Năng lượng tái tạo tác động ra sao đến giá điện các nước?

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), nếu các quốc gia đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, tổng chi phí năng lượng hộ gia đình (bao gồm điện, khí đốt và nhiên liệu) tại các nền kinh tế phát triển sẽ giảm rõ rệt.

Mặc dù giá điện chịu tác động của nhiều yếu tố khác nhau, không chỉ riêng nguồn phát điện, nhưng thực tế tại nhiều quốc gia cho thấy việc phổ biến năng lượng tái tạo đang tạo áp lực giảm giá điện.

Tại Ireland, các nghiên cứu chỉ ra rằng điện gió và điện mặt trời giúp các hộ gia đình và doanh nghiệp tiết kiệm khoảng 840 triệu euro (hơn 26.000 tỷ đồng) kể từ năm 2000. Quốc gia này đặt mục tiêu đạt 80% điện tái tạo vào năm 2030, qua đó có thể giúp người tiêu dùng tiết kiệm thêm 610 triệu euro (gần 19.000 tỷ đồng).

Ở Tây Ban Nha, giai đoạn 2021 - 2024 ghi nhận sản lượng điện tái tạo tăng 20%, trong khi giá điện bán buôn giảm gần 20%. Tại Vương quốc Anh, điện gió giúp tiết kiệm 104,3 tỷ bảng Anh (3,68 triệu tỷ đồng) trong giai đoạn 2010 - 2023 nhờ làm giảm giá điện và giảm nhu cầu sử dụng khí đốt.

Đến nay, một số quốc gia như Costa Rica, Nepal, Albania, Ethiopia, Iceland và Na Uy đã đạt hoặc gần đạt 100% điện năng từ nguồn tái tạo. Lợi thế tài nguyên thiên nhiên cho phép các nước này khai thác hiệu quả thủy điện và địa nhiệt.

Trong khi đó, các quốc gia phụ thuộc nhiều hơn vào điện gió và điện mặt trời cũng nhanh chóng bắt kịp. Đan Mạch và Estonia đặt mục tiêu đạt 100% năng lượng tái tạo vào năm 2030.

Iceland là điển hình khi xây dựng hệ thống điện hoàn toàn từ thủy điện và địa nhiệt. Quốc gia này bắt đầu chuyển đổi năng lượng từ thập niên 1970 nhằm giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu. Nhờ nguồn năng lượng dồi dào, chi phí điện tại Iceland hiện ở mức rất thấp.

Những quốc gia dẫn đầu năng lượng tái tạo

Đan Mạch hiện là quốc gia dẫn đầu thế giới về năng lượng tái tạo, với 88% điện năng đến từ các nguồn tái tạo vào năm 2024. Điện gió chiếm tới 58% tổng sản lượng, nhờ mô hình phát triển có sự tham gia lớn của cộng đồng dân cư.

Djibouti, quốc gia ở Đông Bắc châu Phi, nâng tỷ lệ điện tái tạo từ gần bằng 0 lên 67% chỉ trong vòng 5 năm. Nước này đặt mục tiêu trở thành quốc gia đầu tiên tại châu Phi đạt 100% năng lượng tái tạo vào năm 2035.

Lithuania nổi lên như một điển hình trong bối cảnh khủng hoảng năng lượng do xung đột Nga - Ukraine. Năm 2022, nước này chấm dứt hoàn toàn việc nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch từ Nga và hiện đã đạt hơn 60% điện tái tạo, chủ yếu nhờ điện mặt trời mái nhà.

Luxembourg, vốn phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu hóa thạch, đã tăng tỷ lệ điện gió và điện mặt trời lên hơn 60%, so với chỉ 9% cách đây một thập kỷ, trong khuôn khổ kế hoạch cắt giảm 55% phát thải vào năm 2030.

Tại Bồ Đào Nha, hơn 75% điện năng đến từ nguồn tái tạo, trong đó điện gió và điện mặt trời chiếm 45%. Quốc gia này loại bỏ hoàn toàn điện than từ năm 2021 và đặt mục tiêu đạt 93% năng lượng tái tạo vào năm 2030.

Hà Lan giảm một nửa lượng phát thải của ngành điện kể từ năm 2018, nhờ sự phát triển nhanh của điện gió và điện mặt trời, hiện chiếm 45% tổng sản lượng điện. Nước này dự kiến loại bỏ hoàn toàn điện than vào năm 2029.

Đức hiện sản xuất khoảng 45% điện từ nguồn tái tạo và đặt mục tiêu đạt 80% vào năm 2030. Quốc gia này đang lắp đặt điện mặt trời với tốc độ kỷ lục, trung bình hơn 100.000 tấm pin mỗi ngày.

Tây Ban Nha hiện có khoảng 54% điện năng đến từ các nguồn tái tạo, trong đó điện than chỉ còn chiếm 1% và dự kiến sẽ chấm dứt hoàn toàn vào năm 2026.

Ireland chính thức dừng phát điện bằng than vào tháng 6/2025, sau khi mở rộng công suất điện gió từ 117 MW năm 2000 lên hơn 5 GW hiện nay. Điện gió và điện mặt trời hiện chiếm khoảng 40% tổng sản lượng điện của nước này.

Hy Lạp đã tăng gấp đôi sản lượng điện tái tạo trong thập kỷ qua nhờ lợi thế nắng Địa Trung Hải. Năng lượng tái tạo hiện chiếm 50% tổng sản lượng điện, với mục tiêu đạt 82% vào năm 2030.

Mauritania, quốc gia Tây Phi, đã nâng tỷ lệ điện tái tạo từ dưới 1% trước năm 2008 lên hơn 50% hiện nay. Năng lượng tái tạo đóng vai trò then chốt trong mục tiêu phổ cập điện cho toàn dân vào cuối thập kỷ này.

Australia hiện đứng thứ 12 thế giới về tỷ lệ điện gió và điện mặt trời trong lưới điện chính, dù là một trong những quốc gia có tiềm năng nắng và gió lớn nhất thế giới. Điện gió và mặt trời hiện chiếm 36% lưới điện chính, cùng với 6% từ thủy điện.

Điện mặt trời mái nhà là điểm sáng nổi bật, khi cứ ba hộ gia đình thì có một hộ lắp đặt pin mặt trời, tỷ lệ cao nhất thế giới. Riêng nguồn điện này đã đóng góp khoảng 13% tổng sản lượng điện.

Australia cũng đang bước vào giai đoạn bùng nổ pin lưu trữ, với hơn một triệu pin hộ gia đình dự kiến được lắp đặt đến năm 2030. Theo ước tính, các hộ gia đình sử dụng pin mặt trời kết hợp pin lưu trữ có thể tiết kiệm trung bình hơn 2.000 USD (hơn 52 triệu đồng) mỗi năm tiền điện.