Giải bài toán úng ngập tại Hà Nội  

Ám ảnh mưa là ngập 

Cứ có mưa là ngập đã trở thành điệp khúc đối với nhiều thế hệ người dân Thủ đô. Những trận mưa lớn kéo dài đã khiến nhiều cung đường ở Thủ đô Hà Nội ngập lụt nghiêm trọng.

Nhiều tuyến đường mới như Nguyễn Xiển, Phạm Hùng… nước dâng tràn như sông khiến ô tô, xe máy qua lại rất khó khăn, gây ức chế lớn cho người dân. Thậm chí, nhiều điểm ở các trục đường trên, nước dâng tới cả yên xe, xe đang lưu thông trên phố bị chết máy hàng loạt. 

Sau mỗi trận mưa, người dân lại dễ dàng bắt gặp hình ảnh quen thuộc là tại mỗi cống thoát nước, có vài ba nhân viên của Công ty Thoát nước Hà Nội đang tìm mọi cách để cho dòng nước sớm rút đi một cách nhanh nhất. 

Theo Công ty thoát nước Hà Nội, năm nay số điểm ngập nặng tăng từ 16 lên 18 điểm so với năm trước do xuất hiện điểm mới tại địa bàn quận Hà Đông. Với những trận mưa có lưu lượng đến 50mm/2 giờ, hệ thống thoát nước Hà Nội cơ bản đáp ứng được. Tuy nhiên, với mưa từ 50mm đến 100mm/2 giờ, trên địa bàn thành phố sẽ xuất hiện 18 điểm ngập úng nặng nói trên. 

Đặc biệt, với những trận mưa trên 100mm/2 giờ hoặc trận mưa lớn tập trung trong thời gian ngắn dưới 40 phút, hệ thống thoát nước thành phố sẽ quá tải và phát sinh thêm nhiều điểm ngập úng mới. 

Trung tâm Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho biết, trong mùa mưa bão năm 2017, tình hình thời tiết diễn biến phức tạp, mưa theo vùng và trong thời gian ngắn, lượng mưa vượt trung bình hàng năm, trong đó các tháng cao điểm có xu hướng tăng dần, từ 5% đến 10%. 

Mưa cực lớn tại Hà Nội thời điểm 2008 đã để lại cho người dân Thủ đô nói riêng và nhân dân cả nước nói chung những dấu ấn có thể gọi là kinh hoàng! Tại trung tâm thành phố Hà Nội, lượng mưa cũng xấp xỉ kỷ lục năm 1984. 

Theo đánh giá của các chuyên gia, hệ thống thoát nước thành phố hiện nay đã không còn phát huy được hết tác dụng bởi hệ thống thoát nước thiết kế không hợp lý, ống thoát nước rất nhỏ dẫn đến khi mưa lớn kéo dài lại xuất hiện tình trạng ngập úng.

Để giải quyết bài toán ngập nước cho TP Hà Nội cũng như các đô thị lớn, cần bao gồm tổng hòa nhiều giải pháp đồng bộ liên quan đến hệ thống thủy lợi, điều chỉnh quy hoạch hạ tầng... 

Tìm giải pháp chống ngập 

Tiến sĩ Lothar Fuchs, Viện trưởng Viện kỹ thuật khoa học Thủy Văn (Itwh) tại Đức đánh giá, công tác dự báo, phân tích đóng vai trò rất quan trọng trong việc hạn chế ngập tại các đô thị. Tại Đức, nhờ phần mềm quản lý dữ liệu, tính toán mô phỏng mạng lưới thoát nước cho phép thiết kế, phân tích và đánh giá mạng lưới thoát nước.

Các dữ liệu được thực hiện thông qua các lớp khác nhau và thể hiện trong mô hình. Nhờ các phần mềm này, các nhà quản lý có thể dự báo cũng như tính toán được vị trí và mức độ ngập lụt ứng với từng cơn mưa, qua đó giúp đưa ra các công tác phòng chống ngập và các biện pháp xử lý khi mưa lớn xảy ra. Đây là công nghệ tiên tiến có thể áp dụng tại các đô thị như Hà Nội. 

“Công tác nghiên cứu, đánh giá thoát nước đô thị cần được coi trọng ngay từ khi quy hoạch và sau khi triển khai dự án. Các đô thị lớn, công ty thoát nước và các dự án bất động sản, khu công nghiệp, nhà máy cần quan tâm tới điều này. Nhờ có công tác dự báo sẽ giảm tối thiểu những rủi ro khi đô thị ngập lụt”, ông cho biết thêm. 

Thực tế, công nghệ thoát nước này đã được áp dụng tại nhiều thành phố trên thế giới. Đơn cử như Duesseldorf. Thành phố nghiên cứu sự ảnh hưởng của lũ lụt khi có mưa lớn xảy ra, đưa ra các chính sách xây dựng cho các khu đất còn trống. Dựa trên những dữ liệu cơ bản của địa hình, vùng và khả năng ngập lụt khi có mưa lớn được tính toán mô phỏng trên phần mềm HYSTEM-EXTRAN 2D. Từ những kết quả, các bản đồ cảnh báo nguy hiểm sẽ được xây dựng. Từ đó chính sách phòng chống lũ lụt sẽ được đưa ra để giảm thiệt hại khi mưa lớn. 

Hay như tại thành phố Freiburg, kế hoạch thoát nước chung cho cả thành phố đã được sửa đổi từ 1979. Nhiệm vụ của dự án là chuẩn bị dữ liệu, hiệu chỉnh mô hình tính toán cho mạng lưới thoát nước thải và nước mưa, tính toán thủy lực động học dòng chảy trong cống thoát nước, lập kế hoạch sửa chữa mạng lưới, dự toán chi phí và các phương án kỹ thuật cũng như đánh giá sự ảnh hưởng của nguồn nước khi tiếp nhận nước thải chung và nước mưa. 

Tại Việt Nam, Viện Itwh cũng bước đầu có các hoạt động nghiên cứu và tư vấn cho các đô thị trong việc thoát nước. Năm 2009-2011, thông qua dự án IWAS, Viện Itwh đã xây dựng giải pháp thoát nước bền vững dự trên cơ sở bản quy hoạch hiện trạng của quận Long Biên và đưa ra những hình thái xây dựng giải pháp nói trên vào vòng tuần hoàn nước của địa phương.  

Qua đó, hỗ trợ các chương trình phát triển đô thị tiếp theo của quận, phòng chống và giảm thiểu ngập lụt, bảo vệ nguồn nước, cải thiện chất lượng nước mặt và nước ngầm.

Video: Tại sao Hà Nội cứ mưa là ngập?