Những con số biết nói
Cơ quan Cảnh sát điều tra, Bộ Công an vừa ra quyết định khởi tố bị can đối với ông Đặng Thanh Bình, nguyên Phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN), kiêm nhiệm Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty trách nhiệm hữu hạn (TNHH) Một thành viên quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC).
Video: Phiên tòa xét xử Hà Văn Thắm và đồng phạm trong đại án OceanBank
Ngày 16/7/2013, Thống đốc NHNN khi đó là ông Nguyễn Văn Bình đã ban hành Quyết định số 1567/QĐ-NHNN về việc giao kiêm nhiệm Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam.
Theo đó, Thống đốc NHNN giao ông Đặng Thanh Bình, Phó thống đốc NHNN kiêm nhiệm Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty TNHH một thành viên quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC).
Tính đến cuối tháng 6/2014, sau 9 tháng ông Đặng Thanh Bình trên cương vị lãnh đạo cao nhất tại VAMC, tổng số nợ xấu đã được công ty mua lại vào khoảng 51.000 tỷ đồng. Con số này đến cuối năm đã tăng hơn gấp đôi, đạt 123.000 tỷ đồng dư nợ gốc. Trong đó, VAMC đã xử lý nợ xấu được hơn 4.000 tỷ đồng.
Đối với VAMC, lũy kế đến năm 2015, công ty này đã mua được 228.416 tỷ đồng tổng số dư nợ gốc nội bảng. Với việc thu hồi được hơn 18.000 tỷ đồng nợ xấu, VAMC đã xử lý được gần 8% tổng số nợ xấu đã mua.
Đến hết tháng 3 năm nay, sau hơn 3 năm hoạt động, VAMC đã mua tổng cộng được 25.631 khoản nợ xấu tại 42 tổ chức tín dụng tại Việt Nam, với tổng dư nợ gốc 282.124 tỷ đồng, giá mua nợ là 245.672 tỷ đồng, thanh toán bằng trái phiếu đặc biệt.
Tuy nhiên, hiện nay, có 2 ngân hàng đã xử lý xong nợ xấu “gửi” tại VAMC nên số tổ chức tín dụng đang nắm trái phiếu đặc biệt của VAMC là 40, với lũy kế tổng giá mua 205.659 tỷ đồng trên tổng dư nợ gốc 233.685 tỷ đồng.
Cựu Phó thống đốc Ngân hàng - ông Đặng Thanh Bình - vừa bị khởi tố
Hầu hết khoản nợ xấu VAMC đã nhận từ các tổ chức tín dụng đều có tài sản bảo đảm là bất động sản hoặc tài sản hình thành từ vốn vay, kể cả bất động sản, nhà máy, xí nghiệp, khu công nghiệp, dự án, trái phiếu doanh nghiệp...
Trong đó, tài sản là bất động sản trị giá 268.872 tỷ đồng, chiếm 62%. Tài sản trên đất trị giá 31.308 tỷ đồng, chiếm 7,2%. Giấy tờ có giá trị giá 12.902 tỷ đồng, chiếm 3%. Máy móc thiết bị trị giá 22.097 tỷ đồng, chiếm 5,1%.
Phương tiện vận tải trị giá 18.333 tỷ đồng, chiếm 4,2%. Quyền đòi nợ trị giá 11.610 tỷ đồng, chiếm 2,7%. Quyền phát sinh tài sản 34.805 tỷ đồng, chiếm 8,0%. Các loại tài sản khác trị giá 34.051 tỷ đồng, chiếm 7,8%.
Công ty cho biết đã thực hiện thí điểm việc mua nợ xấu theo giá trị thị trường và triển khai đánh giá thực trạng khoản nợ để xem xét hiệu quả việc mua nợ thị trường, tìm kiếm đối tác mua nợ, đàm phán với các tổ chức tín dụng.
Lũy kế từ năm 2013 đến nay, VAMC đã phối hợp với các tổ chức tín dụng thu hồi nợ được 50.165 tỷ đồng, bao gồm cả việc thu từ bán nợ và bán tài sản đảm bảo.
Theo số liệu NHNN đưa ra, tính đến hết năm 2016, tỷ lệ nợ xấu nội bảng (nợ tiềm ẩn, có khả năng không mất vốn, phát sinh khi ngân hàng và khách hàng ký các cam kết tín dụng, hạn mức thấu chi chưa sử dụng hoặc thư tín dụng) và nợ xấu đã bán cho VAMC chưa xử lý chiếm 5,8% tổng dư nợ cho vay trong nền kinh tế.
Tuy nhiên, nếu tính cả nợ tiềm ẩn thì tỷ lệ này lên tới 10,08%, cao hơn rất nhiều con số thực.
