Sách Trắng Quốc phòng Nhật Bản 2021 nói về Trung Quốc, Triều Tiên, Nga thế nào?

Tài liệu bao gồm một số luận điểm cho thấy những thay đổi năng động trong kế hoạch quân sự và chính trị của đất nước Mặt Trời mọc, cùng với sự khuyến khích của Washington và sự tham gia của nước này vào các hoạt động khu vực như Đối thoại An ninh Tứ giác; chỉ ra vai trò của Nhật Bản như một quốc gia đối tác của Mỹ và tiếp tục chính sách leo thang với các nước láng giềng trực tiếp. Theo lời mở đầu Sách Trắng, Nhật Bản hiện có hai mối đe dọa chính: Trung Quốc và Triều Tiên.

Trong Sách Trắng viết: “Nhìn vào tình hình xung quanh Nhật Bản, Trung Quốc đã tiếp tục các nỗ lực đơn phương nhằm thay đổi hiện trạng ở biển Hoa Đông và Biển Đông. Các tàu của cảnh sát biển Trung Quốc (CCG) được nhìn thấy gần như hàng ngày trong vùng tiếp giáp xung quanh quần đảo Senkaku, một phần vốn là lãnh thổ Nhật Bản, và liên tục xâm phạm lãnh hải Nhật Bản. Không những thế, đã xảy ra sự cố tàu CCG tiếp cận tàu đánh cá Nhật Bản khi xâm phạm lãnh hải Nhật Bản, càng làm cho tình hình trở nên nghiêm trọng".

Trong bối cảnh đó, từ tháng 2/2021, Luật Cảnh sát biển Trung Quốc đã có hiệu lực, bao gồm các điều khoản mâu thuẫn với luật pháp quốc tế, trong số nhiều nội dung gây tranh cãi là sự mơ hồ về khu vực địa lý áp dụng Luật CCG và cách các quy tắc quản lý việc sử dụng vũ khí. Luật CCG không được phép xâm phạm lợi ích hợp pháp của các quốc gia liên quan bao gồm cả Nhật Bản. Hơn nữa, việc gia tăng căng thẳng ở biển Hoa Đông và các vùng biển khác là hoàn toàn không thể chấp nhận được.

“Ngoài ra, Triều Tiên đang tiến hành phát triển tên lửa đạn đạo với nhịp độ cực kỳ nhanh. Nước này đã phóng tên lửa đạn đạo loại mới vào năm 2021 và các xu hướng quân sự, bao gồm phát triển hạt nhân và tên lửa, đặt ra các mối đe dọa nghiêm trọng và sắp xảy ra đối với an ninh của Nhật Bản”. Sách Trắng quốc phòng mới của Nhật Bản kêu gọi hoạch định kế hoạch cho tất cả các lĩnh vực và hợp tác chặt chẽ hơn với các đồng minh. 

Sách Trắng nói rằng Nhật Bản sẽ cam kết một khu vực "Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và cởi mở". Các đồng minh của Nhật Bản được liệt kê là Mỹ, Australia, Ấn Độ, Canada và New Zealand, cũng như các quốc gia châu Âu bao gồm Anh, Pháp và Đức. Một số trang được dành cho các thảm họa và hoạt động cứu trợ động đất và các thảm họa thiên nhiên khác, và một phần riêng biệt mô tả tầm quan trọng của các lĩnh vực không gian, mạng và tác chiến điện tử.

Một tờ báo Đài Loan cũng đã thực sự gây chú ý thực tế lần đầu tiên Bộ Quốc phòng Nhật Bản đã loại Đài Loan khỏi bản đồ Trung Quốc. Trong những năm trước, Đài Loan và đại lục Trung Quốc được gộp chung vào cùng một chương và trên cùng một bản đồ, làm dấy lên sự chỉ trích gay gắt từ những người Đài Loan sống ở Nhật Bản. Tuy nhiên, phiên bản mới nhất, Sách Trắng nhấn mạnh sự khác biệt giữa hai chủ thể, cho thấy sự thay đổi chính sách của Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Nobuo Kishi.

Thay vào đó, Đài Loan đã được đưa vào Phần I, Chương 2, Phần 3, với tiêu đề “Quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, v.v.”. Trong khi trọng tâm là tình hình đối kháng ngày càng sâu sắc giữa Mỹ và Trung Quốc hiện nay, phần này cũng bao gồm phần giới thiệu về tình hình quân sự ở Đài Loan. Trước đây, Đài Loan được đưa vào như một “khu vực” trên bản đồ của Trung Quốc trong Phần I, Chương 2, Phần 2, có nhan đề “Sự triển khai và sức mạnh của Quân giải phóng Nhân dân”.

Trong phiên bản mới, Đài Loan đã hoàn toàn biến thành màu xám trên bản đồ Trung Quốc và Bộ Chỉ huy Chiến trường của nước này. Bộ Quốc phòng Nhật Bản nhấn mạnh rằng “[việc] xoa dịu tình hình xung quanh Đài Loan là điều quan trọng đối với an ninh của Nhật Bản và sự ổn định của cộng đồng quốc tế”. Bộ này kết luận: "Do đó, chúng ta cần phải chú ý đến tình hình với cảnh giác khủng hoảng hơn bao giờ hết". Ngay ngày hôm sau, cơ quan đối ngoại Đài Loan hoan nghênh những thay đổi trong Sách Trắng, cảm ơn Bộ Quốc phòng Nhật Bản đã “nêu bật tầm quan trọng” của việc ổn định tình hình xung quanh Đài Loan.

Đáp lại, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên đã phàn nàn trong một cuộc họp báo ngày 13/7 rằng, Nhật Bản đã “can thiệp thô bạo vào công việc nội bộ của Trung Quốc, đổ lỗi một cách vô căn cứ hoạt động xây dựng và quân sự quốc phòng bình thường của Trung Quốc, nhắm vào hoạt động hàng hải của Trung Quốc và cường điệu hóa điều này, gọi là mối đe dọa của Trung Quốc, điều đó là sai trái và vô trách nhiệm”.

Nước Nga chiếm ba trang, hoặc ít nhất là trong phiên bản thông báo bằng tiếng Anh. Sách Trắng không nói rằng Nga là một mối đe dọa hay một thách thức; nó chỉ liệt kê một vài tuyên bố thực tế, chẳng hạn như Nga đang hiện đại hóa thiết bị quân sự của mình, bao gồm các lực lượng hạt nhân chiến lược, thúc đẩy phát triển vũ khí siêu thanh và mở rộng hợp tác quân sự với Trung Quốc. Một số đoạn tập trung vào các hoạt động của Nga ở “Các vùng lãnh thổ phía Bắc của Nhật Bản”, bao gồm cả việc triển khai đầy đủ hệ thống tên lửa đất đối không S-300V4.

Sách Trắng cũng tuyên bố rằng Nga đã tiến hành các cuộc tấn công mạng, bao gồm các hoạt động cụ thể liên quan đến Thế vận hội Tokyo. Nguồn tham khảo được cung cấp là các nguồn ở Hoa Kỳ và Vương quốc Anh. Nhiều khả năng Bộ Quốc phòng Nhật Bản không có dữ liệu tấn công mạng đã được xác minh của riêng mình, vì vậy, họ chỉ sao chép thông tin từ các đối tác phương Tây.

Trong tài liệu mới có một phần dành cho sự hợp tác của Nhật Bản với Hoa Kỳ, từ đó người ta biết rằng các căn cứ của Hoa Kỳ ở Nhật Bản khó có thể sớm bị giải tán; chúng chỉ có thể thay đổi vị trí. Đặc biệt, ở Okinawa, nơi đang là tâm điểm của một loạt vụ bê bối liên tục về các căn cứ của Mỹ, công việc cải tạo đất đã được thực hiện để mở rộng phạm vi của căn cứ Camp Schwab.

Đối với các thách thức an ninh, Nhật Bản quan tâm đến những điều sau đây: bảo vệ các hòn đảo xa xôi của mình; tổ chức đối phó hiệu quả với các cuộc tấn công bằng tên lửa có thể xảy ra; khả năng đáp trả trong không gian; bảo đảm an ninh hệ thống mạng; phát triển các khả năng tác chiến điện tử; và ứng phó với thảm họa và thiên tai quy mô lớn (bao gồm cả đại dịch COVID-19).

Người ta nói rằng Nga luôn sẵn sàng hợp tác toàn diện và Tổng thống Nga Putin gần đây đã đưa ra lời đề nghị đặc biệt với Tokyo về việc phát triển chung quần đảo Kuril. Tuy nhiên, là một nước chư hầu phụ thuộc vào Mỹ, chắc chắn các chính trị gia Nhật Bản không dám hành động vì lợi ích của đất nước và người dân của họ. Thay vào đó, họ sẽ tiếp tục thực hiện các chỉ dẫn của Washington.