VOV và Đài Phát thanh Campuchia: Mối tình hữu nghị son sắt, thủy chung

Năm 1979, sau khi thoát khỏi họa diệt chủng Pol Pot Ieng Xari, Chính phủ Campuchia đề nghị Việt Nam giúp đỡ Đài phát thanh Phnom Penh.

Dù vừa đi qua cuộc chiến tranh, nền kinh tế còn nghèo, lạm phát có lúc lên tới 800% nhưng ngay khi bạn cần là ta có mặt, Lãnh đạo Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) khi ấy đã cử ngay một đoàn chuyên gia kỹ thuật và chuyên gia biên tập, sản xuất các chương trình phát sang giúp bạn khôi phục lại Đài phát thanh bị tàn phá và tổ chức các chương trình phát thanh, đào tạo đội ngũ biên tập viên.

Nói như cố nhà báo Mai Thúc Long, nguyên Phó Tổng Giám đốc VOV, đoàn chuyên gia của ta khi ấy giúp bạn nhưng không tính toán lợi ích vật chất cho mình.

40 năm trước, đoàn chuyên gia kỹ thuật đầu tiên do ông Huỳnh Ngọc Ấn làm Trưởng đoàn được lãnh đạo VOV cử sang giúp Đài Phát thanh Campuchia khôi phục đài phát thanh bị tàn phá. Khi tới Campuchia, đoàn chuyên gia kỹ thuật phải nghiên cứu hệ thống cơ sở vật chất của đài phát thanh của bạn vì công nghệ kỹ thuật phát sóng khác với hệ thống mà VOV đang sử dụng.

Ông Đào Tiến Ngỏ, một thành viên trong đoàn cho biết, các thành viên phải làm việc suốt ngày đêm để tìm hiểu hệ thống quy trình phát thanh của Đài phát thanh Phnom Penh, hệ thống máy phát sóng, kỹ thuật hòa âm... để kịp thời phát sóng các chương trình phát thanh.

Sau khi nắm vững các thiết bị, cùng với đảm nhiệm công việc kỹ thuật phát sóng, nhóm chuyên gia bắt đầu đào tạo đội ngũ cán bộ kỹ thuật cho Đài bạn. Công việc tưởng như đơn giản nhưng lại rất khó khăn do nhóm chuyên gia không biết tiếng Campuchia.

"Bây giờ công nghệ vi tính, ngày xưa công nghệ analog thì phải cầm tay chỉ việc. Chúng tôi chưa bao giờ được nói tiếng Campuchia và họ cũng không hiểu được tiếng Việt Nam cho nên việc tuyên truyền kỹ thuật, làm sao họ thấu hiểu được quy trình công nghệ và quy trình phát thanh như thế nào thì cực kỳ khó khăn.

Lúc đó cũng chưa tìm được người phiên dịch tiếng Campuchia sang tiếng Việt Nam cho nên trong đoàn chúng tôi có một số người biết tiếng Anh thì dùng tiếng Anh để nói chuyện với người ta và người ta nói chuyện tiếng Campuchia qua tiếng Anh phiên dịch trở lại. Sau một thời gian chúng tôi kiên trì luyện tập và hướng dẫn, chúng tôi đã huấn luyện bạn làm được tốt công việc ấy", ông Đào Tiến Ngỏ cho hay.

Ngoài phát thanh tuyên truyền trên sóng, nhóm chuyên gia của VOV còn thiết lập giúp bạn hệ thống phát thanh hữu tuyến (hay còn gọi là hệ thống loa truyền thanh) ở thành phố Phnom Penh.

Không có phương tiện kỹ thuật hỗ trợ, các chuyên gia phải kéo từng từng chiếc dây, lắp từng chiếc loa để tiếng nói của Đảng, Chính phủ và nhân dân Campuchia có thể vang lên ở mọi nơi trong thành phố. 

Cùng với nhóm chuyên gia kỹ thuật, VOV cũng cử đoàn chuyên gia khối biên tập sang giúp bạn tổ chức chương trình phát thanh, đào tạo đội ngũ biên tập. Từ những ngày đầu tiên gian khổ, đêm ngủ vẫn còn lo tàn quân Pol Pot phục kích sau vườn, với số tiền trợ cấp ít ỏi vừa đủ mua một bao thuốc lá, cho đến những ngày cuối cùng tới Campuchia giúp bạn, cuộc sống của phóng viên, kỹ thuật viên VOV khi ấy đã trải qua biết bao thăng trầm.

