Người tiêu dùng mua phải thuốc giả nhưng không được đền bù là chưa thỏa đáng

Bày tỏ lo ngại trước thực trạng người tiêu dùng sử dụng dược phẩm giả, thực phẩm không đảm bảo chất lượng, đại biểu Phạm Khánh Phong Lan cho rằng luật cần điều chỉnh cân bằng trách nhiệm của doanh nghiệp cung ứng hàng hóa dịch vụ, người tiêu dùng và Nhà nước.

Theo đó, cần bổ sung hoàn thiện quy định về trách nhiệm của Nhà nước, xuyên suốt từ khâu thẩm định, cấp phép, cho đến kiểm tra, giám sát, xử lý.

"Việc xử lý vụ việc thuốc giả trị ung thư H-Capita và nhiều loại dược phẩm giả, dược phẩm kém chất lượng mấy năm trước, những người dân đã sử dụng thuốc không được đền bù thiệt hại là chưa thỏa đáng. Ngay cả một số bệnh viện đã đấu thầu mua thuốc cũng là nạn nhân, vì những loại thuốc đã mua đã được cấp phép, được chứng nhận hẳn hoi", bà Lan dẫn chứng.

Từ kinh nghiệm quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm, bà Lan cho hay: "Vấn đề hóc búa nhất hiện nay là việc kiểm soát các cửa hàng 'ảo' trên mạng vô cùng khó khăn, nhất là với thực phẩm. Dự thảo Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) chưa đưa ra những giải pháp và chế tài đủ mạnh".

Ở góc nhìn khác, đại biểu Lý Tiết Hạnh (Bình Định) cho rằng, việc mua bán hàng giả hiện rất phổ biến với cả người mua và người bán. Với người bán hàng giả, khi bị phát hiện hiện thì đã có luật để xử lý. Tuy nhiên với người tiêu dùng cố tình sử dụng hàng giả thì có vi phạm hay không? Vấn đề này chưa được dự thảo luật lần sửa đổi nhắc đến.

"Thực tế có nhiều thương hiệu nổi tiếng được bán giả công khai và người tiêu dùng không nghe cảnh báo, vẫn sử dụng một cách vô tư. Do đó, để bảo vệ người tiêu dùng một cách bền vững, cần công bằng trong vấn đề này với cả người bán lẫn người mua", bà Hạnh nêu quan điểm.

Đại biểu đoàn Bình Định nhấn mạnh, nếu không nâng cao trách nhiệm của người tiêu dùng thì sẽ có nhiều người phải bỏ tiền thật để mua hàng giả.

Cho ý kiến về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, đại biểu Trương Xuân Cừ (đoàn Hà Nội) quan tâm đến đối tượng người cao tuổi. Đại biểu cho rằng dự thảo luật đưa ra quyền và trách nhiệm rất nhiều nhưng quyền rõ nhất là quyền được tư vấn thì hầu như không có người tư vấn rằng sản phẩm nào tốt, sản phẩm nào không tốt… Nếu không có người tư vấn thì người tiêu dùng rất khó được bảo vệ toàn diện. Theo ông Cừ, hiện nay người cao tuổi là đối tượng tiêu dùng bị tổn thương nhiều nhất, đặc biệt là liên quan đến các sản phẩm về chữa bệnh.

"95% người cao tuổi có 2 - 9 bệnh nền, cho nên các sản phẩm về thuốc hiện nay nếu không được tư vấn thì rất khó lựa chọn", đại biểu bày tỏ sự trăn trở.

Đại biểu đoàn Hà Nội chỉ dẫn, hiện các đơn vị tư nhân sản xuất rất nhiều sản phẩm, nhất là các sản phẩm từ đông y đến tây y, trong luật nêu ra các đối tượng dễ bị tổn thương, nhưng cụ thể với từng đối tượng thế nào thì chưa rõ, nên cần phải làm rõ thêm.

"Tôi lấy ví dụ một túi hàng hiệu trị giá 200 triệu đồng nhưng không được tư vấn cẩn thận thì người tiêu dùng có thể mua phải hàng không chuẩn (giá chỉ 4 triệu mà phải mua với giá vài trăm triệu). Cho nên, cần phải cho người tiêu dùng được tư vấn đầy đủ những sản phẩm muốn mua, có nhu cầu", đại biểu nêu.

