Xung đột Nga - Ukraine: Sẽ sớm có thỏa thuận ngừng bắn?

Tổng thống Trump đang gia tăng sức ép ngoại giao với kỳ vọng đạt thỏa thuận hòa bình Nga - Ukraine trước thềm Giáng sinh. Mốc thời gian này được xem là lựa chọn mang tính chiến lược nhằm khép lại cuộc xung đột quân sự kéo dài, trong bối cảnh Ukraine rơi vào thế khó và buộc phải cân nhắc khả năng nhượng bộ lãnh thổ theo đề xuất hòa bình do Washington thúc đẩy.

Thực địa "nóng như lửa đốt"

Theo kênh AMK Mapping, rạng sáng ngày 20/12 (giờ địa phương), các nhóm tấn công của Lữ đoàn bộ binh cơ giới cận vệ số 34 RFAF của Nga đã vượt qua biên giới quốc tế và tiến đến giành quyền kiểm soát làng Vysoke. Trong khi đó, Lữ đoàn phòng thủ lãnh thổ số 119 của quân đội Ukraine (AFU) rút lui vào khu rừng lớn phía tây.

Lực lượng Nga lập tức vượt qua biên giới tại nhiều điểm phía nam và tiến vào làng Hrabovske khiến cuộc giao tranh đô thị diễn ra ác liệt. Sau khi giành quyền kiểm soát làng Hrabovske và làng Vysoke, lực lượng Nga cũng thông báo kiểm soát thêm nhiều khu rừng nằm giữa hai địa điểm này, nơi có sự hiện diện ít ỏi của binh sĩ Ukraine do vị trí gần biên giới.

Trong khi đó, tại phía đông Ryasne, phòng tuyến Ukraine được bảo vệ bởi một đơn vị (Lữ đoàn 119) vừa được điều động từ rừng Serebryanskyi ở tỉnh Luhansk, vì khu vực này yên tĩnh hơn nhiều so với tiền tuyến, có nghĩa là khả năng chiến đấu của họ ít nhiều bị suy giảm. Hiện tại, hầu hết hoạt động phòng thủ của Ukraine được thực hiện bởi phi công điều khiển máy bay không người lái (UAV) FPV, những người đang cố gắng làm chậm bước tiến của quân Nga vào thời điểm này.

Đáng chú ý, Nga quyết định mở thêm một mặt trận mới ở Huliaipole nhằm làm suy yếu lực lượng dự bị của Ukraine, phần lớn trong số đó được điều động đến hướng Pokrovsk, khu vực xung quanh Kupiansk và Kostiantynivka. Trong khi đó, tình hình tại hướng Oleksandrivka được mô tả là đặc biệt căng thẳng. Đây hiện là khu vực ghi nhận số lượng các cuộc giao tranh cao nhất ở phía nam với những hoạt động tác chiến diễn ra gần như dọc toàn bộ chiến tuyến.

Cùng với đó, mọi con mắt đang theo dõi tình hình ở Liman (Lyman) ở tỉnh Donetsk, nơi có một tia hy vọng le lói cho quân đội Ukraine (AFU) sau thành công của họ ở Kupyansk tuần trước.

Quân đoàn 7 thuộc Lực lượng Tấn công đường không của Ukraine cũng tuyên bố tiến hành chiến dịch đặc biệt, nhằm phá hủy một lượng lớn xe bọc thép Nga gần thành phố Pokrovsk thuộc tỉnh Donetsk. Chiến dịch được tiến hành bằng máy bay không người lái bởi nhóm Lasar - một đơn vị đặc nhiệm của Vệ binh Quốc gia Ukraine.

Giằng co trên bàn đàm phán

Trong khi tình hình trên thực địa đang ngày càng nóng lên thì nhà đàm phán Mỹ - Nga - Ukraine và thậm chí cả châu Âu đang gấp tổ chức các cuộc thảo luận, đàm phán về kế hoạch bình nhằm chấm dứt cuộc xung đột quân sự kéo dài giữa Nga và Ukraine.

Kể từ khi lên nắm quyền, Tổng thống Mỹ Donald Trump có nhiều nỗ lực chấm dứt cuộc xung đột và gây áp lực buộc Ukraine phải nhượng bộ. Nhiều vòng đàm phán cấp cao, bao gồm cả hội nghị thượng đỉnh Alaska giữa ông Trump và ông Putin hồi tháng 8, cùng các dự thảo đề xuất hòa bình đã thất bại và không có bước đột phá nào.

Hôm 17/12, Tổng thống Putin phát đi tín hiệu rõ ràng rằng Moskva sẽ không rút lại yêu cầu buộc Ukraine phải nhượng bộ lãnh thổ. Theo đó, Nga yêu cầu công nhận chủ quyền của Moskva đối với khu vực ở 4 tỉnh do lực lượng Nga kiểm soát, cùng bán đảo Crimea; đồng thời đòi Ukraine rút khỏi một số vùng ở miền đông mà Nga chưa kiểm soát hoàn toàn.

Tuy nhiên, Kiev bác bỏ hoàn toàn các yêu cầu này. Trước đó, Tổng thống Ukraine Vladimir Zelensky từng đưa ra ý tưởng về cuộc trưng cầu dân ý về việc nhượng bộ lãnh thổ, nhưng Moskva cũng lập tức bác bỏ ý tưởng này như con bài câu giờ để tái vũ trang và tập hợp lại lực lượng.

