Thương lái Trung Quốc lại 'giở trò' gì với thủy sản Việt?

Ngay từ những ngày đầu tiên sau Tết Nguyên đán 2014 hàng ngàn công nhân của các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản trên địa bàn Đà Nẵng đã khẩn trương vào ca sản xuất để đáp ứng các đơn hàng của đối tác. Tuy nhiên, các doanh nghiệp đang đối mặt mới nguy cơ cạn kiệt nguồn nguyên liệu.

Ông Lê Hồng Sơn, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Xuất nhập khẩu thuỷ sản Miền Trung (Saprodex) cho biết, hơn 1.100 công nhân công ty đã tích cực sản xuất ngay từ đầu năm để tranh thủ nguồn nguyên liệu dồi dào từ các chuyến đi biển đầu năm của ngư dân.

Tuy nhiên, cũng như nhiều doanh nghiệp chế biến thuỷ sản có trụ sở tại KCN Thọ Quang, Saprodex đang phải “đau đầu” với thực trạng thiếu nguyên liệu chế biến.

Cũng theo ông Sơn, năm 2013 doanh thu của Công ty đạt hơn 1,6 ngàn tỷ đồng nhưng lợi nhuận lại không đạt kế hoạch bởi vì áp lực tranh giành nguồn nguyên liệu sản xuất quá lớn.

Vào đầu năm 2014 thì nông dân nuôi tôm bị dịch bệnh, mất mùa, thiếu nguyên liệu phải sản xuất cầm chừng.

Tới khoảng tháng 7, vụ thu hoạch tôm thứ 2 trong năm của nông dân vừa bắt đầu thì thương lái Trung Quốc đã ồ ạt đổ bộ sang thu gom. “Khắp các vựa tôm lớn dọc các tỉnh miền Trung thậm chí tới miền Nam đều xuất hiện thương lái Trung Quốc. Họ không chỉ thu mua tôm loại 1 giá cao mà ngay cả loại 2, loại 3 cũng thu gom mua sạch”, ông Sơn lo lắng.

Chính vì vậy mà hàng loạt hàng loạt nhà máy chế biến thuỷ sản vốn đã thiếu nguyên liệu nay càng thiếu trầm trọng hơn.

Để có được nguyên liệu chế biến, đảm bảo cho nhà máy hoạt động, đảm bảo cho cuộc sống của hàng ngàn công nhân, các doanh nghiệp chế biến thủy sản tại Đà Nẵng phải đi mua nguyên liệu đầu vào với giá tăng cao có lúc tới 40%. Thậm chí có tuần còn không mua được con tôm nào để chế biến, trong khi đơn hàng thì đã cận kề, ông Sơn chia sẻ.

Không chỉ Saprodex mà ngay cả CP Thủy sản và Thương mại Thuận Phước  Đà Nẵng (Thuận Phước), một trong những doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu thuỷ sản tại nhất miền Trung cũng gặp nhiều khó khăn trong cuộc chiến giành nguyên liệu với thương lái Trung Quốc.

Ông Trần Văn Lĩnh, TGĐ Công ty cũng là Phó chủ tịch Hiệp hội chế biến thuỷ sản Việt Nam (VASEP) chia sẻ, ngay cả các nhà máy chế biến thuỷ sản của Trung Quốc cũng lao đao vì thiếu nguyên liệu.

Vì vậy, để đảm bảo sản xuất họ đã ồ ạt đổ bộ sang thị trường Việt Nam thu gom, coi đây là cái “vựa” mới để khai thác. Không chỉ trong năm nay mà những năm tới, cuộc chiến giành nguồn nguyên liệu với thương lái Trung Quốc sẽ tiếp diễn căng thẳng, đặt các doanh nghiệp thuỷ sản Việt Nam vào thế cạnh tranh gay gắt ngay “trong nhà” của mình.