Nợ xấu “biến mất” hay “biến chất”?
Dù từng được kỳ vọng là công cụ hữu hiệu để giải quyết nợ xấu thế nhưng cơ chế hoạt động của VAMC trên thực tế đã cho thấy, nợ xấu đã không được xử lý tận gốc.
VAMC có quy mô vốn điều lệ 100% của Nhà nước, là một tổ chức tài chính đặc thù trực thuộc quản lý của NHNN và VAMC được mua nợ của các tổ chức tín dụng, được sử dụng quyền của chủ nợ trong việc thu hồi nợ, đòi nợ và xử lý nợ, có quyền điều chỉnh cơ cấu lại khoản vay, điều kiện trả nợ, chuyển nợ thành cổ phần của khách vay, bán tài sản đảm bảo...
Theo đó, VAMC sẽ không dùng tiền ngân sách mua lại nợ xấu mà sẽ mua 100% nợ giá trị trên sổ sách của ngân hàng thông qua hình thức phát hành trái phiếu trong thời hạn 5 năm, lãi suất 0%.
Ngược lại, các ngân hàng bán nợ mỗi năm sẽ phải trích lập dự phòng 20% cho trái phiếu. Các ngân hàng sẽ dùng loại giấy tờ có giá này để thế chấp vay NHNN qua hình thức tái chiết khấu. Tuy nhiên, mức tái chiết khấu mà NHNN đưa ra chỉ là 40% giá trị trái phiếu.
Đặc biệt, khi VAMC mua nợ xấu của các ngân hàng, sau 5 năm, nếu khoản nợ xấu không bán được, ngân hàng cũng đã trích lập đủ 100% trái phiếu để trả trái phiếu cho VAMC đồng thời nhận khoản nợ xấu về.
Tuy nhiên, lúc này khoản nợ xấu đó đã được xóa trong bảng kế toán của ngân hàng, có nghĩa là đã được làm sạch (vì ngân hàng đã trích lập dự phòng rủi ro 100%). Ngược lại, nếu xử lý được nợ xấu, thanh lý được tài sản đảm bảo thì tổ chức tín dụng chỉ được thu hồi về 85% giá trị, còn VAMC sẽ được hưởng 15%.
Với cách làm này, VAMC được kỳ vọng là công cụ hữu hiệu để giải quyết nợ xấu. Thế nhưng, theo tính toán của cơ quan quản lý VAMC chỉ có thể giải quyết được 50% nợ xấu, đưa con số nợ xấu từ 6% về 3% - tức là ngưỡng an toàn.
Nhiều ý kiến bày tỏ lo ngại trong điều kiện thị trường nợ kém phát triển như hiện nay có thể khiến các khoản nợ xấu chuyển sang VAMC được bán với giá thấp, hoặc không thể bán được. Điều này sẽ gây tổn thất lớn cho ngân hàng và doanh nghiệp, đồng thời gây bất ổn thị trường.
Theo quy trình xử lý nợ xấu thông thường của các VAMC trên thế giới, các ngân hàng sẽ chuyển nợ xấu sang VAMC để nhận trái phiếu do VAMC phát hành. Việc này giúp nợ xấu của ngân hàng biến mất khỏi bảng cân đối tài sản, thậm chí biến thành một loại giấy tờ có giá để cầm cố, thế chấp trên thị trường, hoặc có thể đem lên NHNN chiết khấu lấy tiền. Như vậy, từ các khoản nợ xấu nằm “chết” trong hệ thống ngân hàng, thị trường có thêm luồng vốn để lưu thông.
Nhưng cơ chế xử lý nợ của VAMC ở Việt Nam cho thấy, việc chuyển giao nợ xấu từ ngân hàng sang VAMC chỉ là giải pháp giãn nợ, giúp bảng cân đối tài chính của nhà băng “sạch” tạm thời trong vòng 5 năm. Nếu sau 5 năm khoản nợ mà VAMC mua của các ngân hàng không bán được để thu hồi vốn về thì món nợ xấu đó sẽ quay trở lại ngân hàng.
Khi đó, nợ xấu sẽ trở thành rất xấu, không thể xử lý được. Điều này đồng nghĩa với việc dù nợ xấu được chuyển giao sang VAMC, song trách nhiệm chính về khoản nợ vẫn thuộc về các ngân hàng.
Nói cách khác, bán nợ xấu cho VAMC chỉ là biện pháp giãn nợ, giúp ngân hàng tránh được thua lỗ tạm thời. Nếu khoản nợ này VAMC không thể bán được, đến kỳ đáo hạn trái phiếu, nợ xấu sẽ quay trở lại ngân hàng, nợ xấu vẫn hoàn nợ xấu.
Bình luận