Tại sao biến chủng SARS-CoV-2 mới lây lan nhanh?

Từ 27/1 đến nay, Việt Nam đối mặt đợt bùng phát COVID-19 mạnh. Đợt dịch này khởi đầu từ việc nữ bệnh nhân ở Hải Dương phát hiện dương tính với SARS-CoV-2 chủng mới khi nhập cảnh vào Nhật Bản. Ngay sau đó, Việt Nam ghi nhận hai ca nhiễm trong cộng đồng, chấm dứt gần 60 ngày kiểm soát tốt dịch COVID-19 tại nước ta.

Sau hai ca nhiễm ở Chí Linh (Hải Dương) và Vân Đồn (Quảng Ninh), đến nay, COVID-19 đã lan ra hơn 12 tỉnh, thành. Trong đó, diễn biến dịch tại TP.HCM ngày càng trở nên phức tạp do không thể tìm thấy nguồn gốc của ca bệnh.

Nếu không tuân thủ các quy định phòng dịch, nhiều khả năng chúng ta sẽ phải đối mặt tình hình dịch nghiêm trọng hơn nữa, nhất là trong kỳ nghỉ Tết Nguyên đán.

Vì sao biến chủng mới lây lan nhanh?

Sáng 2/2, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương cho biết các nhà khoa học đã lấy mẫu, xét nghiệm và giải trình tự gene SARS-CoV-2 trên 16 mẫu bệnh phẩm của người mắc COVID-19. Trong đó, 11 mẫu có giải trình tự gene tương tự chủng virus B117 lần đầu được phát hiện tại Anh vào tháng 12/2020.

Trên thế giới, biến chủng mới này đã được cảnh báo có khả năng lây nhiễm cao gấp 50-70% so với chủng cũ. Tại Anh, cuộc điều tra của Public Health England cho thấy ca nhiễm B117 đầu tiên được phát hiện vào ngày 20/9/2020. Đây cũng được xem là nơi đầu tiên ghi nhận biến chủng virus mới. Đến giữa tháng 11, nó lây truyền cho hơn 20-30% ca bệnh ở London và một số khu vực ở phía đông thành phố.

Ba tuần sau đó, khoảng 60% bệnh nhân mắc mới là nhiễm virus biến chủng B117. Ngày 23/12, giới khoa học Anh công bố với thế giới về biến chủng SARS-CoV-2 hoàn toàn mới. Thông tin của Tổ chức Y tế Thế giới xác định biến chủng này được xếp vào loại "biến chủng cần quan tâm".

Chính vì thế, khi chủng virus mới này xâm nhập vào Việt Nam, số ca mắc COVID-19 tăng nhanh cũng là điều có thể giải thích được. Tiến sĩ Lê Quốc Hùng, Trưởng khoa Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy (TP.HCM) cho biết, chủng mới của virus SARS-CoV-2 được phát hiện tại Anh có khả năng lây truyền mạnh hơn rất nhiều lần so với chủng virus trước đây.

"Virus SARS-CoV-2 có biến chủng này là do chúng có sự thay đổi gene và tạo nhiều gai bên ngoài hơn. Những gai này làm tăng khả năng bám dính vật chủ, từ đó khiến mức độ nhiễm bệnh cũng như lây truyền sớm hơn dù người bệnh có tải lượng virus thấp.

Với SARS-CoV-2 chủng cũ, qua 1-2 ngày truy vết các trường hợp tiếp xúc gần đã an toàn. Chủng mới có tốc độ lây lan nhanh nên có thể trong lúc tìm F1 thì F1 đã lây cho F2". Tiến sĩ Hùng nhận định chủng virus mới chỉ mất 3 ngày là hết vòng lây, thay vì 5-6 ngày như trước đây.

Ngoài ra, trước đây, khoảng 7 ngày, người nhiễm sẽ khởi phát triệu chứng sốt, ho, mất vị giác. Trong khi hiện tại, rất ít trường hợp có triệu chứng lâm sàng. Theo ông Hùng, phân tích trong khoảng hơn 200 ca mắc COVID-19 được ghi nhận, nhiều người không có dấu hiệu bệnh.

Sai lầm khiến chủng virus mới lây lan nhanh

Tụ tập đông người: Dịp Tết Nguyên đán là thời điểm người dân dành thời gian chúc mừng, gặp gỡ, tụ họp. Nhưng đây cũng là thói quen khiến nguy cơ lây nhiễm virus cao hơn bao giờ hết.

Trong cuộc họp với UBND TP Hà Nội vào đầu tháng 2, Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thanh Long nhận định dịch COVID-19 đang bùng phát phức tạp hơn và khác Đà Nẵng bởi tốc độ lây nhiễm của virus rất cao. Theo nghiên cứu ban đầu, biến chủng lây qua đường không khí, đặc biệt, trong môi trường kín, hệ số lây nhiễm của virus ở mức rất cao.

Chính vì vậy, càng tập trung đông người, chúng ta đang tạo cơ hội cho virus xâm nhập và lây nhiễm cho nhiều trường hợp, tình hình dịch COVID-19 thêm phức tạp.

Không có triệu chứng ho, sốt đồng nghĩa virus chưa tấn công chúng ta?: Trước đây, chúng ta căn cứ, sàng lọc người nhiễm virus qua những triệu chứng lâm sàng như ho, sốt, đau đầu, mệt mỏi. Nhưng ở virus chủng mới, đa số người bệnh đều không có triệu chứng cụ thể.

Do đó, người dân không nên có tâm lý chủ quan mà cần nghiêm chỉnh chấp hành khuyến cáo phòng dịch của Bộ Y tế, đeo khẩu trang thường xuyên. Đặc biệt, những người có lịch sử dịch tễ đi về từ vùng dịch hoặc liên quan ca mắc COVID-19 cần liên hệ đường dây nóng của Bộ Y tế, cơ quan y tế địa phương để kịp thời cách ly, xét nghiệm.

Trốn cách ly, khai báo thiếu trung thực: Thời gian gần đây, không ít trường hợp bị xử phạt vì trốn cách ly, khai báo thiếu trung thực. Đặc biệt là trường hợp bệnh nhân 2009 (N.T.K.A., 28 tuổi, ở chung cư The Garden Hill, Mỹ Đình, Hà Nội). Bệnh nhân này cùng con gái và người giúp việc được phát hiện mắc COVID-19 chiều 8/2.

N.T.K.A. đã bị phạt 15 triệu đồng về hành vi Che giấu, không khai báo hoặc khai báo không kịp thời hiện trạng bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A của bản thân hoặc của người khác mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A.

Tính từ 27/1 đến nay, Việt Nam ghi nhận thêm 484 người mắc COVID-19 trong cộng đồng tại 13 tỉnh, thành. Trong đó, qua kết quả giải trình tự gene, nhiều bệnh nhân ở Quảng Ninh và Hải Dương SARS-CoV-2 chủng mới B117 từ Anh.

Đặc biệt, ngày 31/1, nhóm chuyên gia của Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương (Hà Nội), đã phát hiện người đầu tiên tại Việt Nam nhiễm biến chủng virus mới từ Nam Phi. Đó là chuyên gia từ Nam Phi nhập cảnh vào Việt Nam.

Các biến chủng virus mới có khả năng lây lan nhanh, nhiều bệnh nhân không có triệu chứng. Do đó, chúng ta cần tuân thủ quy định 5K (Khẩu trang - Khử khuẩn - Khoảng cách - Không tụ tập - Khai báo y tế) của Bộ Y tế, nhất là trong thời điểm dịp Tết Nguyên đán này.