Phát lộ 2 dự án BOT có chung một trạm thu phí

Những ngày qua, dư luận nóng lên với kết luận của Thanh tra Chính phủ đối với dự án BOT hầm đường bộ Phước Tượng – Phú Gia (gọi tắt là BOT Phú Gia – Phước Tượng, nằm ở phía nam tỉnh Thừa Thiên – Huế).

Nội dung được quan tâm nhất được Thanh tra Chính phủ chỉ ra: Thay vì đặt trạm thu phí tại cửa hầm Phú Gia và hầm Phước Tượng đúng theo hợp đồng ban đầu, vào năm 2014, Bộ GTVT cho phép chuyển trạm ra ngoài dự án, cách cửa hầm khoảng 10 km về phía Nam, ngay trước cửa phía bắc của hầm Hải Vân (ranh giới giữa Thừa Thiên Huế và Đà Nẵng).

Điều này khiến cho doanh thu của dự án tăng đột biến so với phương án tài chính. Nhà đầu tư rủng rỉnh nguồn thu nhưng đã siết chặt sự lựa chọn và hầu bao của người tham gia giao thông.

Theo đó, lái xe dù có qua hầm Phú Gia – Phước Tượng hay không (xe ô tô cỡ nhỏ có thể lưu thông dễ dàng qua hai con đèo mà dự án xây hầm này thực hiện) đều phải dừng lại nộp tiền tại trạm thu phí ở cửa phía bắc Hầm Hải Vân. Người dân các địa phương xung quanh trạm (đặc biệt là Thị trấn Lăng Cô, khu kinh tế Chân Mây – Lăng Cô thuộc huyện Phú Lộc) dù không di chuyển qua hầm Phú Gia – Phước Tượng cũng phải nộp tiền cho trạm thu phí này.

Trong báo cáo kiểm toán ban hành vào tháng 6/2016 về dự án BOT Phước Tượng – Phú Gia, Kiểm toán Nhà nước cũng kết luận: Việc đặt trạm thu phí tại Bắc hầm Hải Vân thuộc QL 1A khiến người tham gia giao thông không có sự lựa chọn. Việc đặt trạm tại dự án cũng khiến người dân xung quanh trạm phải trả phí dù không sử dụng hầm của dự án. Sau đó, Kiểm toán Nhà nước cũng đề nghị Bộ GTVT sớm có quy hoạch trạm thu phí, đặt trạm thu phí dự án Phú Gia – Phước Tượng đúng quy định.

Trong khi đề nghị này dầm dề, không có lối ra thì mới đây lại phát lộ một vấn đề nan giải hơn: Dự án BOT xây dựng ống hầm Hải Vân thứ 2 (kèm theo hạng mục bảo trì, vận hành hầm Hải Vân 1, thảm lại mặt đường QL 1A qua đèo Hải Vân) cũng được đặt tại phía nam hầm Hải Vân, các trạm của BOT Phước Tượng – Phú Gia 11 km.

Theo hợp đồng BOT dự án mở rộng hầm Hải Vân, chủ đầu tư (Cty cổ phần đầu tư Đèo Cả) được phép thu tại phía Nam hầm Hải Vân từ 1/1/2017 để bắt đầu có vốn để sửa chữa, vận hành hầm 1 và thi công hầm 2 (đã triển khai thi công từ năm 2016). Tuy nhiên, chủ đầu tư này không dám động tĩnh vì lái xe không thể chấp nhận việc chuẩn bị vào hầm nộp tiền, vừa nhoi ra khỏi hầm lại phải móc ví.

Tuy nhiên, sau  hơn 1 năm thi công với số tiền bỏ ra khoảng 150 tỷ đồng sửa hầm cũ, xây hầm mới, nhưng lại bị BOT Phú Gia  - Phước Tượng “đón lõng” thu phí, Cty Đèo Cả buộc phải lên tiếng đề nghị với Bộ GTVT xử lý việc “cốc mò cò xơi” này.

