Những điều cần biết về cuộc bầu cử ‘nước rút’ chờ đợi nước Mỹ đầu năm mới

Vào ngày 5/1, bang Georgia, Mỹ sẽ tiếp tục bỏ phiếu về việc cử ai vào ngồi ghế Thượng viện.

Quyền kiểm soát của Thượng viện, cũng như tương lai con đường chính sách cho chính quyền Biden ít nhất là trong hai năm tới có liên hệ chặt chẽ với cuộc bầu cử này.

Trọng tâm cuộc bầu cử là gì?

Đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa sẽ cạnh tranh 2 ghế còn lại trong Thượng viện.

Tại Thượng viện, đảng Cộng hòa đang nắm 50 ghế trong 100 ghế, và đảng Dân chủ nắm 48 (bao gồm 46 đảng viên chính thức và hai đảng viên độc lập nghiêng về đảng Dân chủ). Mỗi khi bỏ phiếu thông qua một quyết định nào đó hòa 50-50, lá phiếu quyết định sẽ do Phó Tổng thống đưa ra.

Sau ngày 5/1, Phó Tổng thống vẫn đang là ông Mike Pence. Nhưng nếu chính quyền ông Biden tuyên thệ nhậm chức vào ngày 20/1, Phó Tổng thống sẽ là thành viên đảng Dân chủ Kamala Harris. Bà cũng sẽ nắm chức Chủ tịch Thượng viện Mỹ sau ngày này.

Như vậy, nếu đảng Dân chủ có thể giành được cả hai ghế còn lại, họ sẽ kiểm soát Thượng viện.

Chiếm đa số tại Thượng viện rất quan trọng trong việc quyết định một loạt các thay đổi về lập pháp, bổ nhiệm nội các, các cuộc luận tội tổng thống hay quyết định đề cử vào tòa án tối cao. Đảng Cộng hòa đã kiểm soát Thượng viện từ năm 2014.

Hiện đảng Dân chủ đã chiếm đa số trong Hạ viện, do đó, chiếm thêm đa số tại Thượng viện sẽ khiến hai năm tới của ông Joe Biden dễ dàng hơn nhiều. Ngược lại, Thượng viện do đảng Cộng hòa kiểm soát dưới sự lãnh đạo Thượng nghị sĩ Mitch McConnell sẽ có thể ngăn chặn phần lớn chương trình nghị sự của ông, giống như điều cựu tổng thống Barack Obama đã gặp phải.

Ông Biden được cho là có thể cố gắng lôi kéo một hoặc nhiều đảng viên Cộng hòa theo từng lá phiếu riêng lẻ, nhưng với McConnell thì khả năng này sẽ thấp đi.

Không còn nghi ngờ gì khi cuộc đua tại bang Georgia thu hút sự chú ý chỉ sau cuộc đua vào Nhà Trắng. Cả hai bên dốc sức chi nhiều tiền của, trong đó hơn 400 triệu USD đã được chi cho các quảng cáo chính trị vào giữa tháng 12, phần lớn thuộc về hai đảng viên Cộng hòa.

Các ứng cử viên là ai?

Cả hai ghế thượng nghị sĩ ở Georgia đều được tranh chấp giữa một ứng cử viên Dân chủ và một ứng cử viên Cộng hòa.

Một cuộc đua là giữa David Perdue, thượng nghị sĩ đương nhiệm của đảng Cộng hòa từ năm 2015, chống lại ứng viên Dân chủ Jon Ossoff, cựu nhà báo mới 33 tuổi.

Trận chiến gay cấn với việc Ossoff liên tục gọi Perdue là kẻ gian và đề cập đến các cuộc điều tra liên quan đến Perdue. Nhưng Perdue hầu như không "cắn câu" và từ chối gặp Ossoff trong cuộc tranh luận truyền hình vào đầu tháng này.

Cuộc đua khác nhiều màu sắc hơn, là giữa Kelly Loeffler, một cựu doanh nhân giàu có của đảng Cộng hòa, và Raphael Warnock của đảng Dân chủ.

Warnock, có thể trở thành thượng nghị sĩ da màu đầu tiên của Georgia, là mục sư tại nhà thờ Atlanta, nơi Martin Luther King từng giữ chức vụ tương tự. Là một nhà vận động dân quyền lâu năm, ông là một nhà hùng biện mạnh mẽ và là người ủng hộ phong trào Black Lives Matter.

