Bộ Giao thông Vận tải muốn tăng phí qua 49 trạm BOT

Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) Nguyễn Nhật vừa thay mặt bộ trưởng Bộ GTVT ký văn bản xin ý kiến 5 bộ: Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư, Xây dựng, Tư pháp, Công an và 17 địa phương về báo cáo sụt giảm doanh thu so với phương án tài chính ban đầu tại các dự án BOT do Bộ GTVT quản lý.

Lo vỡ phương án tài chính

Hiện Bộ GTVT đang quản lý 61 dự án BOT (không tính 4 dự án BT và 1 dự án BOO), trong đó có 59 dự án đã hoàn thành đưa vào khai thác, 2 dự án đang đầu tư xây dựng. Trong 59 dự án đã khai thác, có 52 dự án có đủ số liệu đánh giá việc tăng, giảm lưu lượng so với dự báo ban đầu, 4 dự án mới đưa vào thu phí cuối tháng 12/2018 và đầu năm 2019 không đủ cơ sở để đánh giá và 3 dự án đang dừng thu.

Theo số liệu báo cáo, trong năm 2018 có 31/52 dự án (chiếm khoảng 60%) có lưu lượng thực tế cao hơn dự báo trong hợp đồng BOT; 11/52 dự án (khoảng 20%) có lưu lượng thực tế đạt từ 80%-100% so với dự báo trong hợp đồng; khoảng 10 dự án có lưu lượng thực tế thấp (dưới 80%) so với dự báo trong hợp đồng. "Như vậy, lưu lượng xe thực tế đến thời điểm này cơ bản phù hợp với lưu lượng dự báo trong phương án tài chính các dự án BOT" - Bộ GTVT cho hay.

Về mức thu phí và lộ trình tăng phí, Bộ GTVT cho rằng theo quy định từ trước ngày 1/1/2017 (khi phí sử dụng dịch vụ đường bộ chuyển thành giá), trong các hợp đồng dự án, mức thu phí phù hợp với khung mức phí quy định tại Thông tư số 159/2013/TT-BTC của Bộ Tài chính với lộ trình tăng phí dự kiến 3 năm/lần, mỗi lần tăng từ 12%-18% tùy từng dự án.

Tuy nhiên, Bộ GTVT cho rằng thực hiện chỉ đạo của Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ tại Thông báo 107/TB-VPCP ngày 27/5/2016 về việc "trước mắt chưa tăng phí BOT và giãn thời gian thu phí tối đa đối với các dự án BOT" và Thông báo 321/TB-BCĐĐHG ngày 5/5/2017 về việc "giao Bộ GTVT sớm có phương án điều chỉnh giá dịch vụ BOT của các trạm đã quyết toán trong năm 2017 theo hướng ưu tiên giảm giá hơn giảm thời gian thu phí", nên Bộ GTVT chưa thực hiện việc tăng phí theo lộ trình như quy định trong hợp đồng BOT.

"Tính đến hết năm 2019, có khoảng 37 dự án BOT phải tăng phí theo lộ trình (trong đó năm 2018 có 2 dự án, năm 2019 có 35 dự án), năm 2020 có 10 dự án, năm 2021 có 2 dự án, các dự án còn lại cơ bản tăng phí sau năm 2021. Và hiện nay, Bộ GTVT đã nhận được đề xuất của một số nhà đầu tư đề nghị tăng phí theo lộ trình trong hợp đồng BOT" - báo cáo của Bộ GTVT nêu.

Hai phương án

Bộ GTVT cho biết để tránh xảy ra các hệ lụy xấu đã nêu trên, cơ quan này đã nghiên cứu, rà soát, tính toán và đề xuất các phương án xử lý theo các nguyên tắc: việc tăng phí vẫn bảo đảm tinh thần chỉ đạo của Chính phủ tại Nghị quyết 35/NQ-CP; xem xét tăng phí vào thời điểm thích hợp để không xảy ra tình trạng phá vỡ phương án tài chính dẫn đến các khoản vay tín dụng của các ngân hàng trong nước thành nợ xấu; đối với trường hợp mức phí không tăng theo lộ trình dẫn đến phá vỡ phương án tài chính, nhà nước cần cân đối để bù đắp phần thiếu hụt bảo đảm phương án tài chính khả thi.

Trên cơ sở đó, Bộ GTVT đề xuất 2 phương án. Phương án 1, tăng phí trong giai đoạn 2019-2021. Theo hợp đồng đã ký, trong giai đoạn 2018-2021 có 49 dự án BOT phải tăng phí theo lộ trình. Bộ sẽ đàm phán với các nhà đầu tư và ngân hàng tài trợ để xem xét tăng phí trong giai đoạn này. "Riêng trong năm 2019 chỉ đàm phán tăng phí đối với các dự án có sụt giảm doanh thu lớn để hạn chế các hệ lụy xấu. Theo tính toán, đây là điểm tới hạn nếu không tăng phí sẽ phá vỡ phương án tài chính của các dự án.

Phương án 2: Giữ nguyên mức phí như hiện tại, chỉ thực hiện việc tăng theo hợp đồng từ năm 2022. Theo phương án này, 49 dự án có lộ trình tăng phí trong giai đoạn 2018-2021 sẽ bắt đầu tăng phí từ năm 2022. Theo tính toán, sẽ có khoảng 9 dự án bị phá vỡ phương án tài chính và dự kiến nhà nước phải bố trí khoảng 3.000 tỉ đồng để hỗ trợ cho các dự án này bảo đảm tính khả thi của phương án tài chính dự án. 

Vì doanh thu BOT giảm?

Theo phân tích của Bộ GTVT, một trong những nguyên nhân dẫn đến sụt giảm doanh thu là do lưu lượng thấp hơn so với dự báo. Cụ thể, do kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội tại một số địa phương không đúng như dự báo ảnh hưởng đến lưu lượng xe qua trạm thấp hơn dự báo.

Thêm một nguyên nhân, theo Bộ GTVT, là do xuất hiện các tuyến đường song hành, đường ngang qua khu vực trạm thu phí dẫn đến xe tránh trạm.