Trong khi đó, góp ý tại tổ TP.HCM, bà Trần Kim Yến, Chủ tịch Mặt trận tổ quốc thành phố nhắc lại vụ việc vi phạm an toàn thực phẩm của nhãn hàng pate Minh Chay và cho rằng vệ sinh an toàn thực phẩm với người tiêu dùng vẫn là vấn đề rất bức xúc.

Theo bà Yến, dự luật sửa đổi lần này cần bổ sung quy định "dùng mọi giải pháp để thu hồi nhanh nhất những sản phẩm bị lỗi, có tác động lớn đến sức khoẻ cộng đồng". "Đừng để xảy ra tình trạng đi thẳng từ bàn ăn đến bệnh viện", bà nói.

Đại biểu Nguyễn Thị Lệ, Chủ tịch HĐND TP. Hồ Chí Minh cũng chỉ ra việc dự thảo Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng sửa đổi chưa đề cập đến trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại đối với những người tiêu dùng yếu thế. 

Bà Lệ đề nghị dự thảo bổ sung quy định giao Chính phủ quy định chi tiết vấn đề này để người tiêu dùng yếu thế thực sự được bảo vệ tốt hơn.

Còn ông Bùi Hoài Sơn (Hà Nội) lại nêu quan điểm, trong quan hệ mua bán người tiêu dùng được xem như "thượng đế", nhưng sau khi mua hàng lại thành "nô lệ". Việc sửa đổi luật lần này do đó cần khắc phục những vấn đề bất cập trong luật hiện hành.

Đơn cử, khi mua phải hàng lỗi hay có vấn đề về chất lượng, nhiều người dân ngại và không khiếu nại khiến những vụ khiếu nại, bảo vệ người tiêu dùng rất ít được thực hiện.

"Nhận thức của chúng ta về quyền lợi người tiêu dùng là quá nhỏ trong đòi quyền lợi nên không thực hiện những quyền mà luật cho phép. Nếu điều này cứ tiếp diễn sẽ gây hại cho cả xã hội một cách nghiêm trọng", ông Sơn nói.

Đại biểu này cũng lý giải có thể do cơ chế bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng quá phức tạp, không tạo thuận lợi trong việc đi đòi quyền lợi. Thực tế này dẫn tới có tâm lý là người tiêu dùng nhận thấy công sức bỏ ra để đi đòi khiếu nại là không tương xứng. Trong khi các chế tài xử lý chưa nghiêm, chưa đủ tính răn đe để họ cảm thấy thỏa mãn.

"Chính nhận thức, cơ chế bảo vệ, xử lý làm gương chưa tốt, nên chỉ làm hại cho người tiêu dùng", ông nói.

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010 có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2011. Qua 12 năm thực thi, các quy định tại luật đã góp phần thay đổi mạnh mẽ công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; kiến tạo các khuôn khổ, nền tảng cơ bản vững chắc để tiếp tục phát triển của hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tại Việt Nam trong thời gian tới.

Tuy nhiên, quá trình thực thi luật hiện hành đã bộc lộ một số điểm hạn chế liên quan đến tính thống nhất, hiệu lực, hiệu quả thực thi các quy định của Luật; sự thay đổi của thực tiễn sản xuất, kinh doanh cũng như những yêu cầu, xu thế mới. Cùng với đó, trong những năm gần đây, Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, định hướng công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, trong đó, đã chỉ rõ và đặt ra yêu cầu xem xét, sửa đổi Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010.

Ngoài ra, nhiều luật sư cũng nhận định, các chế tài xử lý hành vi vi phạm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng hiện nay chưa thật sự nghiêm và đủ sức răn đe.

Vì vậy, việc xây dựng Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) được đánh giá là cần thiết nhằm kịp thời thể chế hóa các chủ trương của Đảng, Nhà nước về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và khắc phục những hạn chế, bất cập đặt ra trong thực tiễn.

Thực hiện Nghị quyết số 17 ngày 27/7/2021 của Quốc hội về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2022, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2021; trên cơ sở ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại Phiên họp tháng 8/2022, Chính phủ đã có Tờ trình số 347 ngày 26/9/2022 trình Quốc hội cho ý kiến về Dự án Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi). Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên thừa ủy quyền của Thủ tướng đã trình bày Tờ trình về dự án Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi).