Đổi phương thức đấu thầu, cao tốc Bắc Nam có thể chậm tiến độ

Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể vừa thay mặt Chính phủ gửi Quốc hội báo cáo về dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020. 

Theo báo cáo này, việc thay đổi phương thức đấu thầu chọn nhà đầu tư cho 8 dự án thành phần theo hình thức PPP sẽ khiến dự án chậm 3 tháng so với dự kiến ban đầu do mất thêm thời gian sơ tuyển nhà đầu tư trong nước. 

Trước đó, cuối tháng 9, Bộ Giao thông Vận tải công bố quyết định hủy sơ tuyển theo hình thức đấu thầu rộng rãi quốc tế chọn nhà đầu tư thực hiện 8 dự án thành phần của tuyến cao tốc Bắc - Nam. Nguyên nhân là qua quá trình thẩm định nhà đầu tư, trong đó một nửa là Trung Quốc, thì 4 dự án không có nhà đầu tư vượt qua sơ tuyển; 2 dự án chỉ một nhà đầu tư vượt qua; một dự án có từ 2 nhà đầu tư và một dự án có 3 nhà đầu tư vượt qua sơ tuyển.

Do đó, Bộ Giao thông cho biết, việc sơ tuyển chọn nhà đầu tư dự kiến hoàn thành vào tháng 2/2020 và toàn bộ việc đấu thầu tới tháng 11/2020 mới xong.

Cũng tại báo cáo gửi Quốc hội, Chính phủ cho biết, các dự án đầu tư công, sử dụng toàn bộ vốn ngân sách nhà nước có thể kiểm soát được tiến độ bảo đảm theo yêu cầu của Quốc hội. Tuy nhiên, với các dự án đầu tư theo hình thức PPP, Chính phủ cho rằng, còn phụ thuộc vào thị trường và khả năng huy động vốn tín dụng dài hạn.

Mặt khác, quy định hiện nay, Nhà nước có trách nhiệm khảo sát, thiết kế kỹ thuật - dự toán; giải phóng mặt bằng; bố trí, giải ngân nguồn vốn... Cùng đó, Chính phủ có trách nhiệm đền bù các tổn thất cho nhà đầu tư khi không đảm bảo tiến độ, chất lượng những nội dung thuộc trách nhiệm của mình.

Tuy nhiên, theo báo cáo của Chính phủ, hiện nguồn vốn và thẩm quyền quyết định để đền bù cho nhà đầu tư chưa được quy định trong Luật Ngân sách và Luật Đầu tư công. Trong khi thực tế có rất nhiều nội dung khó có thể đảm bảo tiến độ, nhất là công tác giải phóng mặt bằng.

Bộ trưởng Giao thông cho biết, cơ quan này đang yêu cầu tư vấn nghiên cứu để đề xuất phương án báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, gỡ vướng quy định trên.

Bên cạnh đó, báo cáo của Chính phủ cũng nêu những thách thức về vốn có thể là nguyên nhân khiến dự án chậm tiến độ. 

Dự án cao tốc Bắc Nam đoạn phía Đông có tổng mức đầu tư 118.716 tỷ đồng, trong đó 55.000 tỷ đồng vốn ngân sách và hơn 63.710 tỷ vốn vay thương mại, chủ yếu dựa vào vốn vay ngân hàng trong nước.

Trong khi đó, các ngân hàng, hiện cũng không còn nhiều dư địa để cho vay dài hạn. Theo quy định của Ngân hàng Nhà nước, từ tháng 1/2018, các ngân hàng chỉ được sử dụng tối đa 40% vốn ngắn hạn để cho vay trung, dài hạn và tỷ lệ này còn tiếp tục giảm. Đến nay, phần lớn nguồn vốn cho vay của các nhà băng vẫn đến từ huy động ngắn hạn.

Vì thế, theo ông Nguyễn Văn Thể, Chính phủ đang chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước phối hợp với các bộ, ngành liên quan đánh giá tác động và đề xuất các giải pháp để tháo gỡ.

Dự án cao tốc Bắc - Nam tuyến phía Đông chia thành 11 dự án thành phần, trong đó 3 dự án đầu tư công sử dụng toàn bộ vốn ngân sách nhà nước và 8 dự án đầu tư theo hình thức hợp tác công tư (PPP). Ba dự án đầu tư công sử dụng toàn bộ vốn ngân sách nhà nước, gồm dự án Cao Bồ - Mai Sơn, Cam Lộ - La Sơn và cầu Mỹ Thuận 2 đã được tổ chức đấu thầu từ giữa năm nay.

8 dự án theo hình đối tác công tư (PPP), loại hợp đồng BOT, gồm Mai Sơn - quốc lộ 45, quốc lộ 45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Diễn Châu - Bãi Vọt, Nha Trang - Cam Lâm, Cam Lâm - Vĩnh Hảo, Vĩnh Hảo - Phan Thiết và Phan Thiết - Đồng Nai. Dự kiến tổng mức đầu tư 8 dự án này hơn 100.000 tỷ đồng, trong đó vốn Nhà nước 40.360 tỷ đồng dành cho giải phóng mặt bằng, tái định cư.