Những chàng trai chưa vợ có thể cạy cửa nhà các thiếu nữ mới lớn để chui vào tán tỉnh ở tư thế... chung chăn, chung gối với cô gái.
Mất hơn 4 tiếng đổ đèo leo dốc, tôi mới đặt chân được tới được bản Cỏi, đây là nơi xa nhất của xã Xuân Sơn, khung cảnh hết sức hoang sơ, gần như biệt lập hoàn toàn với thế giới bên ngoài. Chỉ có vài chục nóc nhà sàn chụm tập trung dưới những ngọn núi cao chót vót quá tầm mắt.
Lúc tới nơi cũng là lúc trời sâm sẩm tối. Tôi đành xin ngủ nhờ lại nhà người dân trong bản. May mắn cho tôi là những người trong bản Cỏi này đều tốt bụng. Thế nên, chẳng mấy chốc tôi được vào ngủ nhờ nhà anh Hà Văn Thắng và chị Hà Thị Giang, họ là một đôi vợ chồng trẻ mới cưới nhau chưa đầy 4 năm.
Ngồi nhâm nhi chén rượu ngô, vốn có tính tò mò của dân làm báo, tôi mới buột mồm hỏi anh Thắng về tục “cạy cửa… ngủ thăm” ở đây. Vừa tủm tỉm cười, anh Thắng vừa giải thích cho tôi nghe: Tục cạy cửa ngủ thăm ở bản Cỏi có từ rất lâu đời rồi, những thiếu nữ đến tuổi cập kê, ban ngày đi làm ngoài đồng, ngoài nương, tối đến thắp một ngọn đèn, buông màn sớm và nằm trong đó.
Các chàng trai trẻ đã để ý cô gái mà mình thích từ trước sẽ đến nhà đó tìm cơ hội vào cạy cửa để được ngủ thăm. Nếu thấy đèn trong buồng của cô gái còn sáng nghĩa là cô gái đó vẫn đang chờ đợi người tình, muốn vào nhà, chàng trai phải tự cạy cửa. Khi vào được nhà, chàng ta sẽ nằm xuống giường cô gái và phải để tự bàn tay cô gái ấy tắt hay vặn nhỏ ngọn đèn. Việc “vào tận nhà, sà tận giường” đối tượng cũng chính là dịp để người con trai tìm hiểu gia cảnh của người con gái mà mình có thể lấy làm vợ...
Sau nhiều đêm tìm hiểu như thế, cô gái sẽ có quyền quyết định cho chàng trai đó “ngủ thật” hay không. Nếu cô gái ưng bụng chàng trai đến ngủ thăm, để được “ngủ thật” cùng nhau, hai người phải thưa với bố, mẹ cả hai bên gia đình để xem có hợp tuổi không. Khi thời gian “ngủ thật” bắt đầu, cũng là lúc chàng trai phải đến ở làm công cho gia đình cô gái.
Cứ ngày đi làm cùng gia đình, tối về ngủ với cô gái mình có ý định tìm hiểu. Trong thời gian này, chàng trai không được về nhà mình, muốn về phải được gia đình cô gái cho phép. Nếu cô gái không thích chàng trai nữa thì cô gái sẽ gói quần áo cùng với một gói cơm nắm cho vào địu để đuổi khéo...
Anh Thắng giải thích xong liền giục chị Giang dọn bát đũa rồi cùng tôi ra uống nước. Thấy tôi háo hức, anh Thắng bảo: “Cứ uống trà xong đi là vừa, tí nữa mình gọi thằng A Lý là em họ, tối nào chúng nó cũng đi, cho cậu đi cùng luôn cho biết”.
Tôi đi “cạy cửa… ngủ thăm”
Cơm nước xong xuôi, tôi giục A Lý dẫn đi “cạy cửa… ngủ thăm”, A Lý có vẻ phấn khởi nói: “Anh yên tâm, em đã nhắm cho anh được một cô thuộc dạng “hoa khôi” rồi, tên là Luyến, năm nay 18 tuổi. Không chỉ em mà nhiều trai bản khác đến cạy cửa rồi, nhưng Luyến chưa ưng ai cả. Để lần này anh vào xem sao, thành công thì tốt mà không được cũng chả sao, vì đâu phải mình anh “bại trận”.
