Ai là người đuổi giặc phương Bắc sau 1.000 năm đô hộ nhưng không lên làm vua?

Khúc Thừa Dụ

Theo sách Lịch sử Việt Nam, Trung Quốc cuối thế kỷ 9 đầu thế kỷ 10 trở nên rối ren, khởi nghĩa nông dân khắp nơi làm lung lay nền thống trị của nhà Đường. Chính quyền đô hộ ở Giao Châu (tên nước Việt Nam thời kỳ này) cũng suy yếu. Tiếp sau các cuộc khởi nghĩa lớn của Mai Thúc Loan, Phùng Hưng... quan lại địa phương liên tiếp nổi dậy cát cứ khắp nơi.
Trước tình hình đó, đầu năm 905, Khúc Thừa Dụ - Hào trưởng đất Hồng Châu (nay thuộc huyện Ninh Giang, Hải Dương), có "tính khoan hòa, hay thương người, được dân chúng suy tôn", đã khởi binh chống lại nhà Đường, giành quyền quản lý đất nước.   
"Giành lấy chính quyền từ tay phong kiến phương Bắc, Khúc Thừa Dụ kết thúc ách thống trị hơn 1.000 năm phong kiến phương Bắc. Lịch sử ghi nhớ công lao của ông như một trong những người đặt nền móng cho nền độc lập tự chủ của đất nước", sách Lịch sử Việt Nam viết.

Tiết độ sứ

Sau khi đánh đuổi hết bọn ngoại xâm khỏi nước ta, thay vì xưng vương, xưng đế như các tiền bối đi trước Mai Hắc Đế, Phùng Hưng, Khúc Thừa Dụ chỉ tự xưng là Tiết độ sứ (tương đương chức quan, cai quản toàn vùng An Nam sứ - Việt Nam ngày nay). Dù vậy, Khúc Thừa Dụ vẫn được sử sách, người đời suy tôn "Khúc tiên chúa".
Sách Lịch sử Việt Nam bình luận: "Tuy mang danh một quan chức nhà Đường (Tiết độ sứ) nhưng trong thực tế và về thực chất, chính quyền Khúc Thừa Dụ là chính quyền tự chủ, đặt cơ sở cho nền độc lập bền lâu của nước ta". 
Năm 906, triều đình nhà Đường buộc phải công nhận chính quyền của Khúc Thừa Dụ và phong ông là Tĩnh Hải quân tiết độ sứ Đồng bình chương sự. 

1

Khúc Thừa Dụ cai quản việc nước được một năm thì qua đời. Con ông là Khúc Hạo ngay sau đó đã nối nghiệp cha, giữ đô ở La Thành (Hà Nội ngày nay). 

Cải cách quản lý từ trung ương đến địa phương

Tiếp nối sự nghiệp cai quản đất nước, Khúc Hạo đã thực hiện nhiều cải cách quan trọng, thay thế chế độ của nhà Đường. 
Thay đổi lớn nhất trong cải cách hành chính của họ Khúc là nắm chính quyền đến tận cấp làng xã. Trong suốt thời Bắc thuộc, chính quyền phương Bắc chỉ cai quản được đến cấp huyện, làng xã vẫn là khu vực tự trị của người Việt, chỉ chịu sự cai trị gián tiếp của chính quyền đô hộ. 
"Làng xã của người Việt vẫn tồn tại kiên cường... Chính từ làng mà nhân dân ta đã giành được đất nước. Họ Khúc là đại diện cho những Hào tộc bản địa, tầng lớp lãnh đạo mới của dân Việt, giành lấy quyền quản lý đất nước, chấm dứt hơn 1.000 năm Bắc thuộc", sách viết.   
Về kinh tế, chính quyền Khúc Hạo thực hiện chính sách "bình quân thuế ruộng, tha bỏ lực dịch". Trước kia, triều đình phương Bắc mặc sức vơ vét của dân, thu nhiều loại thuế, đánh thuế nặng nên nhân dân căm phẫn. Nay họ Khúc thực hiện chế độ ruộng đất là công hữu, phân chia cho các hộ canh tác và đánh thuế một cách bình quân theo diện tích đất các hộ được phân chia.   
Lực dịch trước đây là một thứ khổ sai triều đình phương Bắc áp dụng khi bắt dân đi mò trai lấy ngọc, săn voi lấy ngà… đã được Khúc Hạo tha bỏ, cùng thuế đinh.
Cuộc cải cách của họ Khúc đã tạo cơ sở kinh tế, xã hội vững chắc cho nền độc lập, tự chủ của người Việt sau này.

Ngày càng lớn mạnh

Khúc Hạo lên nắm chính quyền (năm 907) khi nhà Đường (Trung Hoa) đã sụp đổ dưới sự đánh chiếm của nhà Hậu Lương.
Sau khi nắm quyền phương Bắc, vua Hậu Lương tiếp tục thừa nhận chính quyền của Khúc Hạo, công nhận Khúc Thừa Dụ Tiết độ sứ Tĩnh Hải quân.
Tuy nhiên, một năm sau, vua Hậu Lương lại phong tên quan Lưu Ẩn làm Phó tiết độ phó sứ Giao Châu. Điều đó cho thấy, triều đình phương Bắc vẫn âm mưu chiếm lại nước ta.
Tuy nhiên, dưới sự cai trị vững vàng của Khúc Hạo, họ Lưu và vua Hậu Lương không dám nhòm ngó tới phương Nam.