Chậm thu phí không dừng, Bộ trưởng GTVT tự ‘nghiêm khắc phê bình'

Chưa đáp ứng yêu cầu

Thừa uỷ quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể mới đây đã báo cáo Uỷ ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) việc triển khai hệ thống thu phí dịch vụ sử dụng đường bộ theo hình thức điện tử tự động không dừng.

Theo yêu cầu của UBTVQH, từ năm 2019, Bộ GTVT đã triển khai thu phí dịch vụ không dừng đối với tất cả các tuyến quốc lộ được đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT trên cả nước.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể, toàn quốc hiện có 93 trạm thu phí trên các tuyến quốc lộ và cao tốc (82 trạm trên các tuyến quốc lộ và 11 hệ thống thu phí kín trên các tuyến cao tốc), trong đó Bộ GTVT quản lý 74 trạm (65 trạm trên các tuyến quốc lộ và 9 hệ thống thu phí kín trên các tuyến cao tốc; UBND các tỉnh quản lý 19 trạm (17 trạm trên các tuyến quốc lộ và 2 hệ thông thu phí kín trên các tuyên cao tốc).

Với các trạm do Bộ GTVT quản lý, Bộ chia hệ thống trạm thu phí BOT thành 2 giai đoạn để triển khai. Cụ thể, giai đoạn 1 (BOO1), tổng số trạm thuộc phạm vi dự án là 44 trạm, bao gồm 26 trạm trên Quốc lộ 1 và đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên, 18 trạm trên các tuyến cao tốc và các quốc lộ khác.

Tiến độ triển khai ngoài hiện trường cho thấy đã lắp đặt, vận hành từ 2-6 làn ETC tại 39 trạm, bao gồm 26 trạm trên QL1, đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên, 13 trạm trên các tuyến quốc lộ khác. Việc lắp đặt toàn bộ các làn ETC thực hiện theo lộ trình phù hợp với lưu lượng phương tiện tham gia dịch vụ ETC.

5 tuyến cao tốc do VEC quản lý chỉ có 1 tuyến cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình đã lắp đặt thiết bị. 4 tuyến còn lại chưa thể triển khai thực hiện do vướng mắc về nguồn vốn (Hiệp định vay vốn các dự án của VEC đã hết hạn) và chỉ đạo thực hiện (do VEC chuyển về ủy ban quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp từ tháng 11/2018).

Giai đoạn 2 (BOO2), tổng số trạm thuộc phạm vi dự án là 33 trạm, hiện cũng đang có nhiều vướng mắc. Thường trực Chính phủ đã tổ chức 2 cuộc họp để xử lý, đồng thời đang chỉ đạo Bộ GTVT và các cơ quan đơn vị liên quan xây dựng phương án triển khai đảm bảo hoàn thành trong năm 2020.

Đối với các trạm thu phí do địa phương quản lý, hiện có 6/19 trạm địa phương đã đầu tư và kết nối với dự án BOO1; 6 trạm đồng thuận kết nối với dự án BOO2 nên có thể vận hành ngay khi dự án BOO2 hoàn thành; 7/19 trạm còn lại, địa phương tự tổ chức thực hiện vẫn chưa hoàn thành.

Nêu tồn tại, ông Thể cho biết, tiến độ thực hiện hệ thống thu phí tự động không dừng chưa đáp ứng được theo yêu cầu của Thủ tướng tại Quyết định số 07/2017/QĐ-TTg ngày 27/3/2017, trong đó đặc biệt tiến độ thực hiện tại các dự án do VEC quản lý còn nhiều vướng mắc. Mới có khoảng 800 – 900 nghìn xe dán thẻ dẫn đến chưa phát huy được hiệu quả của hệ thống thu phí tự động không dừng đã lắp đặt.

Đề xuất kéo dài thời gian thu phí

Có nhiều nguyên nhân được Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể dẫn ra để lý giải cho sự chậm tiến độ kể trên, trong đó nguyên nhân chủ quan là do dự án thu phí tự động không dừng theo hình thức Hợp đồng BOO là hình thức đầu tư mới, phức tạp, liên quan đến lợi ích nhiều chủ thể trong khi các cơ quan quản lý nhà nước chưa có kinh nghiệm thực tế nên trong quá trình tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 07/2017/QĐ-TTg ngày 27/3/2017 còn có một số tồn tại, vướng mắc trong quá trình thực hiện.

Về cá nhân, với vai trò lãnh đạo, chỉ đạo việc tổ chức thực hiện hệ thống thu phí tự động không dừng, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể và Thứ trưởng phụ trách dự án đã kiểm điểm tự nhận “hình thức nghiêm khắc phê bình, rút kinh nghiệm”.

Ngoài ra, 30 cá nhân thuộc các cơ quan đơn vị có liên quan có bản kiểm điểm trách nhiệm liên quan đến việc chậm tiến độ, trong đó 9 cá nhân nhận hình thức rút kinh nghiệm; 6 cá nhân thuộc 4 đơn vị liên quan trực tiếp tới việc triển khai thực hiện dự án nhận hình thức “phê bình nghiêm khắc, rút kinh nghiệm”.

Sắp tới, để tiếp tục đẩy nhanh tiến độ, sớm hoàn thành đồng bộ hệ thống thu phí tự động không dừng trên toàn quốc, phát huy tối đa hiệu quả đầu tư, ông Thể thông tin, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương có liên quan xây dựng lộ trình, giải pháp để triển khai thực hiện đảm bảo mục tiêu cơ bản hoàn thành hệ thống thu phí tự động không dừng trong năm 2020.

Nêu giải pháp, ông Thể khẳng định sẽ đẩy nhanh tiến độ lắp đặt hệ thống thiết bị ETC tại trạm thu phí, hạn chế xung đột lợi ích giữa Nhà đầu tư BOT và nhà cung cấp dịch vụ thông qua việc quy định nhà đầu tư BOT có thể đầu tư, lắp đặt và vận hành hệ thống thiết bị ETC tại trạm để kết nối với trung tâm dữ liệu do nhà cung cấp dịch vụ thu phí đầu tư.

Đáng chú ý, do thực trạng các dự án BOT sụt giảm doanh thu so với phương án tài chính ban đầu dẫn đến có ảnh hưởng tới phương án tài chính của các dự án BOT và dự án BOO, nên để tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc về tài chính cho dự án thu phí không dừng, ông Thể đề xuất giải pháp là trong trường hợp việc trích chi phí dịch vụ thu phí điện tử không dừng không đảm bảo tính khả thi theo phương án tài chính của dự án thu phí điện tử không dừng, cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét, quyết định việc tiếp tục thu phí tại một số trạm thu phí sau khi hết thời gian thu phí hoàn vốn cho các dự án đầu tư xây dựng đường bộ để kinh doanh để hoàn vốn cho dự án thu phí điện tử không dừng…

Người đứng đầu ngành GTVT cũng thừa nhận kinh nghiệm các cá nhân tham gia thực hiện, quản lý, giám sát dự án gần như chưa có nên trong quá trình triển khai thực hiện còn phát sinh các tồn tại, hạn chế làm ảnh hưởng đến tiến độ triển khai dự án.

Xác định trách nhiệm trong việc này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết, 8 tập thể thuộc Bộ GTVT đã nghiêm túc kiểm điểm theo chức năng nhiệm vụ được phân công, trong đó có 4 đơn vị trực tiếp liên quan đến quá trình triển khai thực hiện dự án nhận hình thức phê bình nghiêm khắc và rút kinh nghiệm.