Theo các chuyên gia, chuyến thăm như là một nỗ lực để giữ Iran khỏi bị cô lập về kinh tế trước các lệnh trừng phạt của Mỹ. Nhưng khả năng của các đối tác EU để tạo sự khác biệt vẫn còn “đáng nghi”.
Phát biểu trước chuyến thăm, Tổng thống Iran nói rằng chuyến đi sẽ là "cơ hội để nói về tương lai của thỏa thuận" và hơn hết là xác định rõ một bức tranh chính xác về hợp tác giữa Iran và châu Âu. Không phải Đức, Anh hay Pháp các nước tham gia ký thỏa thuận P5+1 với Iran, ông Rouhani tới Áo – nước vừa tiếp quản chức chủ tịch luân phiên của Liên minh châu Âu, và Thụy Sỹ - nơi đặt trụ sở Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA).
Tổng thống Iran Hassan Rouhani đến thăm Áo và Thụy Sỹ.
Chuyến thăm như là một phần trong nỗ lực của Tehran nhằm đảm bảo sự ủng hộ của châu Âu cho thỏa thuận mang tính bước ngoặt này. Đáng chú ý nó chỉ diễn ra hai tháng sau khi Mỹ đơn phương tuyên bố rút khỏi Kế hoạch hành động toàn diện chung (JCPOA) và một tháng sau chuyến thăm của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu để thuyết phục các nhà lãnh đạo EU rời bỏ thỏa thuận.
Tại Áo và Thụy Sỹ, ông Rouhani nhận được sự ủng hộ của lãnh đạo hai nước trong việc củng cố quan hệ song phương, mở rộng hợp tác thương mại và nhất là nỗ lực duy trì JCPOA.
Tổng thống Alexander Van der Bellen nói Áo lấy làm tiếc vì Mỹ rời khỏi JCPOA và tái áp dụng các biện pháp trừng phạt với Iran. Ông Bellen cho rằng JCPOA không thể giải quyết mọi vấn đề nhưng là một cửa sổ để xem xét các vấn đề khác, đồng thời nhấn mạnh rằng có hàng trăm công ty của Áo đang làm ăn với Iran. Tổng thống Thụy Sỹ Alain Berset khẳng định không có trở ngại nào để thúc đẩy quan hệ tốt đẹp và phát triển giữa Iran và Thụy Sỹ trong nhiều lĩnh vực. Thụy Sỹ ủng hộ thỏa thuận JCPOA và cho rằng tất cả các quốc gia nên cố gắng duy trì thỏa thuận này.
Trong khuôn khổ chuyến thăm, nhiều thỏa thuận, hiệp định thương mại được ký kết bất chấp việc có thể bị ảnh hưởng do Mỹ sẽ áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Iran. Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, mong muốn làm ăn của các công ty châu Âu với Iran là rất nhỏ. Bởi các ngân hàng, doanh nghiệp châu Âu và một số ngân hàng và doanh nghiệp châu Á đang công khai đứng về phía Mỹ hơn là Iran vì không muốn đối mặt với các lệnh trừng phạt thứ cấp của Mỹ sẽ bắt đầu vào tháng 8 và tháng 11/2018.
Video: Quốc gia có kho đầu đạn hạt nhân khủng nhất thế giới
Theo các chuyên gia, một sự "tranh chấp rất lộn xộn" giữa Mỹ và châu Âu đang diễn ra khi mà Mỹ tăng áp lực phi hạt nhân lên Iran, các ngân hàng và các doanh nghiệp châu Âu sẽ đứng về phía Washington trong khi các chính trị gia châu Âu đang cố gắng phã vỡ những rào cản của các biện pháp trừng phạt của Mỹ.
Các chuyên gia cũng cho rằng, chuyến công du EU của ông Rouhani nhằm xóa bỏ ghi vẫn về các cam kết của EU trong việc duy trì JCPOA mà thay vào đó là các hành động cụ thể với gói đề xuất của các quốc gia châu Âu về cách duy trì JCPOA, cũng như nhằm duy trì mối quan hệ kinh tế và thương mại tốt nhất có thể giữa Iran và các đối tác quốc tế.
Iran nhiều lần cảnh báo rằng họ sẵn sàng tiếp tục làm giàu uranium lên 20% - cao hơn mức cho phép trong thỏa thuận - "trong vòng vài ngày" nếu thỏa thuận này sụp đổ. Việc Iran và EU cố gắng duy trì JCPOA là nhằm đảm bảo lợi ích cho tất cả các bên liên quan. Việc bảo tồn JCPOA rất quan trọng nhất đối với các quốc gia châu Âu vì nó bảo vệ lợi ích chính trị, kinh tế và an ninh của họ. Nếu thỏa thuận bị phá vỡ, người châu Âu bị ảnh hưởng trực tiếp do những bất ổn ở Trung Đông, trong đó có vấn đề an ninh, khủng bố.
Do đó, chuyến thăm của Tổng thống Rouhani tới EU và tổ chức các cuộc tham vấn sâu hơn giữa Iran và châu Âu là dấu hiệu cho sự nỗ lực, quyết tâm chung của cả hai bên. Châu Âu cảm thấy cần phải đảm bảo an ninh riêng của mình một cách độc lập. Tình hình quốc tế hiện tại càng khiến người châu Âu quyết tâm hơn trong việc bảo tồn JCPOA và hỗ trợ thỏa thuận mạnh mẽ hơn để giải quyết các vấn đề của chính họ. Trong khi Mỹ không quan tâm nhiều đến tác động của những bất ổn ở khu vực Trung Đông do thỏa thuận bị phá vỡ.
Vẫn là câu hỏi quen thuộc “Liệu châu Âu có thể giải cứu Iran trước những biện pháp trừng phạt của Mỹ không?" Ông Philippe Welti, cựu đại sứ Thụy Sỹ tại Iran và là chủ tịch Phòng Kinh tế Thụy Sỹ – Iran nói rằng chuyến thăm của ông Rouhani tới EU lần này sẽ không làm được gì nhiều để thay đổi thực tế chính trị.
Theo ông Mahdi Ghodsi từ Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Vienna (WIIW), châu Âu đã "chỉ nói và không làm gì đáng kể." Ông Ghodsi cho rằng có thể có một cơ hội cho Iran vì Áo có một trong những mối quan hệ gần gũi nhất với Iran ở EU. EU có thể thực hiện các bước trong WTO để bảo vệ quan hệ thương mại của mình với Iran chống lại lệnh trừng phạt của Mỹ”.
Tuy nhiên, ông Ghodsi tin rằng EU có những phạm vi hạn chế và khó khăn khi thuyết phục các công ty tiếp tục kinh doanh ở Iran bất chấp các lệnh cấm vận của Mỹ sắp xảy ra.
Bình luận