Chính quyền mới của Sri Lanka do Tổng thống Gotabaya Rajapaksa lãnh đạo muốn dừng hợp đồng cho Trung Quốc thuê cảng Hambantota trong 99 năm, từng được chính quyền tiền nhiệm thông qua trước đó, vì lý do lợi ích quốc gia.
Cựu Thủ tướng Ranil Wickremeinghe hồi năm 2017 từng thay đổi các điều khoản và nói rằng, sẽ rất khó trả các khoản vay đã nhận để xây dựng dự án. Ông đồng ý cho Công ty xây dựng cảng China Merchants Port Holdings của Trung Quốc thuê cảng Hambantota trong 99 năm để đổi lấy 1,1 tỷ USD. Điều đó giúp giảm bớt một phần gánh nặng nợ Trung Quốc trong việc xây dựng cảng - ông Wickremeinghe cho biết trong một cuộc phỏng vấn vào năm 2018.
“Chúng tôi muốn họ ngừng thuê cảng. Sẽ thật hay nếu mọi thứ quay trở lại ban đầu. Chúng tôi sẽ hoàn trả khoản vay đúng hạn theo cách chúng tôi đã đồng ý ban đầu mà không có bất kỳ sự xáo trộn nào” - cựu Thống đốc Ngân hàng Trung ương và là cố vấn kinh tế cho Thủ tướng Mahinda Rajapaksa, trong cuộc phỏng vấn tại nhà riêng ở ngoại ô thủ đô Colombo, cho biết.
Cảng Hambantota ở Sri Lanka. (Ảnh: Bloomberg)
Cảng Hambantota được xem là dự án điển hình trong cuộc tranh cãi liên quan tới sáng kiến “Vành đai và Con đường”, kéo dài từ Kenya đến Myanmar, của Trung Quốc. Trong đó có các cáo buộc cho rằng, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang "dụ" các nước nghèo vào "bẫy nợ".
Đảng của tân Tổng thống Gotabaya phản đối thỏa thuận cho thuê cảng. Cựu Tổng thống Mahinda, trong suốt 10 năm cầm quyền, đã nhận các khoản vay của Trung Quốc để xây dựng cảng tại quê nhà của ông.
Ông Smruti Pattanaik, nhà nghiên cứu tại Viện nghiên cứu và phân tích quốc phòng ở New Delhi cho biết, đây là một “thỏa thuận đã có hiệu lực”, do đó khó có khả năng hợp động này bị hủy bỏ hoặc thay đổi một cách đáng kể. “Người Trung Quốc có thể xem xét lại một số điều khoản, nếu nó được coi là quan trọng đối với chính quyền ông Gotabaya” - nhà nghiên cứu nói.
Nỗ lực nhằm thay đổi hợp đồng thuê cảng sẽ giúp chính quyền mới của Sri Lanka, mà đứng đầu là ông Gotabaya và anh trai của ông – Mahinda, thể hiện quyết tâm thay đổi các thỏa thuận được cho là gây hại đến an ninh quốc gia. Đây cũng là vấn đề chủ chốt trong chiến dịch tranh cử của ông Gotabaya, người từng giữ chức Bộ trưởng Quốc phòng Sri Lanka.
“Hợp tác giữa Trung Quốc và Sri Lanka, bao gồm dự án cảng Hambantota, được xây dựng trên cơ sở bình đẳng và tham vấn lẫn nhau. Trung Quốc mong muốn hợp tác với Sri Lanka để biến Hambantota thành trung tâm vận tải mới ở Ấn Độ Dương và phát triển kinh tế địa phương” - Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết trong một tuyên bố.
Các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng của Trung Quốc tại Sri Lanka trở thành một phần của sáng kiến “Vàng đai và Con đường” của Bắc Kinh. Điều này khiến Ấn Độ lo ngại rằng, đối thủ địa chính trị của mình – Trung Quốc – có thể sử dụng cảng gần bờ biển phía nam nước này cho mục đích quân sự hoặc chiến lược trong tương lai.
Trung Quốc bác bỏ mọi lo ngại về yếu tố quân sự trong dự án đầu tư vào cảng Hambantota, khu vực nằm trên tuyến vận tải chính giữa châu Á và châu Âu, đồng thời khẳng định dự án mang lại lợi ích cho cả hai nước và sẽ hỗ trợ cho nền kinh tế Sri Lanka.
Ấn Độ lo ngại Trung Quốc có thể sử dụng cảng Hambantota cho mục đích quân sự hoặc chiến lược. (Ảnh: Bloomberg)
Theo ông Brahma Chellaney, giáo sư nghiên cứu chiến lược tại Trung tâm nghiên cứu chính sách ở New Delhi: “Sri Lanka sẽ phải đưa ra một thứ gì đó tương tự, nếu không muốn nói là hấp dẫn hơn về mặt tài chính. Sau khi gia tộc Rajapaksa nắm quyền, Trung Quốc hy vọng sẽ mở rộng ảnh hưởng của nước này tại Sri Lanka”.
Một thỏa thuận cảng tương tự trong khuôn khổ “Vành đai và Con đường” đã được cắt giảm chi phí đáng kể - từ 7,5 tỷ USD xuống còn 1,3 tỷ USD. Trong khi đó, ở Malaysia, chính quyền nước này đã hủy dự án đường ống dẫn khí trị giá 3 tỷ USD và đàm phán lại một dự án đường sắt vào năm 2019, cắt giảm 1/3 chi phí xuống còn 11 tỷ USD.
“Các thỏa thuận song phương, một khi đã được ký kết, đều là những thỏa thuận nghiêm túc. Nhưng đồng thời, cũng phải xem xét các lợi ích quốc gia. Nếu chính quyền cũ đã đánh đổi điều đó, chính quyền mới cần tìm cách để thỏa thuận được thực hiện một cách phù hợp” - cựu Thống đốc Ngân hàng Trung ương Sri Lanka cho biết.
Về phần mình, China Merchants, công ty có doanh thu 93 tỷ USD – cao hơn cả GDP của Sri Lanka, có thể sử dụng kinh nghiệm của mình trong các dự án từ Trung Quốc tới châu Âu để giúp hồi sinh cảng Hambantota, nơi hầu như không thu hút được tàu thuyền.
Liên doanh Hambantota của China Merchants vào tháng trước cũng cho biết, họ đã ký kết thỏa thuận với hãng vận tải Nippon Yusen KK của Nhật Bản để trung chuyển tàu thuyền qua cảng này.
Bình luận