Và rồi màn đêm cũng buông xuống, cả không gian chìm trong một màu đen tĩnh mịch, âm u của núi rừng Tây Bắc. Chỉ thấy tiếng suối ào ào chảy không ngừng nghỉ, văng vẳng đâu đó những âm thanh rên la, gào thét kỳ lạ của thú rừng.
Từ xa, ánh đèn lờ mờ của vài nóc nhà sàn cũng đã hiện ra. A Lý nói với tôi: “Phía trước là nhà em Luyến đó anh, bây giờ em soi đèn cho anh đi vào đến gần cửa rồi anh tự mình “tác chiến” nhé, em sang nhà con bé ngay bên cạnh thôi, nếu vào trong mà Luyến không ưng thì anh sang đây gọi em nhé”.
Đợi tôi đi đến thềm nhà, A Lý đổi hướng chiếu đèn và đi sang nhà bạn tình của anh chàng. Thú thật là khi còn có một mình, tôi cũng hơi lúng túng. “Kể ra có hai đứa, chưa biết còn ỷ lại được cho nó, giờ “đơn thương độc mã” cũng thật ái ngại” - nghĩ bụng thế nhưng tôi cũng đánh liều bước đến trước cửa, đèn bên trong vẫn sáng, nhưng không thấy có tiếng động gì cả.
Tôi cố nhớ lại thật chính xác từng hành động cạy cửa của A Lý bảo tôi, tay tôi bấu vào chỗ gồ lên ở cánh cửa, khẽ tịnh tiến cửa lên phía trên để tạo độ trũng cho then cửa tuột ra và... “kịch” - tiếng then cửa rơi xuống nền nhà khiến tim tôi cùng lúc đập thình thịch. Vậy là tôi đã vượt qua được cửa ải đầu tiên.
Tôi bước vào, đảo mắt nhìn một lượt, căn nhà sàn khá rộng, trống trải, rất ít đồ đạc, chỉ có bộ bàn ghế uống nước đặt ở chính giữa và một chiếc dây thép buộc dọc ở góc nhà treo đầy quần áo. Đến khi tôi đủ dũng cảm để lia mắt về phía chiếc phản gỗ buông màn trắng thì cũng là lúc bắt gặp ánh mắt sáng ngời của cô gái trong tư thế đang vén màn lên một cách ngơ ngác.
Biết Luyến đang khó hiểu vì sự xuất hiện của một chàng thanh niên đeo kính cận, từ đầu tóc cho đến trang phục đều khác xa so với các trai bản, tôi liền nói bằng một giọng ấm áp nhất có thể: “Chào em, anh là anh họ của A Lý, cháu anh Thắng mới lên đây, anh là người Kinh, em cho anh ngồi xuống giường với nhé”.
Cô gái mỉm cười nói: “Anh ngồi đi, nhưng sao anh lại đến nhà em?”. Tôi thật thà kể cho Luyến nghe về mục đích của mình là muốn đến đây tìm hiểu về phong tục kỳ lạ “cạy cửa… ngủ thăm” của người Dao.
Cô bé tỏ vẻ rất thích thú lắng nghe và hỏi tôi: “Anh đi một mình như thế không sợ à? Lên đây dễ bị chài lắm đấy”. Thấy Luyến đã có vẻ cởi mở, tôi cũng mạnh miệng: “Sợ gì, nếu lỡ có cô gái đẹp như em chài anh cũng muốn”.
Luyến có khuôn mặt trái xoan với má lúm đồng tiền làm nụ cười duyên dáng lạ kỳ và có mái tóc dài, buộc bằng vải lụa màu trắng, bảo sao thằng A Lý nói lũ thanh niên quanh bản này mê mẩn Luyến lắm.
Ngồi cạnh giường, tôi thấy Luyến khẽ mỉm cười bước ra khỏi giường, tôi chưa hiểu chuyện gì thì thấy ánh đèn chợt vụt tắt. Luyến nói khẽ trong màn đêm: “Em tắt đèn, không lại có người khác vào”. Lúc màn đêm ập tới cũng là khi tôi biết, Luyến cũng muốn trò chuyện với mình.