Hiện tại, cuộc thảo luận giữa Nga và Mỹ vẫn đang diễn ra tại thành phố Miami thuộc bang Florida, Mỹ. Cuộc đàm phán được cho xoay quanh kế hoạch hòa bình do Mỹ đề xuất, theo đó Ukraine sẽ phải từ bỏ một phần khu vực Donbass, đóng băng chiến tuyến ở vùng Kherson và Zaporizhia, đồng ý trung lập và giảm quy mô lực lượng vũ trang. Đổi lại, Kiev được cho là sẽ nhận về những đảm bảo an ninh mạnh mẽ từ phương Tây.

Không phóng viên nào được phép tham dự các phiên họp, không công bố tuyên bố chung, và các quan chức từ chối cung cấp thông tin, một sự im lặng có chủ ý, phản ánh sự thận trọng của tiến trình này. Các nguồn thạo tin về nội dung trao đổi mô tả lập trường của Mỹ là cứng rắn nhưng kiềm chế.

Trong khi đó, nỗ lực của châu Âu và Ukraine nhằm sửa đổi đề xuất hòa bình do Mỹ hậu thuẫn về cuộc xung đột ở Ukraine bị trợ lý cấp cao của điện Kremlin Yury Ushakov chỉ trích đang làm suy yếu các cuộc đàm phán, chứ không phải thúc đẩy, triển vọng về một giải pháp lâu dài. Ông Ushakov nhấn mạnh “hoàn toàn chắc chắn những điều khoản do châu Âu đưa ra hoặc đang cố gắng đưa ra cùng với Ukraine không giúp cải thiện các văn kiện hay cơ hội đạt hòa bình lâu dài”.

Về phía Mỹ, việc dựa vào ông Witkoff và ông Kushner khiến một số nhà ngoại giao châu Âu lo ngại, trong đó có nhiều người có mặt tại Miami từ ngày 19/12 để tham gia các cuộc thảo luận liên quan. Một nhóm đại diện của Ukraine dành nhiều giờ để làm việc với ông Witkoff và ông Kushner, nhưng quan chức Mỹ loại trừ khả năng tiến hành cuộc đàm phán 3 bên Nga - Ukraine - Mỹ ở giai đoạn này.

Sẽ sớm có thỏa thuận ngừng bắn?

Theo chuyên gia về quân sự Nga tại viện nghiên cứu Chatham House ở Anh Keir Giles, những tuyên bố lạc quan của Tổng thống Donald Trump về thỏa thuận hòa bình “sắp đạt được” cho đến nay vẫn chưa đi kèm với bất kỳ sự đồng thuận nào đủ bền vững để có thể trở thành hiện thực. Ông Giles đưa ra nhận định này trong trao đổi với Al Jazeera.

Đồng quan điểm, chuyên gia về chính sách đối ngoại Nathalie Tocci cho rằng khả năng đạt lệnh ngừng bắn vào thời điểm hiện tại là rất thấp. Bà Tocci nhận định kịch bản dễ xảy ra hơn là xung đột sẽ tiếp tục kéo dài, bởi những vấn đề cốt lõi liên quan đến lãnh thổ và an ninh vẫn chưa tìm được lời giải.

“Tôi nghĩ rằng khả năng cao là chúng ta sẽ tiếp tục sống trong bối cảnh xung đột kéo dài", bà Tocci nhấn mạnh. Cùng với đó, bà Tocci nhìn nhận Ukraine khó có khả năng tự nguyện rút khỏi những vùng lãnh thổ đang tranh chấp nếu không song song chứng kiến việc lực lượng Nga rút quân ở phía đối diện.

Phóng viên McAlpine của Al Jazeera cũng cho rằng vấn đề lãnh thổ vẫn là một trong những nút thắt then chốt, cản trở bất kỳ tiến triển thực chất nào hướng tới thỏa thuận chấm dứt xung đột, vì ông Zelensky kiên quyết không từ bỏ lãnh thổ tại Donbas. Trong khi, Nga đặt mục tiêu kiểm soát toàn bộ khu vực Donbas và Ukraine muốn duy trì ranh giới hiện tại trên thực địa.

“Các cuộc thăm dò gần đây ở Ukraine cho thấy 75% người Ukraine phản đối việc rút quân khỏi vùng Donbas”, phóng viên McAlpine nhấn mạnh và lưu ý người dân ủng hộ ý tưởng đóng băng chiến tuyến hiện tại.

Trong khi đó, ông Giles cho biết tiến trình ngoại giao đang diễn ra theo hai kênh song song: một giữa Mỹ - Ukraine, và một giữa Ukraine với quốc gia châu Âu. Tuy nhiên, ông lưu ý hiện chưa có dấu hiệu rõ ràng cho thấy những nỗ lực này được phối hợp chặt chẽ hoặc thống nhất hoàn toàn về mặt chiến lược.

“Yếu tố then chốt để đạt thỏa thuận ngừng bắn vẫn y nguyên như trước. Nga sẽ chỉ đồng ý ngừng chiến đấu nếu cảm thấy thu được nhiều lợi ích hơn từ thỏa thuận ngừng bắn so với việc tiếp tục tấn công Ukraine”, ông Giles nói.