rồi sau đó dựa trên ảnh chụp để hoàn thiện nhân vật.

Ông già Noel của Haddon Sundblom xuất hiện lần đầu trong quảng cáo Coca-Cola trên The Saturday Evening Post năm 1931, rồi nhanh chóng lan rộng qua nhiều ấn phẩm danh tiếng khác như Ladies Home Journal, National Geographic và The New Yorker. Hình ảnh ông già Noel vui vẻ, thân thiện, mập mạp, mặc bộ đồ đỏ viền trắng đã nhanh chóng được công chúng đón nhận và trở thành “khuôn mẫu” toàn cầu cho đến tận ngày nay.

Trải qua nhiều thế kỷ biến đổi, từ một giám mục Hy Lạp sống giản dị đến một biểu tượng văn hóa toàn cầu, ông già Noel ngày nay không còn gắn chặt với một quốc gia hay tôn giáo cụ thể. Ông xuất hiện trong phim ảnh, quảng cáo, trò chơi điện tử và thậm chí cả các hệ thống theo dõi “thời gian thực” vào đêm Giáng sinh, nơi trẻ em có thể “xem” hành trình phát quà của ông trên bản đồ số.

Dù hình thức có thay đổi theo thời đại, ý nghĩa cốt lõi mà ông già Noel đại diện vẫn không đổi với lòng tốt, sự sẻ chia và niềm vui giản dị khi cho đi.

Ông già Noel sống ở đâu?

Bên cạnh câu chuyện về nguồn gốc, nơi ở của ông già Noel cũng luôn khiến nhiều người tò mò. Theo nhiều truyền thuyết Giáng sinh, Bắc Cực được xem là quê hương của ông. Tại vùng đất băng giá này, ông già Noel cùng các chú lùn cần mẫn làm việc quanh năm để chế tạo đồ chơi cho trẻ em trên khắp thế giới. Những chú tuần lộc trung thành, đặc biệt là Rudolph với chiếc mũi đỏ nổi tiếng, giúp ông kéo cỗ xe bay đi phát quà trong đêm Giáng sinh.

Tuy nhiên, tại châu Âu, nhiều người lại tin rằng ông già Noel sống ở Lapland, Phần Lan. Thành phố Rovaniemi, thủ phủ của vùng Lapland, được quảng bá là “ngôi nhà chính thức” của ông già Noel. Đây là điểm đến du lịch nổi tiếng, nơi du khách có thể gặp gỡ ông quanh năm, tham quan xưởng quà, bưu điện Giáng sinh, nơi tiếp nhận hàng nghìn bức thư trẻ em gửi đến mỗi năm, và tham gia nhiều hoạt động mang đậm không khí Noel.

Huyền thoại vẫn tiếp diễnViệc tồn tại nhiều “địa chỉ” khác nhau của ông già Noel càng làm tăng sức hấp dẫn và tính huyền thoại của nhân vật này. Dù ông sống ở Bắc Cực, Rovaniemi hay chỉ tồn tại trong trí tưởng tượng, sự hiện diện của ông mỗi mùa Giáng sinh vẫn mang ý nghĩa tinh thần to lớn.

Từ Thánh Nicholas khiêm nhường của thế kỷ IV đến ông già Noel hiện đại xuất hiện trên toàn cầu, hành trình ấy phản ánh cách con người không ngừng kể lại, làm mới và gìn giữ những câu chuyện về lòng tốt. Và có lẽ, chính niềm tin vào những điều tốt đẹp ấy mới là món quà lớn nhất mà ông già Noel mang lại mỗi mùa Giáng sinh.