Trong bóng tối tĩnh lặng đó, tôi nghe rõ từng hơi thở của Luyến, cảm nhận thấy luồng hơi ấm tỏa ra từ người con gái đang ngồi bên cạnh. Đột nhiên, em nắm tay tôi, bàn tay mềm mại và mát lạnh của sơn nữ làm trái tim tôi đập loạn nhịp. Tôi không ngờ cái tục lệ này lại mang một màu sắc lãng mạn đến kỳ lạ như vậy.
Luyến ngả đầu ngon lành bên vai tôi, bất chợt tôi lại nhớ đến lời căn dặn của ông trưởng bản, tôi biết mình phải giữ đúng nét trong sáng của cái tục lệ tìm kiếm bạn tình hoang sơ này.
Chúng tôi trò chuyện khe khẽ trong bóng đêm. Cũng không biết mình ngồi đó cùng Luyến bao lâu, thấy em dường như đã yên giấc, tôi khẽ đặt em nằm xuống gối, toan xuống giường để ra về, tay tôi lại bị nắm chặt một lần nữa, Luyến nói: “Anh đi về à?”. Tôi đặt nhẹ tay lên má Luyến nói: “Anh phải về không anh Thắng lo....”.
Tạm biệt bản Cỏi khi thung lũng còn đang ngái ngủ, tôi trở về phố thị với một nhánh phong lan rừng. Dẫu chỉ được “ngủ thăm” một tối, nhưng tôi thấy mình cũng mãn nguyện.
Dù sao đó cũng là điều may mắn vì tôi đã biết thêm về một tập tục rất đặc biệt của một dân tộc vùng cao Phú Thọ. Tập tục ấy có thể còn những điều chưa hợp lý, nhưng theo các già làng, ông trời đã bắt họ làm vậy và điều cốt lõi, làm vậy để trai gái được kết duyên vợ chồng, được sống trọn đời chung thủy bên nhau...
Trong bóng tối tĩnh lặng đó, tôi nghe rõ từng hơi thở của Luyến, cảm nhận thấy luồng hơi ấm tỏa ra từ người con gái đang ngồi bên cạnh. Đột nhiên, em nắm tay tôi, bàn tay mềm mại và mát lạnh của cô sơn nữ làm trái tim tôi loạn nhịp.
Khi màn đêm buông xuống, các sơn nữ Dao đến tuổi trưởng thành đốt một ngọn đèn, buông màn sớm và lên giường nằm. Những chàng trai chưa vợ có thể cạy cửa nhà các thiếu nữ mới lớn để chui vào tán tỉnh ở tư thế... chung chăn, chung gối với cô gái.
Tục lệ diễm tình hoang sơ
Thật khó có thể tin, người Dao ở bản Cỏi, xã Xuân Sơn, huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ từ hàng ngàn đời nay lại lưu truyền một phong tục hết sức kỳ lạ - tục “cạy cửa… ngủ thăm”.
Mỗi khi màn đêm buông, những chàng trai chưa vợ có thể cạy cửa nhà các thiếu nữ mới lớn để chui vào tán tỉnh trong tư thế chung chăn, chung gối với cô gái. Nếu mọi chuyện tốt đẹp, cô gái ưng bụng người đến cạy cửa nhà mình, sau 5-6 lần ngủ thăm, chàng trai sẽ mang bạc trắng, lợn béo, rượu cần sang hỏi cô gái làm vợ...
Bản Cỏi nằm tận cùng của huyện Thanh Sơn, cũng hơi ái ngại, nhưng sức hấp dẫn của tục ngủ thăm kia đã cứ thôi thúc mãnh liệt khiến tôi quyết tâm đi xe tới bản Cỏi cho bằng được.
 |
| Các thiếu nữ nằm trong nhà sàn, thắp đèn đợi trai bản |
Lúc tới nơi cũng là lúc trời sâm sẩm tối. Tôi đành xin ngủ nhờ lại nhà người dân trong bản. May mắn cho tôi là những người trong bản Cỏi này đều tốt bụng. Thế nên, chẳng mấy chốc tôi được vào ngủ nhờ nhà anh Hà Văn Thắng và chị Hà Thị Giang, họ là một đôi vợ chồng trẻ mới cưới nhau chưa đầy 4 năm.