Ông Võ Hoàng Anh, Trưởng phòng Quản lý chất lượng và nghiên cứu Phát triển của Tổng Cty Tư vấn Thiết kế GTVT (Tedi) nhìn nhận: Việc đặt trạm thu phí của dự án Phú Gia – Phước Tượng tại phía bắc hầm Hải Vân khiến cho lái và chủ xe không có lựa chọn, không sử dụng hầm vẫn phải trả phí. “Đèo Phú Gia và Phước Tượng không quá cao, những xe ô tô cỡ nhỏ vấn có thể đi được QL 1, không cần sử dụng hầm. Nhưng vì dự án thu phí ở cửa hầm Hải Vân nên dù qua hầm Phú Gia – Phước Tượng hay không, lái xe và chủ phương tiện đều phải trả phí” – ông Hoàng Anh nói.

Để giải quyết việc trùng lặp trạm thu phí này, theo ông Hoàng Anh, có hai phương án. Phương án 1: Gộp chung hai việc thu phí của hai dự án thành 1 trạm thu phí; kinh phí thu được phân bổ cho 2 dự án. Phương án 2: Đưa trạm thu phí của hầm nào về hầm đó. “Phương án 1 đơn giản, dễ dàng cho các nhà đầu tư nhưng phải tính toán lại phương án tài chính có khả thi hay không. Phương án 2 đảm công bằng nhất, người sử dụng hầm nào trả tiền cho hầm đó, không dùng không phải chi trả. Phương án 2 cũng đảm bảo tính sòng phẳng, cạnh tranh giữa các nhà đầu tư BOT” – ông Hoàng Anh nói.

Ông Nguyễn Ngọc Cảnh, nguyên Tổng GĐ Ban QLDA 85, nguyên Giám đốc dự án Hầm Hải Vân cũng cho rằng: Việc BOT Phước Tượng – Phú Gia đặt trạm thu phí tại hầm Hải Vân là không đúng, bất hợp lý. “Xe con và xe khách cỡ nhỏ vẫn có thể đi đèo Phú Gia – Phước Tượng dễ dàng; chỉ có xe tải nặng, xe khách lớn mới thực sự cần đi hầm. Có hầm cũng tốt nhưng nên sòng phẳng, để cho người dân có lựa chọn” – ông Cảnh nói. Theo ông Cảnh, chỉ có phương án “đuổi” trạm thu phí Phú Gia – Phước Tượng về đúng vị trí của dự án mới có thể đảm bảo công bằng.

Để giải quyết tình trạng nan giải này, Bộ GTVT cũng đôi lần đưa ra giải pháp. Cụ thể, ngày 17/1/2017, Bộ GTVT có thông báo số 20/TB-BGTVT yêu cầu Vụ Đối tác công tư của Bộ này báo cáo Bộ trưởng và Ban cán sự Bộ GTVT phương án thu phí của hai dự án, trong đó có phương án đưa trạm thu phí của dự án nào về cửa hầm của dự án đó.

Tuy nhiên, từ đó đến nay, việc xử lý vấn chưa có tiếng nói chung. Trong thông báo kết luận hồi tháng 6 vừa qua, Thứ trưởng GTVT Lê Đình Thọ buộc phải ra tối hậu thư cho các cơ quan chuyên môn của Bộ GTVT cùng các nhà đầu tư của hai dự án tìm giải pháp hợp lý; nếu không buộc phải báo cáo Thủ tướng xử lý triệt để.

Video: Trạm BOT Biên Hoà đặt 'nhầm chỗ', hàng nghìn phương tiện cày nát đường dân sinh

Ông Trần Văn Thế, Tổng giám đốc Cty Hà Thành, nhà đầu tư sở hữu 50% cổ phần tại Cty BOT Phú Gia – Phước Tượng thừa nhận, tổng mức đầu tư dự án hầm Phước Tượng – Phú Gia không quá lớn (theo dự toán hơn 1.700 tỷ đồng). Hiện tại, doanh thu tại trạm thu phí tại Bắc Hải Vân đã vượt kế hoạch thu của dự án (thu thừa tiền so với tiến độ, phải trả lãi và gốc cho ngân hàng trước thời hạn). “Chúng tôi sẵn sàng chia sẻ nguồn thu với dự án Đèo Cả. Nếu phải di chuyển trạm về hầm Phú Gia – Phước Tượng chúng tôi cũng đồng ý” – ông Thế nói.