Tân Hóa là ngôi làng nhỏ ở miền núi huyện Minh Hoá cũ (nay là xã Kim Phú, tỉnh Quảng Trị), nằm lọt thỏm giữa những dãy núi đá vôi nguyên sơ hùng vĩ, với dân số chỉ vỏn vẹn hơn 3.000 người. Vẻ đẹp hoang sơ là một món quà của thiên nhiên ban tặng cho vùng đất này, nhưng cũng chính vì địa thế "lòng chảo" thấp trũng đặc trưng đó lại biến Tân Hóa thành “rốn lũ” khét tiếng của Quảng Trị.
Nằm ở vị thế đặc biệt thấp trũng lại trong thế lòng chảo giữa miền sơn cước Quảng Trị khiến Tân Hoá luôn ngập sâu trong các đợt mưa lũ.
Từ ‘rốn lũ’ khắc nghiệt đến kỳ tích du lịch
Cuộc sống của người dân Tân Hóa từ bao đời nay gắn liền với những mùa lũ lịch sử. Khí hậu khắc nghiệt, người dân chủ yếu làm nông nghiệp, làm ruộng, đi rẫy, trồng cây trái theo mùa. Thu nhập bấp bênh, phụ thuộc hoàn toàn vào thời tiết, khiến đời sống luôn chật vật.
Mỗi khi mùa mưa lũ về, nước có thể dâng cao đến tận mái nhà, kéo dài nhiều ngày, cuốn trôi tài sản và hoa màu. Để “sống chung với lũ”, người dân Tân Hóa đã tự sáng tạo ra những “nhà phao”, một giải pháp kiến trúc dân gian độc đáo, giúp bảo toàn tính mạng và vật chất khi thiên tai ập đến. Tuy nhiên, giải pháp này không thể thay đổi được thực trạng kinh tế khó khăn, dẫn đến việc không ít người trẻ trong độ tuổi lao động buộc phải rời bỏ làng quê, chấp nhận cuộc sống ly hương vất vả, vào Nam ra Bắc làm thuê để kiếm tiền trang trải cho gia đình, chịu đựng nỗi nhớ nhà, nhớ con.
Bước ngoặt lớn nhất đến khi tiềm năng du lịch mạo hiểm và khám phá hang động tại khu vực này được một doanh nghiệp tiên phong "đánh thức". Thay vì coi lũ lụt là thiên tai, họ đã biến sự khắc nghiệt của thiên nhiên thành một điểm nhấn du lịch độc nhất vô nhị. Với sự hỗ trợ chuyên nghiệp từ 1 đơn vị doanh nghiệp, ngôi làng nhỏ Tân Hóa được định vị lại, trở thành làng du lịch thích ứng thời tiết.
Tân Hoá được UNWTO công nhận là “Làng du lịch tốt nhất thế giới” năm 2023. (Ảnh: Oxalis)
Các sản phẩm du lịch được thiết kế không chỉ tập trung vào khám phá các hang động, trekking, cắm trại mà còn lồng ghép cả yếu tố "sống chung với lũ" vào trải nghiệm của du khách. Du khách đến đây không chỉ chiêm ngưỡng cảnh quan, mà còn học hỏi về khả năng sinh tồn và sự kiên cường của người dân địa phương.
Sự chuyển đổi này đã tạo ra một sự khởi sắc về kinh tế, cho phép người dân có thêm lựa chọn sinh kế và phối hợp phát triển một cách linh hoạt. Đỉnh điểm là vào năm 2023, Tân Hóa đã vinh dự được Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO) công nhận là “Làng du lịch tốt nhất thế giới”. Danh hiệu danh giá này là một cú hích khổng lồ, thu hút sự chú ý của truyền thông và khách du lịch toàn cầu, tạo ra dòng chảy kinh tế ổn định và mạnh mẽ hơn cho cộng đồng.
Chuyển đổi sinh kế bền vững
Thành công của mô hình du lịch cộng đồng tại Tân Hóa được thể hiện rõ nét nhất qua những câu chuyện cá nhân và số liệu giảm nghèo ấn tượng.