Ngồi nhâm nhi chén rượu ngô, vốn có tính tò mò của dân làm báo, tôi mới buột mồm hỏi anh Thắng về tục “cạy cửa… ngủ thăm” ở đây. Vừa tủm tỉm cười, anh Thắng vừa giải thích cho tôi nghe: Tục cạy cửa ngủ thăm ở bản Cỏi có từ rất lâu đời rồi, những thiếu nữ đến tuổi cập kê, ban ngày đi làm ngoài đồng, ngoài nương, tối đến thắp một ngọn đèn, buông màn sớm và nằm trong đó.
Các chàng trai trẻ đã để ý cô gái mà mình thích từ trước sẽ đến nhà đó tìm cơ hội vào cạy cửa để được ngủ thăm. Nếu thấy đèn trong buồng của cô gái còn sáng nghĩa là cô gái đó vẫn đang chờ đợi người tình, muốn vào nhà, chàng trai phải tự cạy cửa. Khi vào được nhà, chàng ta sẽ nằm xuống giường cô gái và phải để tự bàn tay cô gái ấy tắt hay vặn nhỏ ngọn đèn. Việc “vào tận nhà, sà tận giường” đối tượng cũng chính là dịp để người con trai tìm hiểu gia cảnh của người con gái mà mình có thể lấy làm vợ...
Sau nhiều đêm tìm hiểu như thế, cô gái sẽ có quyền quyết định cho chàng trai đó “ngủ thật” hay không. Nếu cô gái ưng bụng chàng trai đến ngủ thăm, để được “ngủ thật” cùng nhau, hai người phải thưa với bố, mẹ cả hai bên gia đình để xem có hợp tuổi không. Khi thời gian “ngủ thật” bắt đầu, cũng là lúc chàng trai phải đến ở làm công cho gia đình cô gái.
Cứ ngày đi làm cùng gia đình, tối về ngủ với cô gái mình có ý định tìm hiểu. Trong thời gian này, chàng trai không được về nhà mình, muốn về phải được gia đình cô gái cho phép. Nếu cô gái không thích chàng trai nữa thì cô gái sẽ gói quần áo cùng với một gói cơm nắm cho vào địu để đuổi khéo...
Anh Thắng giải thích xong liền giục chị Giang dọn bát đũa rồi cùng tôi ra uống nước. Thấy tôi háo hức, anh Thắng bảo: “Cứ uống trà xong đi là vừa, tí nữa mình gọi thằng A Lý là em họ, tối nào chúng nó cũng đi, cho cậu đi cùng luôn cho biết”.
Tôi đi “cạy cửa… ngủ thăm”
Cơm nước xong xuôi, tôi giục A Lý dẫn đi “cạy cửa… ngủ thăm”, A Lý có vẻ phấn khởi nói: “Anh yên tâm, em đã nhắm cho anh được một cô thuộc dạng “hoa khôi” rồi, tên là Luyến, năm nay 18 tuổi. Không chỉ em mà nhiều trai bản khác đến cạy cửa rồi, nhưng Luyến chưa ưng ai cả. Để lần này anh vào xem sao, thành công thì tốt mà không được cũng chả sao, vì đâu phải mình anh “bại trận”.
Và rồi màn đêm cũng buông xuống, cả không gian chìm trong một màu đen tĩnh mịch, âm u của núi rừng Tây Bắc. Chỉ thấy tiếng suối ào ào chảy không ngừng nghỉ, văng vẳng đâu đó những âm thanh rên la, gào thét kỳ lạ của thú rừng.
Từ xa, ánh đèn lờ mờ của vài nóc nhà sàn cũng đã hiện ra. A Lý nói với tôi: “Phía trước là nhà em Luyến đó anh, bây giờ em soi đèn cho anh đi vào đến gần cửa rồi anh tự mình “tác chiến” nhé, em sang nhà con bé ngay bên cạnh thôi, nếu vào trong mà Luyến không ưng thì anh sang đây gọi em nhé”.
 |
| Bản Cỏi - nơi có tục cạy cửa... ngủ thăm |
Tôi cố nhớ lại thật chính xác từng hành động cạy cửa của A Lý bảo tôi, tay tôi bấu vào chỗ gồ lên ở cánh cửa, khẽ tịnh tiến cửa lên phía trên để tạo độ trũng cho then cửa tuột ra và... “kịch” - tiếng then cửa rơi xuống nền nhà khiến tim tôi cùng lúc đập thình thịch. Vậy là tôi đã vượt qua được cửa ải đầu tiên.