“Khi cạnh tranh đầu ra sản phẩm đã tạm ổn ở các thị trường EU, Nhật, Mỹ thì bây giờ lo nhất là cạnh tranh nguyên liệu. Trong khi khai thác trên biển ngư dân gặp nhiều áp lực vì vùng đánh bắt bị hạn chế thì việc quy hoạch nuôi trồng thuỷ sản trên bờ lại chưa khoa học, phần lớn manh mún, tự túc dẫn tới dịch bệnh, mất mùa, nguyên liệu phập phù, thiếu ổn định.

Hiện nay, để đối mặt thêm với các thương lái Trung Quốc, nên nhiều doanh nghiệp chế biến nhỏ phải đóng cửa, làm cầm chừng, trong khi các doanh nghiệp lớn với thị trường xuất khẩu ổn định thì cũng phải “bơi” ra thế giới để nhập nguyên liệu về chế biến”, ông Lĩnh nói.

“Bài học thực tế từ doanh nghiệp là năm 2013 nếu Thuận Phước chỉ trông chờ vào nguyên liệu trong nước thì sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Tính toán trước những sức ép nên Công ty đã phải chủ động nhập nguyên liệu từ Ấn Độ, Ecuado về để đảm bảo việc làm cho hơn 2.400 công nhân, đảm bảo các hợp đồng xuất khẩu”, ông Lĩnh chia sẻ kinh nghiệm.

Theo đánh giá của các doanh nghiệp thuỷ sản, năm 2014 thị trường thế giới sẽ phục hồi, theo đó xuất khẩu vào các thị trường truyền thống như Mỹ, EU, Nhật sẽ mở ra nhiều triển vọng.

Bà Trần Như Thiện Mỹ, Phó TGĐ Saprodex, cho biết, thị trường Nhật rất khó tính, tuy nhiên khi đã vào được đây thì xuất khẩu sẽ mang giá trị cao, ổn định.

Năm nay, ngành thuỷ sản vẫn trông chờ nhiều vào thị trường Nhật, đặc biệt là xuất khẩu tôm khi mà nền kinh tế Nhật đang phục hồi nhanh chóng.

Dự báo tổng kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam năm 2014 khoảng 6,9 tỷ USD, trong đó riêng xuất khẩu tôm ước khoảng 3 tỷ USD.

“Để đạt được mục tiêu đó nhiều doanh nghiệp lớn đã tính tới phương án “đột ngột” thiếu hụt nguyên liệu khi thương lái Trung Quốc tràn sang bằng cách tìm đối tác đối tác nhập khẩu  nguyên liệu, đồng thời tăng ca sản xuất ngay khi sản lượng khai thác gia tăng để dự trữ.

Một khó khăn khác cũng được các doanh nghiệp tính đến đó là lệnh cấm đánh bắt hải sản của Trung Quốc trên biển Đông vào mùa cao điểm khai thác. Để dự tính tình huống này, các doanh nghiệp đã chủ động điều chỉnh đơn hàng hợp lý”, bà Mỹ nói.

Về vấn đề này, ông Lê Viết Tươi, Phó Giám đốc Sở Công thương Đà Nẵng cho hay, tổng lượng hàng hoá xuất khẩu của Đà Nẵng năm 2013 khoảng 1 tỷ USD, trong đó doanh nghiệp FDI chiếm tỷ trọng lớn, phần còn lại là các doanh nghiệp cao su, dệt may, thuỷ sản (riêng thuỷ sản 155 triệu USD).

Như vậy, nếu không tính các doanh nghiệp FDI thì ngành thuỷ sản vẫn là kinh tế mũi nhọn trong xuất khẩu của thành phố. Trong năm 2014, Đà Nẵng đã chọn là “năm doanh nghiệp” vì vậy sẽ tập trung tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh, đặc biệt sẽ ưu tiên hỗ trợ cho các doanh nghiệp xuất khẩu chủ lực, tạo việc làm cho số đông lao động.