Vị thuốc sài hồ là tên gọi chung của nhiều loài cùng chi cùng họ, hoặc khác chi khác họ với cây sài hồ bắc. Vị thuốc sài hồ có tác dụng phát biểu, hòa lý, thoái nhiệt, giải uất, điều kinh, thăng dương, sơ can chỉ thống.
Tổng quan về cây Sài hồ
Cây sài hồ còn có tên gọi khác là diệp sài hồ, trúc diệp sài hồ hay bắc sài hồ. Cây sài hồ mọc thành bụi, cao khoảng 0,5 - 3m, phân nhánh ở gốc, sau đó mọc tỏa ra xung quanh. Phần thân non có màu xanh, được phủ một ít lông mịn, khi già, bề mặt thân cây nhẵn và có màu hơi tía hoặc xanh nâu.
Phiến lá sài hồ có hình thìa, mọc so le, phiến là dày, mép lá có răng cưa, mặt dưới nhạt màu, mặt lá trên láng bóng. Lá của cây sài hồ có mùi thơm hắc. Hoa sài hồ mọc thành cụm ở đầu cành. Quả sài hồ chia thành 10 cạnh, mào lông không rụng. Bộ phận dùng làm thuốc của cây sài hồ là phần lá và rễ, nhưng rễ được sử dụng phổ biến hơn. Trong dược liệu, sài hồ có chứa tinh dầu và 0,5% saponin; lá, thân chứa rutin.
Ở Việt Nam, vị thuốc sài hồ nam là rễ cây lức, hoặc cành và rễ cây cúc tần. Theo Y học cổ truyền, sài hồ vị đắng, tính hơi hàn, có tác dụng phát biểu, hòa lý, thoái nhiệt, giải uất, điều kinh, thăng dương, sơ can chỉ thống.
Ở Việt Nam, cây sài hồ thường được tìm thấy ở các tỉnh vùng ven biển, nhiều nhất ở khu vực miền Trung và các tỉnh Đồng bằng Sông Cửu Long.
Công dụng của cây sài hồ
Chữa cảm mạo thông thường
Nguyên liệu: Sài hồ bắc, Trần bì, Thược dược, Phòng phong, Cam thảo và Gừng tươi mỗi vị 12g.
Thực hiện: Đem thang thuốc trên sắc cùng với 500ml nước. Sắc cô đặc còn lại khoảng 200ml nước. Chia nhỏ thành 3 lần uống trong ngày.
Bạn nên uống thuốc khi thuốc còn ấm.
Chữa sốt rét
Nguyên liệu: 12 - 16g sài hồ bắc; Bán hạ, Đảng sâm và Hoàng cầm mỗi vị 8 – 12g; 4 – 6g Chích thảo; 4 – 6 quả Đại táo; Thảo quả và Thường sơn mỗi vị 12g cùng với 3 lát Sinh khương.
Thực hiện: Kết hợp các vị thuốc trên thành một thang thuốc. Đem sắc lấy nước để uống, có thể chia nhỏ phần nước sắc được thành 3 phần nhỏ để dùng hết trong ngày.
Dùng mỗi ngày 1 thang thuốc.
Trị chứng can khí, viêm loét dạ dày tá tràng, cao huyết áp, suy nhược thần kinh
Nguyên liệu: Sài hồ bắc, Đương quy, Bạch truật, Bạch thược và Bạch linh mỗi vị 12g cùng với 4g Chích thảo.
Thực hiện: Đem toàn bộ vị thuốc trên sắc để lấy nước dùng. Có thể chia phần nước sắc thành nhiều phần nhỏ để sử dụng hết trong ngày.
Trị lupus ban đỏ
Nguyên liệu: Thuốc tiêm Sài hồ bắc.
Thực hiện: Mỗi lần sử dụng 2ml thuốc tiêm sài hồ bắc (tương ứng với 4g thuốc sống) để tiêm trực tiếp vào bắp.
Áp dụng mỗi ngày 2 lần và dùng tối đa trong 10 ngày.
Trị viêm giác mạc do virus
Nguyên liệu: Sài hồ Bắc.
Thực hiện: Chế Sài hồ Bắc thành thuốc nhỏ mắt (10%). Mỗi lần sử dụng 0,3 - 0,5ml. Dùng mỗi giờ 1 lần và tiêm dưới kết mạc.
Tiêm cách nhật, tiêm vào bắp mỗi lần 2ml, áp dụng mỗi ngày 1 – 2 lần.
Trị viêm gan
Nguyên liệu: Sài hồ Bắc và Cam thảo mỗi vị 15g.
Thực hiện: Bào chế thành thuốc tiêm. Mỗi lần sử dụng 10ml và dùng 3 lần/ ngày.
Trị chứng mỡ máu cao
Nguyên liệu: 3g sài hồ bắc cùng với 1 quả La hán.