Ông Nguyễn Văn Khiêm, lúc đó là biên tập viên tiếng Pháp của Ban Biên tập Đối ngoại được VOV cử sang làm chuyên gia từ năm 1980 đến năm 1984 nhớ lại.

"Khi sang Campuchia được mấy tháng thì lúc ấy chúng tôi còn ở nhà tổng đoàn. Nửa đêm, anh em đang ngủ, khoảng 1-2 giờ sáng tự nhiên súng bắn ào, ào lên. Xong anh em chuyên gia nhốn nháo hết cả lên.

Mọi người hô hào nhau là đạn nó bắn dọc con đường đấy, anh em mình chỉ bảo nhau là nằm rạp xuống sàn tránh cửa sổ. Cuối cùng, sau 15-20 phút, đạn ngưng bắn, anh em vô sự không ai bị gì cả", ông Nguyễn Văn Khiêm cho biết.

Công việc của nhóm chuyên gia gồm tổ chức sản xuất các chương trình phát thanh đối ngoại phát trên sóng Đài Phát thanh Campuchia, sau đó dịch sang các thứ tiếng gồm tiếng Pháp, tiếng Anh, tiếng Lào, tiếng Thái Lan, tiếng Việt và phát sóng hàng ngày. Một số người được chuyên gia ta giúp đỡ bước đầu chỉ là biên tập viên, dần dần trở thanh thành viên lãnh đạo của Đài.

Cũng nhờ sự hỗ trợ của VOV, nhiều biên tập viên Campuchia một thời làm việc, sinh hoạt cùng phát thanh đối ngoại trở về nước đã được cử giữ những chức vụ quan trọng ở Campuchia như ông Keo Chăn Đa, từng làm Bộ trưởng Bộ Văn hóa- thông tin, Bí thư thành ủy Phnom Penh.

Biên tập viên Nguyễn Văn Khiêm kể lại, "Bên cạnh giúp bạn về việc biên tập chương trình, lên chương trình, dàn dựng chương trình, rồi giúp bạn vào công tác thu thanh và bên ngoài những công việc chuyên môn ấy ra thì chúng tôi cũng còn giúp bạn về mặt tư tưởng để làm sao để duy trì được đội ngũ, phục vụ cho đài được tốt về chuyên môn về báo chí".

Được sự giúp đỡ tận tình, hỗ trợ hiệu quả của VOV, Đài Phát thanh Campuchia đã có đội ngũ cán bộ, kỹ thuật đủ mạnh để đảm nhiệm toàn bộ công việc.

Đối với đội ngũ biên tập đối ngoại, từ lúc còn chưa có khái niệm đầy đủ về công tác phát thanh, vốn ngoại ngữ còn thấp, các chuyên gia của VOV đã giúp bạn từng bước nâng cao trình độ chuyên môn, am hiểu thời cuộc chính trị, xây dựng cho bạn một đội ngũ cán bộ đủ sức đảm đương công việc của các thứ ngữ Anh, Pháp, Thái, Lào và Việt.

Với tinh thần giúp bạn nhưng không tính toán lợi ích vật chất cho mình, giúp bạn cũng chính là tự giúp mình, sự cống hiến của các chuyên gia gồm cả kỹ thuật và biên tập viên của VOV góp phần tô thắm những nét son rực rỡ của mối tình hữu nghị Việt Nam- Campuchia son sắc.

40 năm đã trôi qua, những lớp biên tập viên, kỹ thuật viên từng sang hỗ trợ đài bạn trong vòng ngót 10 năm giờ người còn, người mất nhưng ký ức về những ngày gian khổ, vui buồn bên nhau thì vẫn vẹn nguyên như thủa nào. Những lớp chuyên gia sau này, thi thoảng gặp lại, vẫn thường cùng nhau ôn lại những địa danh một thời gắn bó: Đài Độc lập, Stung Treng... và hình ảnh những biên tập viên, kỹ thuật viên Campuchia một thời gắn bó.