Không chỉ gây tổn thương phổi và tim mạch, hút thuốc lá còn ảnh hưởng trực tiếp đến gan – cơ quan đảm nhiệm vai trò chuyển hóa và giải độc của cơ thể.
Theo TS.BS Vũ Trường Khanh, Trưởng khoa Tiêu hóa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, các nghiên cứu cho thấy thuốc lá làm gia tăng mức độ tiến triển của nhiều bệnh gan, đặc biệt là xơ gan và ung thư gan. Cơ chế gây hại diễn ra qua ba con đường chính: độc tính trực tiếp và gián tiếp, rối loạn miễn dịch và thúc đẩy quá trình sinh ung thư.
Không chỉ gây tổn thương phổi và tim mạch, hút thuốc lá còn ảnh hưởng trực tiếp đến gan. (Ảnh: Như Loan)
Tổn thương gan do độc chất trong khói thuốc
Khói thuốc chứa hàng nghìn hóa chất, trong đó có nhiều chất độc như nicotine, carbon monoxide, benzene, acetaldehyde hay nitrosamine. Khi xâm nhập vào cơ thể, chúng được gan chuyển hóa, song đồng thời gây ra hiện tượng “stress oxy hóa” – tình trạng tế bào gan bị tấn công bởi các gốc tự do. Quá trình này dẫn đến viêm, sẹo hóa và xơ gan.
Ngoài ra, hút thuốc làm tăng các cytokine tiền viêm như interleukin (IL-1, IL-6, IL-8) và yếu tố hoại tử khối u alpha (TNF-α), khiến tế bào gan dễ bị tổn thương hơn. Carbon monoxide trong khói thuốc còn làm tăng carboxyhemoglobin, giảm khả năng vận chuyển oxy, khiến gan bị thiếu dưỡng khí.
Suy yếu hệ miễn dịch, tạo điều kiện cho khối u phát triển
Hút thuốc không chỉ khiến cơ thể nhiễm độc mà còn làm hệ miễn dịch suy yếu. Nicotine và các hóa chất khác có thể ức chế hoạt động của tế bào lympho – loại bạch cầu giúp nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư. Khi “lá chắn miễn dịch” suy giảm, tế bào đột biến dễ dàng nhân lên và hình thành khối u. Một số hợp chất trong khói thuốc còn trực tiếp ức chế các gene chống ung thư, khiến gan mất khả năng tự bảo vệ.
Thúc đẩy gan nhiễm mỡ, tiến triển đến xơ gan
Bên cạnh các yếu tố quen thuộc như béo phì, tiểu đường hay chế độ ăn nhiều chất béo, thuốc lá cũng là “thủ phạm” gây gan nhiễm mỡ không do rượu. Nicotine khi vào cơ thể kích hoạt một loại protein có tên AMPK, thúc đẩy sản sinh ceramide – dạng lipid tích tụ trong gan. Khi lượng mỡ này vượt ngưỡng, gan bắt đầu viêm, rối loạn chức năng và có thể tiến triển thành xơ gan hoặc ung thư gan nếu không được can thiệp sớm.
Theo bác sĩ Khanh, người hút thuốc có nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ cao hơn đáng kể so với người không hút, đặc biệt nếu đồng thời có các yếu tố nguy cơ khác như thừa cân hay rối loạn chuyển hóa. Ở nhóm bệnh nhân có sẵn bệnh gan mạn tính như viêm gan virus hay viêm đường mật nguyên phát, thuốc lá khiến quá trình xơ hóa diễn ra nhanh và khó kiểm soát hơn.
80% trường hợp xơ gan chuyển thành ung thư gan.
Tác động đến mọi cấp độ tổn thương gan
Khói thuốc ảnh hưởng đến gan ở cả bốn cấp độ: Tế bào, mô học, hệ thống và lâm sàng. Ở cấp tế bào, thuốc lá kích hoạt các cơ chế thúc đẩy ung thư; ở mô học, nó làm dày mô sẹo và phá vỡ cấu trúc gan; ở hệ thống, thuốc lá làm rối loạn chuyển hóa chất béo, làm nặng thêm gan nhiễm mỡ; còn ở lâm sàng, người hút thuốc thường có chức năng gan suy giảm rõ rệt.
Không chỉ thuốc lá truyền thống, các nghiên cứu của Hiệp hội Ung thư Mỹ (ACS) cũng cảnh báo thuốc lá điện tử chứa nhiều hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC) – có thể gây tổn thương gan ở mức độ nhất định.
Bỏ thuốc – lựa chọn duy nhất để bảo vệ gan
“Gan là cơ quan thải độc, nhưng cũng là nơi chịu tổn thương nặng nhất bởi khói thuốc. Càng hút lâu, gan càng phải hoạt động quá tải để lọc độc, đến khi mất khả năng phục hồi thì hậu quả là xơ gan hoặc ung thư gan”, bác sĩ Khanh nhấn mạnh.
Ông khuyến cáo, người đang hút thuốc nên ngừng càng sớm càng tốt để giảm rủi ro mắc bệnh gan và các biến chứng nguy hiểm khác. Việc bỏ thuốc không chỉ giúp gan phục hồi chức năng mà còn cải thiện toàn diện sức khỏe tim mạch, phổi và hệ miễn dịch.
Bình luận