Hoàng tử nào nhà Trần quy hàng giặc Nguyên, tham vọng soán ngôi vua?

An Tư công chúa

An Tư công chúa hay còn gọi Thiên Tư công chúa, là con gái út của vua Trần Thái Tông (1218-1277). Cuộc đời của An Tư công chúa được sử Việt chép rất sơ lược. Năm 1285, Hốt Tất Liệt phong con trai Thoát Hoan làm Trấn Nam vương, dẫn đại quân tiến vào xâm lược nước ta. Giai đoạn đầu, với sức mạnh vượt trội, quân Nguyên giành thế áp đảo trên chiến trường. Trong tình thế nguy cấp, An Tư công chúa tự nguyện kết hôn với Thoát Hoan, tạo điều kiện cho vua tôi nhà Trần có thời gian chuẩn bị cho cuộc kháng chiến. Một số sách ghi chép rằng bà đã làm nhiệm vụ mật báo nhiều tin tức quan trọng, là một "điệp viên cao cấp" của nhà Trần. Chiến thắng quân Nguyên, triều Trần làm lễ tế lăng miếu, khen thưởng công thần, nhưng không ai nói đến An Tư công chúa. Không rõ công chúa còn hay mất, được mang về Trung Quốc hay đã chết trong đám loạn quân.

Trần Ích Tắc

Theo Đại Việt sử ký toàn thư, Trần Ích Tắc (1254-1329) là hoàng tử thứ năm, con vua Trần Thái Tông. Ông là em cùng cha khác mẹ với Trần Thánh Tông. Ích Tắc được đánh giá là "thông minh hiếu học, thông hiểu lịch sử, lục nghệ, văn chương nhất đời". Ông cũng có nhiều tài lẻ như đá cầu, đánh cờ... Đến 15 tuổi, Ích Tắc đã thông kinh sử và các thuật. Tháng 5/1267, Ích Tắc được Trần Thánh Tông khi ấy đã làm vua, phong làm Chiêu Quốc Vương. Phủ đệ của ông được người đương thời đánh giá là hào hoa phong nhã bậc nhất kinh thành, dù không hẳn rộng nhất. Tuy nhiên đến năm 1285, khi Thoát Hoan kéo quân xâm lược nước tai, Trần Ích Tắc được cử làm đại tướng cầm quân lên trấn giữ miền Đà Giang, nhân cơ hội đó, đưa cả vợ con chạy sang hàng giặc và cũng được vua Nguyên phong cho làm An Nam quốc vương. 

Soán ngôi vua

Sách Đại Việt sử ký viết: "15 tuổi, Ích Tắc thông minh hơn người, làu thông kinh sử và các thuật, vẫn có ý tranh đoạt ngôi trưởng đích với Thánh Tông và Nhân Tông. Ích Tắc từng gửi thư riêng cho khách buôn ở Vân Đồn xin quân Nguyên xuống Nam". Bởi lòng tham vọng ấy, trong lần quân Nguyên Mông đánh chiếm nước Đại Việt lần hai, Chiêu Quốc Vương Trần Ích Tắc đem gia thuộc đầu hàng và được cải phong làm An Nam quốc vương.

Không bị xoá tên khỏi tộc phả

Sau khi dẹp xong giặc Nguyên Mông, thái thượng hoàng Trần Thánh Tông và vua Trần Nhân Tông đã tổ chức định công và xét tội các quân sĩ. Với những kẻ đầu hàng nhà Nguyên từ kháng chiến lần hai, dù bản thân ở với giặc cũng bị kết án vắng mặt. Những người này hoặc xử tội đi đày hoặc tử hình, tịch thu điền sản, sung công, tước bỏ quốc tính. Tuy nhiên, với trường hợp Ích Tắc, "vì là chỗ thân tình cốt nhục, tuy trị tội cũng thế, nhưng không nỡ đổi họ xóa tên khỏi tộc phả, chỉ gọi là Ả Trần, có ý chê hắn hèn nhát như đàn bà vậy", sách Đại Việt sử ký ghi lại.

Ở lại Trung Quốc làm quan

Sau khi quân Nguyên Mông đại bại, Trần Ích Tắc ở lại Trung Quốc sinh sống, được giao một chức quan. Sách Đại Việt sử ký ghi, năm 1292, một người là Nguyễn Đại Phạp đến nước Nguyên, tới đất Ngọc Châu (nay thuộc tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc) vào yết kiến các quan bình chương ở hành tỉnh.  "Lúc ấy Chiêu Quốc Vương Ích Tắc cũng ngồi ở đó. Đại Phạp chỉ không chào một mình hắn. Ích Tắc hỏi: Ngươi không phải là tên biên chép ở nhà Chiêu Đạo Vương (con thứ của Trần Thái Tông, anh cùng mẹ với Ích Tắc) đó ư? Đại Phạp trả lời: Việc đời đổi thay, Đại Phạp trước vốn là tên biên chép cho Chiêu Đạo Vương nay là sứ giả, cũng như Bình chương xưa kia là con vua, nay lại là người đầu hàng giặc. Ích Tắc có vẻ hổ thẹn. Từ đấy về sau, sứ ta đến, hắn không còn ngồi ở tỉnh đường nữa", theo Đại Việt sử ký. Sống đời còn lại ở phương Bắc, năm 1329, Ích Tắc chết, thọ 75 tuổi.

Trần Kiện

Trần Kiện là con rể của Trần Quang Khải. Năm 1284, Trần Kiện được cử thay cha là Trần Quốc Khang cầm quân chặn giặc Nguyên ở Thanh Hóa. Nhưng do sợ hãi nên cùng Lê Trắc và một vạn quân hàng giặc. Sau Trần Kiện theo Thoát Hoan cùng những tôn thất phản bội khác của nhà Trần về Yên Kinh. Đến ải Chi Lăng, chúng bị quân ta chặn đánh. Trần Kiện bị gia tướng của Trần Hưng Đạo là Nguyễn Địa Lô bắn chết trên lưng ngựa. Lê Trắc ôm xác chủ chạy tiếp đến Khâu Ôn cùng đường phải chôn vùi xác Trần Kiện để chạy tháo thân.