Ông bị đối thủ của mình, Loeffler, mỉa mai là "người theo chủ nghĩa tự do cấp tiến", nhưng ông đã đáp trả bằng cách cáo buộc Loeffler không có gì tích cực để nói về bản thân.

Loeffler trong khi đó đã gây tranh cãi khi bà chỉ trích các vận động viên về sự ủng hộ của họ dành cho Black Lives Matter.

Về mặt kỹ thuật, Loeffler cũng là một thượng nghị sĩ đương nhiệm - bà được bổ nhiệm làm thượng nghị sĩ lâm thời sau khi cựu thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Johnny Isakson từ chức do sức khỏe kém.

Tại sao phải bầu thêm (run-off)?

Tại cuộc bầu cử tháng 11, đi kèm với bầu cử tổng thống, bầu cử thượng viện cũng đã diễn ra trên toàn nước Mỹ.

Tuy nhiên, trong khi các bang khác đã kết thúc bầu cử thượng viện, bang Georgia phải bỏ phiếu lần hai để cạnh tranh hai ghế vì cuộc bỏ phiếu lần đầu tiên không có ứng cử viên nào đạt 50% phiếu bầu, số phiếu cần thiết để chiến thắng theo quy định tiểu bang.

Cụ thể, trong cuộc bầu cử lần đầu, Warnock đứng đầu danh sách với 32,9%, Loeffler đứng thứ hai với 25,9% và một ứng viên khác, Collins đứng thứ ba với 19,95%. Nên hai người đứng đầu - Warnock và Loeffler - phải tiến đến bỏ phiếu lần hai.

Ở ghế còn lại, 2,32% số phiếu mà ứng cử viên đảng Tự do Shane T Hazel giành được là đủ để đảm bảo rằng không ứng cử viên chính đảng nào đạt được 50% trong cuộc đua. Perdue nhận được 49,73% và Ossoff 47,95%.

Ai có khả năng giành chiến thắng?

Đảng Dân chủ đã không giành chiến thắng trong cuộc đua vào Thượng viện ở Georgia trong 20 năm, vì vậy tỷ lệ chiến thắng hai người cùng một lúc ở bang này của đảng Dân chủ không cao.

Tuy nhiên, ông Biden đã giành chiến thắng tại bang trong cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 11, lần đầu tiên sau 30 năm một ứng cử viên đảng Dân chủ làm được điều này. Kết quả của cuộc chạy đua tổng thống sẽ ảnh hưởng như thế nào đến các cuộc đua thượng viện có thể là một ẩn số.

Bên cạnh đó, như trong cuộc bầu cử tổng thống, việc bỏ phiếu là không bắt buộc - vì vậy tỷ lệ cử tri đi bầu sẽ là một mối quan tâm lớn đối với cả hai đảng.

Một vài cử tri trẻ tuổi sẽ đủ điều kiện bỏ phiếu vào tháng 1. Bất kỳ ai đủ 18 tuổi vào hoặc trước ngày 5/1 đều đủ điều kiện bỏ phiếu, theo Hướng dẫn cử tri Georgia. Đăng ký bỏ phiếu đóng cửa vào ngày 7/12.

Vào ngày 24/12, theo các cuộc thăm dò do FiveThirtyEight tổng hợp, Perdue dẫn trước Ossoff 0,5%, nhưng Warnock dẫn trước Loeffler 0,6%. Real Clear Politics vào ngày 22/12 đưa ra số liệu tốt hơn cho đảng Cộng hòa, nhưng con số của đảng Dân chủ đã được cải thiện trong tuần qua.

Cả hai trang khảo sát đều từng bị chỉ trích liên tục về cuộc bầu cử tổng thống khi họ đánh giá thấp sự ủng hộ của đảng Cộng hòa ở một số bang.

Khi nào sẽ biết kết quả?

Điều này phụ thuộc vào độ sít sao của các cuộc đua. Cuộc đua Ossoff-Perdue đầu tiên diễn ra tháng 11 đã cạnh tranh đến mức không chốt được kết quả trong 3 ngày, nhưng trong hầu hết các trường hợp, kết quả sẽ rõ ràng ngay trong đêm.

Gần 2,1 triệu người đã bỏ phiếu bầu sớm trong cuộc bỏ phiếu lần 2 này. Theo Reuters, khoảng 1,3 triệu người đã bỏ phiếu sớm tại các phòng bỏ phiếu trực tiếp, trong khi 721.000 người khác đã gửi phiếu bầu qua đường bưu điện.