Tôi bước vào, đảo mắt nhìn một lượt, căn nhà sàn khá rộng, trống trải, rất ít đồ đạc, chỉ có bộ bàn ghế uống nước đặt ở chính giữa và một chiếc dây thép buộc dọc ở góc nhà treo đầy quần áo. Đến khi tôi đủ dũng cảm để lia mắt về phía chiếc phản gỗ buông màn trắng thì cũng là lúc bắt gặp ánh mắt sáng ngời của cô gái trong tư thế đang vén màn lên một cách ngơ ngác.
Biết Luyến đang khó hiểu vì sự xuất hiện của một chàng thanh niên đeo kính cận, từ đầu tóc cho đến trang phục đều khác xa so với các trai bản, tôi liền nói bằng một giọng ấm áp nhất có thể: “Chào em, anh là anh họ của A Lý, cháu anh Thắng mới lên đây, anh là người Kinh, em cho anh ngồi xuống giường với nhé”.
Cô gái mỉm cười nói: “Anh ngồi đi, nhưng sao anh lại đến nhà em?”. Tôi thật thà kể cho Luyến nghe về mục đích của mình là muốn đến đây tìm hiểu về phong tục kỳ lạ “cạy cửa… ngủ thăm” của người Dao.
Cô bé tỏ vẻ rất thích thú lắng nghe và hỏi tôi: “Anh đi một mình như thế không sợ à? Lên đây dễ bị chài lắm đấy”. Thấy Luyến đã có vẻ cởi mở, tôi cũng mạnh miệng: “Sợ gì, nếu lỡ có cô gái đẹp như em chài anh cũng muốn”.
Luyến có khuôn mặt trái xoan với má lúm đồng tiền làm nụ cười duyên dáng lạ kỳ và có mái tóc dài, buộc bằng vải lụa màu trắng, bảo sao thằng A Lý nói lũ thanh niên quanh bản này mê mẩn Luyến lắm.
Ngồi cạnh giường, tôi thấy Luyến khẽ mỉm cười bước ra khỏi giường, tôi chưa hiểu chuyện gì thì thấy ánh đèn chợt vụt tắt. Luyến nói khẽ trong màn đêm: “Em tắt đèn, không lại có người khác vào”. Lúc màn đêm ập tới cũng là khi tôi biết, Luyến cũng muốn trò chuyện với mình.
Trong bóng tối tĩnh lặng đó, tôi nghe rõ từng hơi thở của Luyến, cảm nhận thấy luồng hơi ấm tỏa ra từ người con gái đang ngồi bên cạnh. Đột nhiên, em nắm tay tôi, bàn tay mềm mại và mát lạnh của sơn nữ làm trái tim tôi đập loạn nhịp. Tôi không ngờ cái tục lệ này lại mang một màu sắc lãng mạn đến kỳ lạ như vậy.
Luyến ngả đầu ngon lành bên vai tôi, bất chợt tôi lại nhớ đến lời căn dặn của ông trưởng bản, tôi biết mình phải giữ đúng nét trong sáng của cái tục lệ tìm kiếm bạn tình hoang sơ này.
 |
| Phụ nữ bản Cỏi thích cuộc sống hiện tại |
Tạm biệt bản Cỏi khi thung lũng còn đang ngái ngủ, tôi trở về phố thị với một nhánh phong lan rừng. Dẫu chỉ được “ngủ thăm” một tối, nhưng tôi thấy mình cũng mãn nguyện.
Dù sao đó cũng là điều may mắn vì tôi đã biết thêm về một tập tục rất đặc biệt của một dân tộc vùng cao Phú Thọ. Tập tục ấy có thể còn những điều chưa hợp lý, nhưng theo các già làng, ông trời đã bắt họ làm vậy và điều cốt lõi, làm vậy để trai gái được kết duyên vợ chồng, được sống trọn đời chung thủy bên nhau...
Trong bóng tối tĩnh lặng đó, tôi nghe rõ từng hơi thở của Luyến, cảm nhận thấy luồng hơi ấm tỏa ra từ người con gái đang ngồi bên cạnh. Đột nhiên, em nắm tay tôi, bàn tay mềm mại và mát lạnh của cô sơn nữ làm trái tim tôi loạn nhịp.
TheoHoàng Hiệp (Lao Động)
Bình luận