Các bài thuốc chữa bệnh từ cây cỏ mực

Tác dụng của cây cỏ mực

Bài viết của TS Lương Y Phùng Tuấn Giang - Chủ tịch Viện nghiên cứu phát triển y dược cổ truyền Việt Nam trên Báo Sức khoẻ & Đời sống cho biết, cỏ mực còn được gọi là nhọ nồi, hạn liên thảo, mặc hán liên, tên khoa học là Eclipta prostrata, thuộc Họ Cúc (Asteraceae). Đây là loại dược thảo truyền thống nổi tiếng khắp thế giới, đặc biệt ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới.

Trong dân gian, cỏ mực được người nông dân coi là loại cỏ dại thông thường. Tuy nhiên nó đóng vai trò quan trọng trong y học dân tộc và được sử dụng từ lâu để điều trị huyết áp cao, bệnh tim mạch vành, bạch biến, tiểu đường, bệnh ngoài da, bệnh đường tiêu hóa, bệnh hô hấp, vết thương ở người dân châu Á, châu Phi và Nam Mỹ.

Các bộ phận trên mặt đất của cây sử dụng làm thuốc trong y học cổ truyền và được phân loại là loại thảo dược bổ âm, thường được sử dụng để điều trị các bệnh liên quan như răng lung lay, bạc tóc, chóng mặt, ù tai và xuất huyết (như ho ra máu, nôn ra máu, tiểu máu, chảy máu cam và băng huyết).

Do cỏ mực nhiều công dụng chữa bệnh nên được khoa học đã chú ý rộng rãi và nhiều cuộc điều tra về thành phần hoạt tính sinh học và hoạt động dược lý đã được tiến hành.

TS Lương Y Phùng Tuấn Giang chỉ ra những tác dụng của cây cỏ mực như sau:

Tác dụng bảo vệ thần kinh

Cỏ mực được nghiên cứu về tác dụng tâm thần kinh trên các mô hình động vật khác nhau. Một trong những flavonoid được tìm thấy trong loại cây này là luteolin cho thấy tác dụng tuyệt vời trong việc chống lại các bệnh thần kinh.

Luteolin tác dụng chống co giật do pentylenetetrazole cấp tính gây ra trên mô hình chuột. Hợp chất này cũng được đề xuất để điều trị bệnh động kinh. Nó cũng cho thấy tác dụng có lợi đối với các rối loạn phổ tự kỷ, bệnh Alzheimer, bệnh Parkinson, bệnh nhận thức liên quan đến tiểu đường, chấn thương sọ não và bệnh đa xơ cứng.

Tác dụng kháng vi sinh vật

Các thành phần hóa học khác nhau được phân lập từ cỏ nhọ nồi cho thấy hoạt động chống lại các chủng vi khuẩn như Escherichia coli, Shigella dysenteriae, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus cholermidis, Salmonella typhi, Staphylococcus aureus, Klebsiella pneumoniae và Bacillus subtilis. Chiết xuất ethanol và ethyl acetate từ cỏ mực cho thấy hoạt tính kháng khuẩn mạnh nhất.

Các nghiên cứu về hoạt tính kháng vi sinh vật tiết lộ đặc tính chống virus viêm gan B, HIV của cỏ nhọ nồi. Ngoài ra, chiết xuất lá cỏ mực còn có tác dụng kháng nấm và chống lại ký sinh trùng sốt rét.

Tính chất chống oxy hóa

Cỏ mực cho thấy đặc tính chống oxy hóa trong các dung dịch chiết xuất khác nhau. Hoạt tính chống oxy hóa của cỏ mực được xác định bằng một số phương pháp bao gồm FRAP, hoạt tính loại bỏ gốc tự do, hoạt tính khử và xét nghiệm DPPH.

Trong một nghiên cứu, các nhà khoa học thấy rằng các chiết xuất hexane, ethyl acetate, ethanol và nước ở các nồng độ khác nhau của cỏ mực cho thấy hoạt động chống oxy hóa. Họ đã tìm thấy trong thí nghiệm rằng polyphenol hoặc flavonoid hoặc flavanone thể hiện hoạt động mạnh mẽ với độ phân cực tăng dần.

Tác dụng chống viêm, giảm đau

Hoạt động chống viêm và giảm đau của cỏ mực đã được báo cáo là có hoạt động chống viêm và giãn phế quản, do các hợp chất coumarin. Tác dụng giảm đau đã được nghiên cứu trên chuột bạch tạng sử dụng chiết xuất cỏ nhọ nồi.

Các mô hình thử nghiệm tiêu chuẩn như phương pháp kẹp đuôi, búng đuôi và phản ứng quằn quại do axit axetic gây ra được sử dụng cho thấy chiết xuất cỏ nhọ nồi tạo ra hoạt động giảm đau tốt.

Tác dụng bảo vệ gan

Chiết xuất của cỏ mực được biết là có tác dụng bảo vệ tổn thương gan thực nghiệm ở chuột. Loại thảo dược này đã được báo cáo là có tác dụng bảo vệ gan ở mức độ dưới tế bào của các dấu hiệu chức năng, trong tình trạng viêm và tổn thương gan.

Cỏ mực tác dụng bảo vệ đối với tổn thương gan cấp tính do carbon tetrachloride gây ra, bằng cách làm giảm hoại tử trung tâm tiểu thùy, thoái hóa nước và thay đổi chất béo của các tế bào nhu mô gan.