Chị Trần Thị Lam (SN 1994), chủ homestay Rural Homestay, là một trong những thanh niên tiêu biểu đã quyết tâm quay về. Trước đây, chị phải rời làng vào miền trong làm thuê, chấp nhận xa con cái và cuộc sống nhiều vất vả. Khi làn sóng du lịch bắt đầu sôi động, chị Lam quyết định mạo hiểm về quê, mở homestay.
“Thu nhập từ hoạt động du lịch biến động theo mùa, nhưng lợi nhuận trung bình cũng được khoảng 5 triệu đồng/tháng. Mức này là ổn định đối với cuộc sống ở quê. Quan trọng hơn cả là tôi được ở gần, tự tay chăm sóc con cái, gia đình đoàn tụ. Cuộc sống của chúng tôi nhờ thế mà đầy đủ và hạnh phúc hơn rất nhiều”, chị Lam chia sẻ
Tương tự, câu chuyện của anh Trương Ngọc Danh (SN 1995), một porter (người khuân vác, hỗ trợ du khách-PV) là bằng chứng rõ ràng nhất về sự thay đổi từ cận nghèo sang tự chủ. Anh Danh nhớ lại những năm tháng khó khăn khi nhà ở là nhà đất lợp mái lá, thiếu thốn vật chất. Khi bén duyên với nghề porter, công việc lúc đầu không đều đặn. Nhưng khi thương hiệu du lịch nơi đây ghi dấu trên thế giới, những chuyến đi vào rừng của anh trở nên đều đặn hơn.
Các homestay của người dân địa phương mở ra phục vụ khách du lịch. (Ảnh: Oxalis)
Công việc của một porter đòi hỏi thể lực, kinh nghiệm và sự tận tâm tuyệt đối. Nhờ vào sự chuyên nghiệp và lòng hiếu khách, thu nhập hàng tháng của anh Danh giờ đây đạt từ 5-7 triệu đồng.
“Nay nhà tôi được xây lại chắc chắn hơn, không còn lo lũ cuốn. Bữa cơm của các con cũng no hơn. Nhà có xe máy cho ba mẹ, xe đạp cho các đứa con”, anh Danh nói. Ngoài ra, thu nhập của gia đình còn được bổ sung khi vợ anh làm công việc buồng phòng tại các homestay trong làng.
Sự phát triển của du lịch mang lại những con số biết nói về công tác giảm nghèo bền vững. Ông Trương Thanh Duẫn - Chánh Văn phòng UBND-HĐND xã Kim Phú (nguyên Chủ tịch UBND xã Tân Hóa), cho biết thời điểm năm 2022, Tân Hoá có 30 hộ nghèo (tỷ lệ 4,2%) và 146 hộ cận nghèo (tỷ lệ 20,42%). Đến nay, tỷ lệ nghèo giảm đáng kể xuống chỉ còn khoảng 2% và cận nghèo khoảng 6%.
Sự sụt giảm này là thành quả của các chương trình nâng cao năng lực được địa phương và các đối tác triển khai một cách bài bản. Thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia về giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025, địa phương đã tổ chức hàng loạt các lớp tập huấn chuyên môn: Tiếng Anh, đào tạo phát triển du lịch cộng đồng, lớp nấu ăn và lớp marketing. Những chương trình này đã giúp hoạt động du lịch trở nên chuyên nghiệp hơn, đồng thời trao quyền cho người dân địa phương làm chủ thể phát triển.
Câu chuyện ở Tân Hóa là minh chứng cho thấy du lịch cộng đồng không chỉ là một ngành kinh tế mà còn là một giải pháp xã hội hiệu quả. Mô hình này đã thành công trong việc tô đậm bản sắc, kể lại câu chuyện riêng biệt cho ngôi làng một cách rõ nét, tạo cơ hội thoát nghèo bền vững, giữ chân lực lượng lao động trẻ, và xây dựng một tương lai ổn định, gắn kết hơn cho cộng đồng.
Bình luận