Cách thực hiện: Đem nấu lấy nước uống. Dùng mỗi ngày 3 lần với mỗi lần uống là 20ml.
Cây sài hồ thường được thu hoạch vào mùa thu hoặc mùa xuân. Người ta đào lấy rễ về rửa sạch đất cát, sau đó phơi khô dùng dần.
Điều trị chứng lỵ cấp, viêm ruột cấp, đau đầu, choáng váng, buồn nôn, tiêu chảy
Nguyên liệu: Sài hồ Bắc và Huyền hồ mỗi vị 15g.
Thực hiện: Đem hai nguyên liệu trên nghiền vụn rồi hãm cùng với nước sôi trong 15 phút. Chắt lọc lấy phần nước để uống thay cho nước trà.
Dùng mỗi ngày 1 lần.
Điều trị chứng đau đầu, cơ thể hay bồn chồn, kích động, hay giận dữ, mất ngủ
Nguyên liệu: Sài hồ Bắc, Cúc hoa và Đường phèn mỗi vị 15g; 20g Quyết minh tử cùng với 100g Gạo tẻ.
Thực hiện: Mang Sài hồ, Quyết minh tử và Cúc hoa nấu lấy nước và bỏ phần bã. Lấy nước sắc được nếu cùng với gạo tẻ. Khi gạo chín loãng thành cháo thì thêm đường phèn và khuấy tan đều.
Chia thành 2 phần nhỏ để dùng và nên dùng khi cháo còn nóng.
Điều trị viêm mũi cấp và mãn tính gây tắc nghẹt mũi, chứng suy giảm khả năng ngửi, ù tai, chứng thường hay quên
Nguyên liệu: 15g Sài hồ Bắc, Địa long (đã chế biến), Đào nhân và Xích thược mỗi vị 10g; 60g Gạo tẻ cùng với Đường đỏ (đường hoa mai)
Thực hiện: Đem toàn bộ nguyên liệu (trừ gạo tẻ) sắc lấy nước. Dùng phần nước sắc được nấu với gạo. Khi cháo chín đều, thêm một lượng đường đỏ vừa đủ rồi khuấy đều.
Dùng cháo mỗi ngày 1 lần, nên dùng nóng và áp dụng liên tục trong 7 – 20 ngày.
Điều trị viêm túi mật cấp tính và đường mật nhiễm khuẩn
Nguyên liệu: Sài hồ Bắc và Đại hoàng mỗi vị 16g; Bạch thược, Uất kim và Hoàng cầm mỗi vị 12g cùng với 6g Mộc hương.
Thực hiện: Mang một thang thuốc trên sắc lấy nước để dùng.
Dùng mỗi ngày 1 thang thuốc.
Điều trị viêm gan mãn tính, gan mới xơ cứng, đau nhức vùng gan, bụng đầy trướng
Nguyên liệu: Sài hồ Bắc, Đương quy, Sái thảo, Xích thược, Địa long, Bồ hoàng, Chỉ thực và Ngũ linh chi mỗi vị 40g; 140g Gan lợn; 70g Miết giáp; 30g Kê nội kim và 20g Thanh bì.
Thực hiện: Mang toàn bộ các vị thuốc trên hoàn thành bột mịn. Thêm một ít mật rồi hoàn thành viên. Mỗi lần sử dụng 12g cùng với nước ấm.
Uống mỗi ngày 2 – 3 lần.
Điều trị chứng mất ngủ do lo sợ, tim hay hồi hộp
Nguyên liệu: 4g Sài hồ Bắc; 20g Vỏ hàu; 10g Phục linh; Long cốt, Bạch thược, Hoàng cầm và Bán hạ mỗi vị 5g; Duyên đơn, Quế chi, Cam thảo và Nhân sâm mỗi vị 3g.
Thực hiện: Đem một thang thuốc trên sắc cùng với 3 bát nước. Đun cho đến khi lượng nước cô đặc lại còn phân nửa. Chắt lọc lấy phần nước và loại bỏ phần bã.
Chia phần nước sắc được thành 3 phần nhỏ để dùng hết trong ngày.
Chữa bệnh phụ khoa ở nữ giới
Nguyên liệu: Sài hồ Bắc, Mẫu đơn bì, Trần bì, Sinh địa, Hương phụ, Bạch truật, Hoàng cầm, Thược dược, Đương quy và Cam thảo mỗi vị từ 2 – 3g.
Thực hiện: Đem toàn bộ nguyên liệu đã được chuẩn bị sắc cùng với 500ml nước. Tiến hành sắc cho đến khi lượng nước cô đặc lại còn khoảng 200ml. Chia phần nước sắc được thành 2 – 3 phần nhỏ để dùng hết trong ngày.
Bình luận