Tác dụng bảo vệ thận và hỗ trợ điều trị bệnh thận

Độc tính trên thận là tác dụng phụ thường gặp nhất do tích tụ cisplatin (Cis) trong thận và hóa trị liệu để điều trị ung thư. Một nghiên cứu đã điều tra tác dụng bảo vệ thận của chiết xuất cà rốt (DC) và cỏ nhọ nồi (EP) đối với độc tính trên thận do cisplatin gây ra ở chuột bạch tạng Wistar.

Cỏ nhọ nồi thường được kê đơn kết hợp với glucocorticoid để điều trị viêm thận cầu thận, hội chứng thận hư và bệnh thận IgA trong thực hành lâm sàng của Y học cổ truyền Trung Quốc. Những kết quả của nghiên cứu cho thấy sử dụng cỏ nhọ nồi giúp cải thiện hiệu quả, giảm phản ứng bất lợi của glucocorticoid ở bệnh nhân đang điều trị phối hợp và ngăn ngừa bệnh tái phát.

Hoạt động điều hòa miễn dịch

Các nghiên cứu sơ bộ cho thấy, hoạt động điều hòa miễn dịch của chiết xuất methanol của cỏ nhọ nồi. Wedelolactone và demethylwedelolactone phân lập từ cỏ nhọ nồi thể hiện sự ức chế trypsin trong ống nghiệm. Cả hai hợp chất đều thể hiện hoạt tính mạnh với giá trị IC50 lần lượt là 2,9 và 3,0 μg/ml.

Đặc tính chống nọc độc

Các thành phần hóa học được phân lập từ cỏ nhọ nồi được chứng minh hiệu quả trong việc chống lại các loại nọc độc khác nhau do rắn cắn ở vùng nhiệt đới, và cận nhiệt đới.

Các bài thuốc chữa bệnh từ cây cỏ mực

Bài viết trên website Bệnh viện Đa khoa Medlatec có sự tham vấn y khoa của BSCKI. Dương Ngọc Vân đã chỉ ra một số bài thuốc chữa bệnh từ cây cỏ mực như sau:

- Bài thuốc chữa chảy máu cam: Bạn cần chuẩn bị khoảng 20g cây cỏ mực, 16g cam thảo đất, 20g hoa hòe sao đen. Dùng hỗn hợp này sắc nước uống mỗi ngày.

Chuẩn bị: Cỏ nhọ nồi 20 gam, hoa hoè sao đen 20 gam, cam thảo đất 16 gam.

- Bài thuốc chữa viêm họng:Bạn cần chuẩn bị một số nguyên liệu như sau:

+ Cỏ mực: 20g.

+ Củ rẻ quạt 12g.

+ Bồ công anh 20g.

+ Kim ngân hoa: 16g.

+ Cam thảo đất: 16g.

Sau đó, dùng các nguyên liệu này để sắc lấy nước uống, dùng liên tục từ 3 đến 5 ngày để đạt hiệu quả tốt nhất.

- Bài thuốc trị mề đay: Chuẩn bị một số nguyên liệu như sau: cỏ mực, lá xương sống, huyết dụ, rau diếp, lá dưa chuột, lá khế, là nhài. Rửa sạch để ráo và giã nát những loại lá này. Sau đó vắt lấy nước uống. Đồng thời phần bã bạn có thể sử dụng để xoa lên vùng da đang bị sưng, đau.

- Bài thuốc điều trị thiếu máu: Nguyên liệu cần chuẩn bị là cây nhọ nồi 100g, mần trầu 100g, gừng khô khoảng 50g. Sao sơ qua những nguyên liệu này, sau đó đổ thêm khoảng 3 chén nước dừa tươi. Tiếp đó nấu lên và lấy nước uống. Nên uống 2 lần mỗi ngày để đạt được hiệu quả tốt nhất.

Những điều cần lưu ý khi sử dụng cây cỏ mực

Theo TS Lương Y Phùng Tuấn Giang, do nhiều tác dụng tốt, nên cỏ mực đóng một vai trò quan trọng trong lĩnh vực y học và làm đẹp. Cỏ mực an toàn và thường được dùng với liều từ 8 – 16g theo y học cổ truyền.

Tuy nhiên, cần có những lưu ý sau đây khi sử dụng cỏ mực:

• Những người tỳ vị hư hàn, tiêu chảy, đầy bụng, âm hư không có nhiệt: Không được dùng cỏ nhọ nồi.
• Đối với trẻ nhỏ dưới 1 tuổi khi bị sốt chỉ nên sử dụng lá cỏ mực để đắp (bẹn, nách, cổ tay). Hạn chế cho uống, để đảm bảo vệ sinh vô trùng cho trẻ.
• Bệnh nhân suy thận, suy gan không nên tự ý sử dụng bất kỳ các loại thuốc, thảo dược nào, kể cả cỏ mực mà không được sự tư vấn, chỉ định của bác sĩ.
• Phụ nữ mang thai không được dùng cỏ mực vì có thể bị sảy thai.

Khi sử dụng cỏ mực hoặc những bài thuốc từ cỏ mực để điều trị bệnh, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ về liều lượng, cách sử dụng. Tốt nhất bệnh nhân nên được thăm khám để chẩn đoán về thể bệnh, mức độ, giai đoạn bệnh để có pháp điều trị và phương thuốc phù hợp nhất.