Bộ trưởng Tài chính Afghanistan thành tài xế Uber ở Mỹ

Hiện tại, 7 tháng sau khi Kabul rơi vào tay Taliban, ông cầm lái chiếc Honda Accord đi về phía Bắc trên xa lộ liên bang số 95, về phía Washington D.C, Mỹ. Vừa đi, ông vừa vuốt điện thoại truy cập ứng dụng Uber, nơi “giao việc” cho cựu bộ trưởng vào cuối tuần. Thành công của ông giờ đây không còn là việc điều phối tiền tỷ nữa mà chỉ được tính bằng vài trăm USD mỗi ngày.

“Nếu hoàn thành 50 chuyến đi trong hai ngày tới, tôi sẽ nhận được khoản tiền thưởng 95 USD”, ông nói trong một buổi phỏng vấn với Washington Post. 

"Tôi vô cùng biết ơn"

Sau khi dùng hết số tiền tiết kiệm khiêm tốn, ông phải chu cấp cho vợ và bốn đứa con bằng công việc này. Người đàn ông 40 tuổi nói: “Tôi cảm thấy vô cùng biết ơn. Điều này có nghĩa là tôi không cần phải tuyệt vọng”.

Công việc tài xế dường như cũng giúp ông tạm thời thoát khỏi nỗi ám ảnh về những gì đã xảy ra. Mỹ quyết định rút quân khỏi Afghanistan vào tháng 8/2021 trong một chiến dịch vội vã đã khiến hơn 200 người thiệt mạng.

Tuy nhiên, theo Tổng thống Mỹ Joe Biden, những hỗn độn xảy ra là do các nhà lãnh đạo Afghanistan đã bỏ cuộc và rời đi. “Vậy điều gì đã xảy ra? Các nhà lãnh đạo chính trị Afghanistan đã bỏ cuộc và bỏ chạy khỏi nước này”, ông Biden nói khi những người Afghanistan tuyệt vọng đổ xô đến sân bay, một ngày sau khi Kabul thất thủ. Ông nói thêm: “Chúng tôi đã cung cấp cho họ mọi công cụ mà họ có thể cần… Chúng tôi đã cho họ mọi cơ hội để xác định tương lai của chính mình. Nhưng chúng tôi không thể mang lại cho họ ý chí chiến đấu cho tương lai đó”.

Câu hỏi về việc chuyện gì đã xảy ra và ai là người có lỗi cũng ám ảnh Payenda. Ông trách những người đồng nghiệp ở Afghanistan của mình. “Chúng tôi không có ý chí tập thể để cải cách, để trở nên nghiêm túc”. Ông trách người Mỹ đi ngược lại các giá trị lâu dài đã thúc đẩy cuộc chiến của họ từ ban đầu. Ông cũng tự trách bản thân. 

“Điều đó gặm nhấm bạn từ bên trong”, ông nói. Cựu bộ trưởng cảm thấy bị mắc kẹt giữa cuộc sống cũ, ước mơ cho Afghanistan, và một cuộc sống mới ở Mỹ mà ông chưa bao giờ thực sự muốn. “Hiện tại, tôi không biết mình đang ở đâu. Tôi không thuộc về nơi này, tôi cũng không thuộc về nơi đó. Đó là một cảm giác rất trống rỗng”.

Chiếc Honda của ông dừng lại trước Trung tâm Kennedy, nơi có hai sinh viên đại học George Washington đang đợi. Họ ngồi vào ghế sau xe và bắt đầu nói về ngày hôm đó - nhiệt độ giảm đột ngột, kế hoạch cho bữa tối, một sự cố xảy ra vào sáng sớm trên tàu điện ngầm.

Sau vài phút lái xe, Payenda để những người phụ nữ xuống trước căn hộ của họ và nhanh chóng xem điện thoại. “4 USD tiền boa”, ông nói.

"Một ngày buồn"

Ông đã từ chức bộ trưởng tài chính một tuần trước khi Taliban kiểm soát Kabul. Tổng thống lúc bấy giờ là ông Ashraf Ghani được cho là đã đả kích Payenda trong một cuộc họp công khai, và sau đó xúc phạm ông về việc bộ tài chính không thực hiện một khoản thanh toán tương đối nhỏ cho một công ty Lebanon.

Payenda khi đó không nghĩ rằng chính phủ sắp sụp đổ, nhưng ông cảm thấy mình đã mất lòng tin của tổng thống. Thậm chí ông còn lo lắng rằng Tổng thống Ghani có thể sẽ bắt ông vì tội danh giả. Vì vậy, Payenda nhanh chóng lên máy bay đến Mỹ, nơi vợ con ông đã đến trước đó một tuần.

Vào ngày 15/8, ngày Kabul sụp đổ, Payenda thức dậy vào khoảng 2 giờ chiều, trong trạng thái vẫn còn chậm chạp và kiệt sức vì thức thâu đêm xem tin tức. Ông nhận được một tin nhắn từ giám đốc quốc gia của Ngân hàng Thế giới ở Kabul.

"Thật là một ngày buồn”, tin nhắn viết.

Ông nhắn lại: “Bây giờ đã kết thúc, chúng tôi đã có 20 năm và sự hỗ trợ của cả thế giới để xây dựng một hệ thống phù hợp với mọi người. Chúng tôi đã thất bại thảm hại. Tất cả những gì chúng tôi xây dựng là một ngôi nhà đổ sập nhanh chóng, trên nền tảng của sự tham nhũng. Một số người trong chính phủ đã chọn ăn cắp ngay cả khi có một cơ hội cuối cùng mong manh. Chúng tôi đã phản bội người dân của mình”.

Trong những giờ sau đó, các bộ trưởng đồng nghiệp của Payenda bắt đầu trao đổi tin nhắn trên cuộc trò chuyện nhóm WhatsApp. Trước tiên, họ sốc và lo lắng cho nhau, sau đó là tức giận. Họ chỉ trích một thành viên trong nhóm nội bộ dường như đã bỏ đi và đọc tin nhắn nhóm từ nơi an toàn.

Bảy tháng sau, vị trí bộ trưởng tài chính cũ của ông được giao cho một người bạn thời thơ ấu của Mohammad Omar, người sáng lập Taliban.

Khi Payenda lái xe qua Washington, các cuộc trò chuyện trên WhatsApp ngày trước cảm thấy giống như “đến từ một cuộc đời khác”. Ông nói: “Nó giống như một phần cuộc đời tôi là một câu chuyện mà tôi được nghe người khác kể lại chứ không sống trong đó”.

Đôi khi, một người sẽ nhận ra giọng của Payenda và hỏi ông đến từ đâu cũng như đã ở Mỹ bao lâu.

“Cho đến nay anh thấy thế nào?” một người hỏi.

“Đó là một sự thay đổi khá lớn mà tôi phải thích nghi”, Payenda trả lời.